Cruysbergen
Zanderij Cruysbergen is een natuurgebied van het Goois Natuurreservaat en een woongebied bij Bussum. Het gebied van 13 hectare ligt in Bussum en bij de Hilversumse Meent, het grenst zuidelijk aan Bantam en de Franse Kamp, oostelijk aan de hoger gelegen Franse Kampheide. Het gebied is een schakel tussen het Gooi en het Vechtplassengebied (Laegieskamp en Naardermeer) en maakt deel uit van het project "Poort Naardermeer", onderdeel van "Heel de Heuvelrug".
| Cruysbergen | ||
|---|---|---|
| Natuurgebied | ||
  | ||
| Situering | ||
| Land | Nederland | |
| Locatie | Noord-Holland | |
| Coördinaten | 52° 16′ NB, 5° 8′ OL | |
| Dichtstbijzijnde plaats | Bussum | |
| Informatie | ||
| Oppervlakte | 0,38 | |
| Beheer | Goois Natuurreservaat | |
| Website | Officiële website | |
| Foto's | ||
| ||
Cruysbergen
| ||
Ontzanding, akkerbouw
bewerkenOorspronkelijk bezaten De Gooise boeren sedert ongeveer 1300 het gebruiksrecht op de woeste gronden in het Gooi, hieronder viel ook Cruysbergen. Er kwam op 12 juli 1836, per Koninklijk Besluit, een overeenkomst tot stand over de heideverdeling in het Gooi waarbij de boeren, de erfgooiers, hun gebruiksrecht opgaven en daarvoor in de plaats eigendomsrecht kregen op een deel van de Gooise woeste gronden. Door de heideverdeling kwam de rest van het gebied in handen van Domeinen. Het valt overigens onder het grondgebied van de gemeente Bussum, nu gemeente Gooise Meren. Particulieren die van Domeinen grond kochten gingen de grond in cultuur brengen. Daarmede werd de werkeloosheid bestreden.
In de 19e eeuw werd Cruysbergen gebruikt voor zandwinning ("zanderij"). Door het gebied stroomde oorspronkelijk een beekje genaamd het Luie Gat. Vandaar werden vaarten gegraven in het gebied, die gebruikt werden voor afvoer van het zand naar Amsterdam. Aan het eind van de 19e eeuw werd het ontzande noordelijke deel ingericht als akkerland. De rechte lijnen van de bomen en sloten in het landschap getuigen nog van de voormalige zanderij.
Herinrichting
bewerkenIn 2005 werd het gebied opnieuw ingericht waarbij de bovenste voedselrijke grondlaag van 10–15 cm werd afgegraven en poelen werden aangelegd. De grond werd gebruikt voor de afbouw van de natuurbrug Zanderij Crailoo. Eind 2007 werd een klein gemaal aangelegd aan de Hilversumsemeentweg bij de Meikevermeent, zodat water van de gordelgracht naar Cruysbergen kon worden geleid. In 2008 is de voormalige boomkwekerij tussen de zanderij en de Nieuwe 's-Gravelandseweg aangekocht. Ook hier werd de vruchtbare bovengrond afgegraven.
Om het open karakter van het landschap te handhaven werden Schotse hooglanders ingezet. Het beheer is erop gericht om voedselrijk water te weren en voedselarm water in het gebied te laten. De voedselarme grond en het aanwezige kwelwater vormen geschikte omstandigheden voor specifieke planten. In het gebied groeit onder meer dopheide, klokjesgentiaan, stekelbrem, struikheide, Spaanse ruiter, veenpluis en kale jonker.
Bebouwing
bewerkenIn het zuidelijke en oostelijke deel werden tegen het eind van 19e eeuw villa's gebouwd, o.a. in de kolonie Walden. Omdat het terrein gedeeltelijk binnen de verboden kringen van de vesting Naarden (fort Werk II) lag, mochten hier alleen houten huizen worden gebouwd. Hier staan nog altijd een aantal karakteristieke huizen zoals Villa de Zanderij[1] en Villa Dennenhoeve, inclusief de toen gangbare koetshuizen.[2] Tevens werd hier in 1893 de Draf- en Renbaan Cruysbergen aangelegd, die daar tot 1912 heeft gelegen.[3] Het enige wat hier nog van overgebleven is, is een tot woning verbouwde jockeyverblijf[4] en een complex met paardenstallen.[5]
Het ministerie van Defensie verwierf in 1956 het voormalige renbaanterrein om er een mobilisatiecomplex aan te leggen. Dit terrein is omstreeks 2005 weer afgestoten. In 2018 werden op het oostelijk deel bungalows en appartementen gebouwd, met veel ruimte voor groen en natuur, en kreeg de toepasselijke naam Nieuw Cruysbergen.[6] Het westelijke deel kwam in handen van het Goois Natuurreservaat en heeft een natuurbestemming.
Villa Cruysbergen
bewerkenVilla Cruysbergen[7], ontworpen door architect Jacob London[8] en gebouwd in 1919, staat op het oorspronkelijke landgoed, aan de Franse Kampweg 6 in Bussum. De huidige villa is gebouwd op de plek waar de vroegere villa Klein-Cruysbergen stond.[9]
Trivia
bewerken- Op een gedeelte van de vroegere gronden waar Walden gevestigd was zijn nieuwe ontwikkelingen gaande om een woonwijk met een school te gaan realiseren, hierbij moeten de bestaande paardenstallen aan de Franse Kampweg 30, van de oude draf- en renbaan wijken voor nieuwe bebouwing.[10][11][12]
-
Natuurgebied Cruysbergen -
Zanderij Cruysbergen -
Villa 'De Zanderij' -
Villa 'Dennenhoeve' -
Villa 'Oud-Cruysbergen' -
Ingang voormalige draf- en renbaan Cruysbergen -
Paardenstallen van renbaan Cruysbergen
- GNR-gebieden: Zanderij Cruysbergen
- 't Gooi info Cruysbergen
- 't Gooi info Renbaan stallen
- Natuurwegwijzer
- ↑ Villa de Zanderij, Historische Kring Bussum. Gearchiveerd op 9 augustus 2021. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Nieuwe Gravenlandse weg 78A, Koetshuis. Gearchiveerd op 9 augustus 2021. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Historische Kring Bussum, Renbaan Cruysbergen. Gearchiveerd op 18 augustus 2021. Geraadpleegd op 18 augustus 2021.
- ↑ Jockeyverblijf. Gearchiveerd op 13 augustus 2021. Geraadpleegd op 13 augustus 2021.
- ↑ Bussums Nieuws, Monumentenstatus voor Paardenstallen Cruysbergen. Geraadpleegd op 19 augustus 2021.
- ↑ Nieuw Cruysbergen. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Oud Cruysbergen. Gearchiveerd op 9 augustus 2021. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Architect J. London. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Historische kring Bussum, Oud Cruysbergen. Gearchiveerd op 9 augustus 2021. Geraadpleegd op 9 augustus 2021.
- ↑ Walden Buurtgroep.
- ↑ Belangrijke stap voor realisatie plan Hocras-locatie.
- ↑ Huibers, Joyce, Behoud de Paardenstallen (5 november 2020).