Wikipedia

Catacomben van Rome

ondergrondse gangenstelsels in Italië

De Catacomben van Rome (Italiaans: Catacombe di Roma) zijn antieke catacomben, ofwel tunnelstelsels met ondergrondse begraafplaatsen onder en nabij Rome, Italië. Het zijn er minstens veertig, waarvan sommige pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn ontdekt. Er zijn heidense, christelijke en joodse graven te vinden, soms in aparte catacomben, maar vaak ook gezamenlijk.

Processie in de Catacombe van Sint-Calixtus
Een fresco uit de Catacombe van Sint-Calixtus

De ondergrond in Rome bestaat uit zachte tufsteen en het bleek gemakkelijk daarin tunnels uit te houwen. Ook bleek dat het gesteente na verloop van tijd uithardt als het wordt blootgesteld aan de lucht in de gangen. Veel tunnels zijn kilometers lang en ze hebben soms wel vier verdiepingen.

Geschiedenis bewerken

In de nabijheid van de belangrijkste Romeinse weg, de Via Appia, bevond zich een laag gelegen terrein, dat werd aangeduid als catacumbas. Dit woord was afgeleid van het Griekse kata kumbas, wat bij de terreinglooiing betekent. Die naam ging over op een christelijke begraafplaats, die was ingericht in een steengroeve onder de nabijgelegen kerk van Sint Sebastiaan. De benaming "catacombe" ging vervolgens ook over op andere onderaardse begraafplaatsen in Rome, maar ook ver daarbuiten. De eerste catacomben werden gebruikt als begraafplaats en liturgische ruimten. In de zestiende eeuw werden de catacomben voor het eerst wetenschappelijk onderzocht, onder meer door de oudheidkundige Antonio Bosio (1575-1629). Vanaf de negentiende eeuw zijn de catacomben in Rome onderwerp van een meer systematischer en wetenschappelijker onderzoek. De aangetroffen niet-christelijke catacomben zijn vaak ouder dan de christelijke begraafplaatsen. In tegenstelling tot wat in de populaire cultuur uitgedragen wordt waren catacomben geen geheime schuiloorden voor christenen. De ligging en ingangen van de catacomben waren wel bekend. Het is slechts doordat ze in de vergetelheid waren geraakt dat men dacht dat ze geheim waren.

Beschrijving bewerken

Catacomben bestaan uit ingewikkelde stelsels van gangen en vormen ware labyrinten. In de wanden zijn gaten uitgehakt, waarin de doden werden bijgezet. Deze eenvoudige grafnissen worden loculi genoemd en werden afgesloten met een plaat van terracotta of van marmer. Rijkere christelijke families hadden eigen grafkamers met rijkelijk versierde wanden. Zij hadden ook grotere graven, in de vorm van een boog. Een dergelijk booggraf werd een arcosolium genoemd. Grafkamers en arcosolia werden versierd met muurschilderingen, waarin zowel hellenistische als vroeg-christelijke motieven te vinden zijn. Vaak terugkerend zijn taferelen als een herder met zijn schapen, zowel refererend aan het verhaal van de Goede Herder als aan een pastoraal thema, dat ook in de Romeinse kunst te vinden is. Ook Bijbelse thema's zijn er te vinden, zoals de drie jongelingen in de vuuroven, Daniel in de leeuwenkuil, Jona en het zeemonster of de arme Job op de mestvaalt. Ook vindt men symbolen terug als het anker (de hoop), het kruis (het geloof) of de duif (de vrede). De vis verwijst naar het Griekse ichthus, symbool voor Jezus Christus. Ook vindt men er fresco's van de Maagd Maria met haar Kind. In Rome zijn slechts enkele van de vele catacomben voor het publiek opengesteld, die van San Callisto, San Sebastiano, San Domitilla, San Agnese en San Priscilla. Vanaf de tweede eeuw ontstonden er ook catacomben in Napels, Sicilië, Malta en Noord-Afrika, onder andere in Cyrene. In later eeuwen werden ook andere onderaardse kerkhoven en ossuaria als catacomben aangeduid, zoals die te Parijs.

Lijst van Romeinse catacomben bewerken

Via Aurelia bewerken

Via Vitellia bewerken

Via Portuensis bewerken

Via Ostiensis bewerken

Via Ardeatina bewerken

Via Appia bewerken

Via Latina bewerken

Via Labicana bewerken

Via Tiburtina bewerken

Via Nomentana bewerken

Via Salaria (nieuwe deel) bewerken

Via Salaria (oude deel) bewerken

Via Flaminia bewerken

Via Cornelia bewerken

Kaart bewerken

 
Romeinse stadsmuur

Literatuur bewerken

  • Leonard Rutgers, Israël aan de Tiber. Joods leven in het oude Rome, 2023. ISBN 9789463822282
  • L.V. Rutgers, Onderaards Rome, een speurtocht naar de wortels van het christendom in de catacomben van de Eeuwige Stad, Leuven 2000
  • Vincenzo Fiocchi Nicolai, Fabrizio Bisconti, Danilo Mazzolen, The Christian catacombs of Rome : history, decoration, inscriptions, Regensburg 1999
  • B.H.W. Esser, Langs kerken en catacomben : een speurtocht in het oude Rome, Muiderberg 1993

Zie ook bewerken

Externe link bewerken

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Catacombs op Wikimedia Commons.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Catacomben_van_Rome&oldid=64469554"