Wikipedia

Borgloon

gemeente en stad in Limburg, België

Borgloon (Frans: Looz) is een stad en gemeente in de Belgische provincie Limburg en van het arrondissement Tongeren in België. De stad is de hoofdplaats van het kieskanton en het gerechtelijk kanton Borgloon. De huidige stad is in 1977 ontstaan door fusie van twaalf oude gemeenten, en telt ruim 11.000 inwoners op een oppervlakte van 5112 ha.

Borgloon
Loeën
Stad in België Vlag van België
Borgloon (België)
Borgloon
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Limburg Limburg
Arrondissement Tongeren
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		51,32 km² (2021)
84,75%
7,23%
8,02%
Coördinaten 50° 48' NB, 5° 21' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		11.455 (01/01/2023)
49,78%
50,22%
223,2 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder 		(01/01/2023)
16,85%
60,27%
22,88%
Buitenlanders 6,73% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Jo Feytons (Open Vld -Stroop)
Bestuur Open VLD -Stroop en sp.a
Zetels
Open Vld-Stroop
Vooruit
CD&V
N-VA
 21
9
8
2
2
Economie
Gemiddeld inkomen 20.312 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 5,83% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840
3840 		Deelgemeente
Borgloon
Bommershoven
Broekom
Gors-Opleeuw
Gotem
Groot-Loon
Hendrieken
Hoepertingen
Jesseren
Kerniel
Kuttekoven
Rijkel
Voort
Zonenummer 012
NIS-code 73009
Politiezone Kanton Borgloon
Hulpverleningszone Zuid-West Limburg
Website www.borgloon.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Tongeren
in de provincie Limburg
Portaal  Portaalicoon   België

Toponymie bewerken

Loon is afgeleid van het Germaanse Lauhun dat beboste heuvel betekent. Mogelijk werd het reeds in 938 voor het eerst vermeld, en wel als Lone. Het verschijnt voor het eerst in 1078 in teksten als Lon. Vanaf de 12e eeuw is ook de Romaanse vorm Looz bekend. Borgloon betekent dus burcht op een beboste heuvel.

Geschiedenis bewerken

Voorgeschiedenis bewerken

Het feit dat er door het gebied van Borgloon enkele Romeinse heerbanen liepen, toont Romeinse aanwezigheid aan. Bij de sloop van de burchtresten, tussen 1870 en 1877, werden heel wat indicaties van een Romeinse aanwezigheid teruggevonden. Ook andere opgravingen brachten overblijfselen uit de Romeinse tijd aan het licht.

 
Borgloon: Sint-Odulfuskerk en burchtheuvel op een tekening van Philippe van Gulpen uit ca. 1840
 
De Sint-Odulfuskerk
 
Het perron

De burchtheuvel, deel uitmakend van het Massief van Borgloon, verheft zich 30m boven de omgeving en werd daarom door Graaf Giselbert van Loon uitgekozen om er een burcht te bouwen. Dit geschiedde eind 10e eeuw en daartoe werd nog een kunstmatige heuvel opgeworpen. Aldus werd Borgloon het centrum (caput comitatus) van het Graafschap Loon. Strategisch en economisch was de plek interessant omdat hij langs de weg van het Heilige Roomse Rijk naar Brabant lag. Hij werd dan ook de hoofdstad van hun graafschap.

Vrij vlug ontstond rond de burcht een eerste en rond 1200 een tweede omwalling. Ook werd in de nabijheid van de burcht een kerk gesticht. Loon bezat reeds vóór het jaar 1200 stadsrechten. Toen het Graafschap Loon in 1366 aan het Prinsbisdom Luik werd toegevoegd, werd het een van de Goede Steden van het prinsbisdom Luik. Als symbool werd daartoe een perron opgericht. Het huidige perron is overigens een replica, dat op 10 september 2000 werd ingewijd.

Als bestuurlijk en geestelijk centrum werd Loon echter weldra voorbijgestreefd door het centraler gelegen Hasselt. In 1171 werd de burcht belegerd door Graaf Gillis van Duras, waarbij Lodewijk I van Loon om het leven kwam. Na de verwoesting in 1180 van de burcht door Rudolf van Zähringen, Prins-bisschop van Luik, verbleven de graven van Loon in hun burcht te Kuringen. Ze werden sindsdien begraven in de abdij van Herkenrode. Ook de Edele Leenzaal, het hof van de Graven van Loon, werd naar Kuringen verplaatst, terwijl het muntatelier in Hasselt werd gevestigd. Deze laatste stad werd in de loop van de 13e eeuw ook de hoofdstad van het Graafschap Loon. Hieraan ligt waarschijnlijk mede ten grondslag dat Borgloon de concurrentie met het nabijgelegen Tongeren en Sint-Truiden niet kon bolwerken. De bovengenoemde belegeraars werden overigens bijgestaan door milities uit Sint-Truiden.

Oorlogshandelingen bewerken

Ook in latere eeuwen vonden nog belegeringen en plunderingen plaats, zoals in 1461 en, na de Slag bij Brustem, in 1467 door de pro-Bourgondische troepen van Adolf van Kleef-Ravenstein. In 1482 verwoestten troepen onder leiding van Maximiliaan I van Oostenrijk de stad. In 1491 werd de kerk geplunderd door troepen van Jehannot-le-Bâtard, die streden voor Robert van der Mark in de oorlog tussen het Huis van der Mark en de Prinsbisschoppen Lodewijk van Bourbon en Johan van Horne.

In 1568 en 1577 werd de stad geplunderd door de Staatse troepen van Willem van Oranje. In 1604 en 1606 werd de stad dan weer door Spaanse troepen bezet. In 1629 volgde bezetting door keizerlijke troepen van Johan t'Serclaes van Tilly en in 1636 door Kroatische troepen onder leiding van Jan van Werth.

In 1654 volgde plundering door de troepen van Karel IV van Lotharingen, waarbij negen begijnhofhuizen werden platgebrand. Van 1675-1678 werd de stad bezet door Franse troepen, evenals tijdens de Negenjarige Oorlog in 1691. In 1676 overleden 167 inwoners van Loon aan de gevolgen van de pest.

Tijdens de Spaanse Successieoorlog waren het geallieerde troepen onder leiding van de Hertog van Marlborough die de stad van 1702-1713 bezet hielden, waarna ze weer aan het Prinsbisdom Luik werd overgedragen. Ook de Oostenrijkse Successieoorlog ging niet aan de stad voorbij: Van 1746-1747 waren het Hongaarse en -opnieuw- Franse troepen die de stad belaagden.

Heksenprocessen bewerken

Een tragische episode betreft de vele heksenprocessen die te Borgloon hebben plaatsgevonden. Dit ving aan in 1532, toen Belie Rombaut van Broekom levend werd verbrand op de Markt. In 1541 ondergingen vijf "heksen" hetzelfde lot. In 1551 vond een groot heksenproces plaats, waarbij Margriet Herroes werd gefolterd, doch zij bekende niet. In 1581 was het Anna van Wouteringen die van hekserij werd beschuldigd en in 1591 werden meerdere "heksen" vervolgd. In 1610 werd Elisabeth Engelen verbrand, en kort daarop vond een tweede massavervolging plaats. Opnieuw gebeurde dit in 1660, toen een 70-jarige vrouw onder foltering een aantal personen doorgaf die op hun beurt werden opgepakt. In 1656 was Ida Vreven het slachtoffer. In 1667 nog werd Johanna Machiels, bijgenaamd Tjenne, buiten de stad verbrand. De Tjenneboom en een later geplaatst monument herinneren daar nog aan.

Nieuwe geschiedenis bewerken

Ondanks de geringe grootte, bezat Borgloon vele functies van een stad: Er waren zeven ambachtsgilden, en wel die der smeden, bakkers, brouwers, slachters, wegers, schoenmakers en kremers (handelaars). Ook was er een rederijkerskamer, genaamd De Goutbloeme, en bestonden er twee schuttersgilden.

Ook was er een kapittel, een begijnhof, en een klooster van paters Birgittijnen, dat van 1643-1794 heeft bestaan.

Belangrijk bedrijf bewerken

Een belangrijk bedrijf, gelegen te Hoepertingen (deelgemeente) is de producent van vruchtendranken Looza. Looza heeft zijn naam niet gestolen, want Borgloon is in het Frans “Looz”.

Geografie bewerken

Kernen bewerken

De fusiegemeente telt naast het stadscentrum nog 12 deelgemeenten. Enkel Hoepertingen telt meer dan 1000 inwoners. De anderen zijn kleine Haspengouwse landbouwdorpjes. In deelgemeente Bommershoven ligt nog het gehucht Haren.

Deelgemeenten bewerken

# Naam Opp.
(km²)		 Inwoners
(2020)		 Inwoners
per km²		 NIS code
1 Borgloon 10,35 3.879 375 73009A
2 Kuttekoven 2,09 118 56 73009B
3 Kerniel 4,07 710 175 73009C
4 Gors-Opleeuw 5,38 400 74 73009D
5 Jesseren 3,77 774 205 73009E
6 Bommershoven 6,37 851 134 73009F
7 Groot-Loon 0,58 154 266 73009G
8 Broekom 1,84 414 225 73009H
9 Hendrieken 1,02 197 194 73009J
10 Voort 2,34 195 83 73009K
11 Gotem 2,13 271 127 73009L
12 Hoepertingen 8,49 2.278 268 73009M
13 Rijkel 2,91 768 264 73009N

Nabijgelegen kernen bewerken

Wellen

Hydrografie bewerken

Belangrijke waterlopen zijn er in Borgloon niet te vinden. Iets ten noorden van Borgloon ontspringt de Vilsterbeek, die uiteindelijk in de Herk uitmondt.

Demografie bewerken

Demografische evolutie voor de fusie bewerken

  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; 1976= inwonertal per 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar Aantal[1]
1992 10.057
1993 9.965
1994 9.948
1995 9.953
1996 9.949
1997 10.005
1998 10.027
1999 10.078
2000 10.116
2001 10.045
2002 10.056
2003 10.023
2004 10.015
2005 10.045
2006 10.152
2007 10.206
2008 10.332
2009 10.337
2010 10.330
2011 10.450
2012 10.495
2013 10.562
2014 10.561
2015 10.588
2016 10.579
2017 10.668
2018 10.697
2019 10.906
2020 11.010
2021 11.123
2022 11.272
2023 11.455
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De gemeente Borgloon ligt in het kieskanton Borgloon en het provinciedistrict Sint-Truiden, het kiesarrondissement Hasselt-Tongeren-Maaseik (identiek aan de kieskring Limburg).

Borgloon Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Limburg Hasselt Borgloon
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers		 Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Limburg Hasselt-Tongeren-Maaseik Sint-Truiden Borgloon Borgloon
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

(Voormalige) Burgemeesters bewerken

Tijdspanne Burgemeester
1977 - 1985 Jean-Marie Martin (CVP)
1986 - 1988 Clement Wijnants (CVP)
1989 - 1994 Leo Wathion (PVV / VLD)
1995 Freddy Feytons[2][3] (VLD)
1995 - 1996 Marc Roosen (VLD)
1997 - 2000 Christian Colla (VLD)
2001 - 2012 Eric Awouters (Open Vld)
2013 - 2018 Danny Deneuker (sp.a)
2019 - 2021 Eric Awouters (Open Vld)
2022 - Jo Feytons (Open Vld)

Geschiedenis bewerken

Legislatuur 1989 - 1994 bewerken

Burgemeester was Leo Wathion (PVV).[4] Hij leidde een coalitie van VCD en PVV. Schepen was onder meer Justin Ory (VCD).[5]

Legislatuur 1995 - 2000 bewerken

De VCD werd omgevormd tot DOEN.[5]

Legislatuur 2013 - 2018 bewerken

Burgemeester was Danny Deneuker (sp.a). Hij leidde een coalitie bestaande uit sp.a, CD&V en N-VA. Samen vormden ze de meerderheid met 14 op 21 zetels. Eind 2014 werd de stekker uit de bestuursmeerderheid getrokken nadat verschillende leden van coalitiepartners CD&V en N-VA, alsook gemeenteraadsvoorzitter Frederic Debuyst (sp.a), systematisch met de oppositie bleken mee te stemmen. Daaropvolgend werd de structurele onbestuurbaarheid van de gemeente gestemd.[6] In augustus 2014[7] trad de nieuwe meerderheid van sp.a en Open VLD-Stroop aan.[8] Eric Awouters, Jeroen Bellings en Jos Feytons (allen Open VLD-STROOP) traden toe tot het schepencollege, ze namen de zitjes van respectievelijk Wim Lambrechts (N-VA), Marilou Vanmuysen (CD&V) en Patrick Carnotensis (CD&V) in.[9]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen 1976-2018 bewerken

Partij of kartel 10-10-1976[10] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[11] 14-10-2012[12] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 21 % 21 % 21 % (*) % 21 % 21 % 21 % 21
PVV1 / VLD2 / Open Vld-StroopB 22,321 5 31,031 7 33,751 8 47,231 10 40,262 10 35,222 8 32,36B 7** 37,9B 9
VCD1 / D.O.E.N.2 / STROOP3 / Open Vld-StroopB 20,941 4 17,321 3 17,411 3 28,032 6 11,582 2 8,553 1
SP1 / sp.a2 25,831 5 23,391 5 22,091 4 24,751 5 23,911 6 29,242 7 33,402 8 32,12 8
CVP1 / CD&V+N-VAA / CD&V2 30,911 7 28,261 6 26,751 6 - 16,661 3 17,90A 4 17,672 3* 11,12 2
CD&V+N-VAA / N-VA1 - - - - - 16,571 3* 12,41 2
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - - - 4,391 0 9,092 1 - 6,52 0
Agalev - - - - 3,2 0 - - -
Totaal stemmen 7211 7386 7722 7720 7889 7766 7725 8206
Opkomst % 98,28 96,6 96,3 97,46 95,52 95,6
Blanco en ongeldig % 1,44 2,69 2,5 4,52 3,6 3,2 4,5 4,1

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Bezienswaardigheden bewerken

 
Het stadhuis, ook Grevenhuis genoemd (huis van de graven)
 
De omgeving vanaf de voet van de burchtheuvel (14 okt 2004)
  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Borgloon voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het stadje bleef klein, maar het historische karakter ervan bleef goeddeels bewaard. Getuigen hiervan zijn het middeleeuws stratenpatroon, de markt en de radiale smalle steegjes. Burchtheuvel, stadhuis, Kanunnikenhuis en kerk getuigen van haar periode van bloei. Ook zijn er nog veel historische huizen te vinden.

  •  
    Papenstraat met stadhuis
  •  
    Begijnhofkapel
  •  
    Kanunnikenhuis
  •  
    Kloostergang van de Sint-Odulfuskerk

Natuur en landschap bewerken

Borgloon ligt op het Massief van Borgloon, dat tot 131 meter hoogte gaat en zich tot ongeveer 30 meter boven de Haspengouwse schiervlakte verheft. Door erosie zijn er ook insnijdingen gevormd. Het laagste punt van dit heuvelachtige landschap ligt op ongeveer 65 meter. Ten noorden daarvan ligt de steilrand van Borgloon. Deze vormt min of meer de grens tussen droog- en vochtig-Haspengouw en ook tussen Laag-België en Midden-België. Hier gaat de hoogte naar het noorden toe abrupt omlaag tot een hoogte van ongeveer 60 meter.

De omgeving van Borgloon wordt vooral door fruitteelt gekenmerkt. Ten zuiden van de plaats Borgloon, op een naar het zuiden gerichte helling, wordt op bescheiden schaal de wijnbouw beoefend.

Borgloon is een knooppunt van gemarkeerde wandelroutes. De GR564, van Lommel naar Hoei, wordt te Borgloon gekruist door de GR128 die van Maastricht naar Belle loopt.

Ook zijn er rondwandelingen uitgezet.

Mobiliteit bewerken

Van 1819-1820 werd de steenweg tussen Sint-Truiden en Maastricht aangelegd, die dwars door de stad liep. Rond 1960 werd de weg om het stadje heen geleid. In 1842 werden een aantal uitvalswegen geplaveid en in 1879 volgde de spoorlijn van Sint-Truiden naar Tongeren en kreeg Borgloon een station. Dit werd in 1957 voor personenvervoer, en in 1968 ook voor goederenvervoer gesloten, waarna de spoorlijn werd opgebroken.

Economie bewerken

Reeds in 1340 werd melding gemaakt van wijnbouw op de helling ten zuiden van de kerk, en sinds 1963 wordt er daar opnieuw de wijnbouw beoefend.

De reeds belangrijke fruitteelt heeft door de aanleg van de spoorlijn een stimulans gekregen. Daarbij werd ook de verwerking van appels en peren tot stroop een belangrijke activiteit, evenals de aanwezigheid van een fruitveiling. Van 1879-1988 was hier een stoomstroopfabriek. Ook in de eerste helft van de 20e eeuw nam het areaal aan boomgaarden nog toe. Vanaf 1970 werden veel hoogstamboomgaarden door laagstamboomgaarden vervangen, hoewel een aantal hoogstamboomgaarden bleven bestaan en oude fruitrassen in stand werden gehouden.

Bekende inwoners bewerken

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Borgloon of een andere significante band met de gemeente hebben:

Externe links bewerken

Zie de categorie Borgloon van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Borgloon&oldid=67391288"