Blauer Enzian

De Blauer Enzian is een Europese internationale trein voor de verbinding Noord-Duitsland - Oostenrijk. De Blauer Enzian is vernoemd naar de bekende alpenbloem Gentiaan.

Blauer Enzian
Sluitrijtuig van de Henschel-Wegmann-Zug
Soort	F-Zug (F) (1951–1965)/ Trans Europ Express (TEE) (1965–1979)/ InterCity (IC) (1979–1987)/ EuroCity (EC) (1987–2002)
Land(en)	Duitsland /  Oostenrijk
Eerste rit	28 september 1951
Laatste rit	14 december 2002
Spoorwegmaatschappij(en)
Voormalige	Deutsche Bundesbahn
Treindienst
Startpunt	Hamburg-Altona / Dortmund Hbf
Eindpunt	München Hbf / Klagenfurt Haupt / Zell am See
Technische gegevens
Soort materieel	E 03 / Baureihe 103 / Baureihe 112 / ÖBB 1010 / ÖBB 1042
Spoorwijdte	1435 mm
Elektrificatie	15 kV 16 2/3 Hz
Routekaart
De Blauer Enzian (rood) in het TEE net van 1965
Portaal    Verkeer & Vervoer

DB

In 1951 werd de komst van de Blauer Enzian aangekondigd voor 1 juli 1951 met als treinnummers FT 55/56. De Fern Triebwagen (treinstel) kwam er echter niet en pas in de winterdienstregeling van 1951/1952 kwam de trein als FD 55/56 echt in dienst. De trein volgde globaal de route van de latere eerste Duitse hogesnelheidslijn. In het begin bestond het materieel uit vooroorlogse rijtuigen en prototypes, waaronder de UIC-X rijtuigen. In 1953 bestond de trein uit de Henschel-Wegmann Zug en de tegenligger uit Schürzenwagen met Kanzelwagen. Na 1959 werd de trein samengesteld uit Schürzenwagen 1e klas en restauratie, getrokken door een stoomlocomotief van de serie 01 of een diesel van de serie V 200.

Trans Europ Express

In 1965, toen de elektrificatie van Hamburg voltooid was, werd de Blauer Enzian opgewaardeerd tot TEE, maar het traject werd beperkt tot Hamburg-München. In 1968 was de Blauer Enzian de eerste Duitse trein die met een dienstregelingssnelheid van 200 km/u reed. In 1969 werden er doorgaande rijtuigen naar Klagenfurt ingevoerd en in 1970 volgde de verlenging van de hele route tot in Oostenrijk. De tak naar Zell am See was slecht bezet maar werd, voor het verwachte toeristisch vervoer tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München, toch in de dienstregeling gehouden. In 1973 is deze tak alsnog opgeheven en in 1979 is de trein veranderd in een intercity met twee klassen. De TEE tussen München en Hamburg is toen onder de naam Diamant voortgezet.

Rollend materieel

De treindienst werd verzorgd door elektrische tractie met getrokken rijtuigen.

Tractie

Prototype E 03

Als locomotieven zijn tot 1966 aangepaste E 10 locomotieven ingezet. Vanaf 1966 kreeg de Blauer Enzian weer een prototype, dit keer de hogesnelheidslocomotief E 03 waarmee een topsnelheid van 250 km/u mogelijk was. Vanaf 1970 werd de serieproductie van de E 03, de 103, ingezet op het Duitse traject.

Rijtuigen

Als rijtuigen werden de, vanaf 1964 gebouwde vervolgseries type Rheingold ingezet. De TEE Rheingold en de TEE Rheinpfeil beschikten over uitzichtrijtuig, maar de Blauer Enzian kreeg een servicerijtuig met Bar, treintelefoon en werkcoupés. De trein bestond uit twee coupérijtuigen Av, twee salonrijtuigen Ap, één servicerijtuig ARD en restauratierijtuig WR. De maximumsnelheid van de rijtuigen, en dus ook van de trein, was 200 km/u.

Route en dienstregeling

De TEE dienst ging op 30 mei 1965 van start onder de nummers TEE 55/56. Vanaf 28 mei 1967 kreeg de trein in noord-zuidrichting nummer TEE 54 in plaats van TEE 56. De Deutsche Bundesbahn wilde de trein verlengen tot Milaan, maar Oostenrijk voelde daar niets voor. Wel stemde Oostenrijk in 1969 in met een verlenging naar Klagenfurt via Salzburg. Deze verlenging reed vanaf 1 juni 1969 tussen München en de grens als Fernzug (F 54/55) en in Oostenrijk als Express (Ex 549/550). De tak naar Zell am See werd op 20 december 1969 geïntroduceerd onder de nummers Ex 548/559. De TEE Blauer Enzian reed tussen Hamburg en Rosenheim als één trein en werd daar gesplitst respectievelijk samengevoegd. Op 31 mei 1970 werden de treinnummers gewijzigd waarbij de TEE naar het noorden als TEE 80 en naar het zuiden als TEE 81 ging rijden. De Oostenrijkse treinnummers zijn toen aangepast, voor de tak naar Klagenfurt gold nummer Ex 810 in zuidelijke en Ex 809 in noordelijke richting, voor de tak naar Zell am See gold nummer Ex 481 in zuidelijke en Ex 480 in noordelijke richting. Op 27 september 1970 werden de treinnummers eindelijk gelijk getrokken en reden de rijtuigen vanaf Hamburg onder nummer TEE 91 naar Klagenfurt en onder nummer TEE 81 naar Zell am See. In noordelijke richting werden respectievelijk de nummers TEE 90 en TEE 80 gebruikt.

1969: De verlengingen naar Oostenrijk en de aansluitingen via de TEE Roland (blauw)

HO	land	station	km	OH
07:39	Duitsland	station Hamburg Altona	0	22:23
07:46	Duitsland	Hamburg Dammtor	5	22:15
07:55	Duitsland	Hamburg Hbf	7	22:09
09:22	Duitsland	Hannover Hbf	185	20:50
10:13	Duitsland	station Göttingen	293	19:55
11:03	Duitsland	station Bebra	374	19:07
12:36	Duitsland	Würzburg	542	17:35
14:24	Duitsland	Augsburg Hbf	758	15:45
15:07	Duitsland	München Hbf	820	15:13
15:46	Duitsland	Rosenheim	885	14:23
16:18	Oostenrijk	Kufstein	919	13:48
16:32	Oostenrijk	Wörgl	932	13:33
16:49	Oostenrijk	Hopfgarten	941	13:15
17:00	Oostenrijk	Westendorf	951	13:04
17:07	Oostenrijk	Kirchberg in Tirol	958	12:58
17:16	Oostenrijk	Kitzbühel	968	12:48
17:26	Oostenrijk	St. Johann in Tirol	977	12:40
17:34	Oostenrijk	Fieberbrunn	986	12:37
17:58	Oostenrijk	Saalfelden	1013	12:10
18:06	Oostenrijk	Maishofen-Saalbach	1021	12:01
18:12	Oostenrijk	Zell am See	1026	11:56
16:45	Oostenrijk	Salzburg	973	13:20
17:44	Oostenrijk	Bischoffshofen	1027	12:27
17:59	Oostenrijk	Schwarzach St. Veit	1041	12:08
18:23	Oostenrijk	Hofgastein	1061	11:46
18:37	Oostenrijk	Badgastein	1072	11:29
18:56	Oostenrijk	Mallnitz	1088	11:13
19:34	Oostenrijk	Spittal Millstättersee	1124	10:36
20:03	Oostenrijk	Villach	1161	10:10
20:15	Oostenrijk	Velden am Wörthersee	1177	09:57
20:22	Oostenrijk	Pörtschach am Wörthersee	1185	09:50
20:28	Oostenrijk	Krumpendorf	1191	09:44
20:35	Oostenrijk	Klagenfurt	1199	09:38

InterCity

TEE Blauer Enzian (rood) en de gewijzigde routes, 27 mei 1979 t/m 1 juni 1991 (blauw) en vanaf 2 juni 1991 (groen)

Op 27 mei 1979 is de Blauer Enzian voortgezet als Intercity met twee klassen en een restauratie rijtuig. Hierbij werd in Duitsland niet meer de oorspronkelijke route gevolgd. Het noordelijk eindpunt werd Dortmund en de IC Blauer Enzian reed tussen Dortmund en München via de oude route van TEE Rheinpfeil.

EuroCity

De Blauer Enzian werd op 31 mei 1987 met de nummers EC 20 (Klagenfurt - Dortmund) en EC 21 (Dortmund - Klagenfurt) in het EuroCity-net opgenomen. Hierbij werd dezelfde route aangehouden als de Intercity.

EC 21	land	station	km	EC 20
05:47	Duitsland	Dortmund	0	22:13
	Duitsland	Bochum	19
	Duitsland	Essen	34
	Duitsland	Duisburg	54
	Duitsland	Düsseldorf	77
	Duitsland	Keulen	117
	Duitsland	Bonn	151
	Duitsland	Koblenz	210
	Duitsland	Mainz	302
	Duitsland	Frankfurt am Main	340
	Duitsland	Würzburg	476
	Duitsland	Nürnberg	578
	Duitsland	München	777
	Duitsland	Rosenheim	842
	Oostenrijk	Salzburg	930
	Oostenrijk	Bischofshofen	984
	Oostenrijk	Schwarzach St. Veit	998
	Oostenrijk	Hofgastein	1018
	Oostenrijk	Badgastein	1029
	Oostenrijk	Mallnitz	1045
	Oostenrijk	Spittal Millstättersee	1081
	Oostenrijk	Villach	1118
	Oostenrijk	Velden am Wörthersee	1134
	Oostenrijk	Pörtschach am Wörthersee	1142
	Oostenrijk	Krumpendorf	1148
19:06	Oostenrijk	Klagenfurt	1156	08:35

Op 28 mei 1989 volgde een omnummering waarbij EC 20 verderging als EC 12 en EC 21 als EC 13. Op 2 juni 1991 volgde weer een omnummering, de trein in noordelijke richting kreeg nummer EC 114, in zuidelijke richting EC 115. Vanaf 27 mei 1995 tot 28 mei 2000 reed de EC 114 's avonds door tot Münster. Op 14 december 2002 reed de Blauer Enzian voor het laatst.

 Trans Europ Express-treinen

Bronnen, noten en/of referenties

• Werbeamt der DB, Vorfahrt in Europa 1971/72, Frankfurt am Main 1971
• Centrum voor publicrelations UIC, TEE, Parijs 1972
• J. Hajt, Das grosse TEE Buch, Königswinter 2001
• P. Goette, TEE-Züge in Deutschland, Freiburg 2008