Eristalis

Eristalis is een geslacht van tweevleugeligen (Diptera) uit de familie zweefvliegen (Syrphidae). Het zijn robuuste vliegen waarvan er diverse algemeen voorkomen in Nederland en België. Daaronder de typesoort van het geslacht, Eristalis tenax, de blinde bij, die in grootte en vorm sterk lijkt op E. pertinax of kegelbijvlieg, maar een ander vliegseizoen heeft. Naast deze twee soorten komen ook E. horticola of bosbijvlieg, E. nemorum of puntbijvlieg en E. arbustorum of kleine bijvlieg zeer algemeen voor. Al deze vliegen vertonen meer of minder gelijkenis met de honingbij. Eristalis intricarius of hommelbijvlieg toont echter grote gelijkenis met verschillende soorten hommels.

Eristalis
Kleine bijvlieg (Eristalis arbustorum)
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Arthropoda (Geleedpotigen) Klasse: Insecta (Insecten) Orde: Diptera (Tweevleugeligen) Onderorde: Brachycera (Vliegen) Familie: Syrphidae (Zweefvliegen)
Geslacht
Eristalis Latreille, 1804
Typesoort
Musca tenax Linnaeus, 1758
Blinde bij (Eristalis tenax) ♂
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Eristalis op Wikispecies
Portaal    Biologie

De veenbijvlieg komt vrij algemeen voor in veen- en plassengebieden, terwijl de onvoorspelbare bijvlieg op een aantal plaatsen in Nederland in de buurt van ruderaal terrein te vinden is. De Friese bijvlieg is vrij zeldzaam en komt alleen in bosgebieden in het noordelijke deel van Nederland voor. Tot slot zijn de snuitbijvlieg, de alpenbijvlieg, de roodpootbijvlieg en de bergbijvlieg zeer zeldzaam of geheel uit Nederland verdwenen.

Wetenschappelijke naam

De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1804 voorgesteld door Pierre André Latreille. Hij nam in het geslacht zeven soorten op, maar noemde ze allemaal als een combinatie met de geslachtsnaam Syrphus, zodat niet impliciet duidelijk werd welk grammaticaal geslacht Latreille aan Eristalis toekende (het grammaticaal geslacht van Syrphus is mannelijk). In de twee eeuwen volgend op de publicatie werd Eristalis nu eens als vrouwelijk, dan weer als mannelijk zelfstandig naamwoord opgevat. In het Nederlands taalgebied (Van der Goot, 1954, Van der Goot, 1981, Barendregt, 1982, Verlinden, 1991) werd Eristalis consequent als een mannelijk woord behandeld, net als in de Britse, Poolse, Tsjechische, Spaanse en Portugese literatuur. In diverse andere Europese taalgebieden en in Noord-Amerika was de traditie om het als een vrouwelijk woord te beschouwen. In 1993 plaatste de International Commission on Zoological Nomenclature de naam als mannelijk op de officiële naamlijst, zonder die keuze echter te verantwoorden. In 2004 dienden Peter Chandler, Andrew Wakeham-Dawson en Angus McCullough een verzoek in bij diezelfde commissie om het grammaticaal geslacht van Eristalis als vrouwelijk vast te leggen. Ze refereerden daarbij aan ICZN Art. 30.1.1, waarin is geregeld dat een naam in Latijnse vorm het grammaticaal geslacht krijgt dat het in het Latijn heeft als het een in die taal bestaand woord is. In Composition of Scientific Words van R.W. Brown (1954) wordt "eristalis" genoemd als een vrouwelijk woord waarmee een onbekende edelsteen wordt aangeduid. Het verzoek van Chandler et al. werd minder dan twee jaar na indiening ingewilligd.

Systematiek

Het geslacht wordt door diverse auteurs onderverdeeld in ondergeslachten en soortgroepen (Eristalis, Eristalomyia, Eoeristalis etc.). Daarmee is in de lijst hieronder echter geen rekening gehouden. De soorten zijn:

Eristalis abusiva Collin, 1931 – Kustbijvlieg Eristalis alleni Thompson, 1997 Eristalis alpina (Panzer, 1798) – Alpenbijvlieg Eristalis anthophorina (Fallén, 1817) – Friese bijvlieg Eristalis arbustorum (Linnaeus, 1758) – Kleine bijvlieg Eristalis barda (Say, 1829) Eristalis basilaris Macquart, 1834 Eristalis bellardii Jeannicke, 1867 Eristalis beltrami Telford, 1970 Eristalis bogotensis Macquart, 1842 Eristalis brousii Williston, 1882 Eristalis calida Walker, 1849 Eristalis californica Najar & Cole, 1968 Eristalis cerealis Fabricius, 1805 Eristalis circe Williston, 1891 Eristalis compacta Walker, 1849 Eristalis corymbus Violovitsh, 1975 Eristalis croceimaculata Jacobs, 1900 Eristalis cryptarum (Fabricius, 1794) – Roodpootbijvlieg Eristalis deserta Violovitsh, 1977 Eristalis dimidiata Wiedemann, 1830 Eristalis dubia Macquart, 1834 Eristalis everes Walker, 1852 Eristalis fenestrata De Meijere, 1908 Eristalis flavipes Walker, 1849 Eristalis fraterculus (Zetterstedt, 1838) Eristalis gatesi Thompson, 1997 Eristalis gomonojunovae Violovitsh, 1977 Eristalis hirta Loew, 1866 Eristalis horticola (De Geer, 1776) – Bosbijvlieg = Eristalis lineata (Harris, 1776) Eristalis inflata Macquart, 1834 Eristalis intricaria (Linnaeus, 1758) – Hommelbijvlieg Eristalis japonica Van der Goot, 1964

Eristalis jugorum Egger, 1858 – Snuitbijvlieg Eristalis kamtshatica Violovitsh, 1977 Eristalis latifrons Zetterstedt, 1843 Eristalis lunata De Meijere, 1908 Eristalis marfax Curran, 1947 Eristalis nemorum (Linnaeus, 1758) – Puntbijvlieg = Eristalis interrupta (Poda, 1761) Eristalis obscura (Loew, 1866) – Broekbijvlieg Eristalis oestracea (Linnaeus, 1758) Eristalis pacifica Violovitsh, 1977 Eristalis pertinax (Scopoli, 1763) – Kegelbijvlieg Eristalis persa Williston, 1891 Eristalis picea (Fallén, 1817) – Veenbijvlieg Eristalis pilosa Loew, 1866 Eristalis precipua Williston, 1888 Eristalis pseudorupium Kanervo, 1938 Eristalis rabida Violovitsh, 1977 Eristalis reflugens Doleschall, 1858 Eristalis rossica Stackelberg, 1958 Eristalis rupium Fabricius, 1805 – Bergbijvlieg Eristalis saphirina Bigot, 1880 Eristalis saxorum Wiedemann, 1830 Eristalis semicirculus Walker, 1852 Eristalis similis (Fallén, 1817) – Onvoorspelbare bijvlieg = Eristalis pratorum Meigen, 1822 Eristalis stipator Osten-Sacken, 1877 Eristalis tammensis Bagatshanova, 1980 Eristalis tenax (Linnaeus, 1758) – Blinde bij Eristalis tibetica Violovitsh, 1976 Eristalis transversa Wiedemann, 1830 Eristalis tricolor Bigot, 1880 Eristalis tundrarum Frey, 1932 Eristalis vallei (Kanervo, 1934) Eristalis vandykei Nayar & Cole, 1968

Literatuur

• Goot V.S. van der (1981). De zweefvliegen van Noordwest-Europa en Europees Rusland, in het bijzonder de Benelux. - Bibl. K. Ned. Natuurh. Veren. 32: 1–274.
• Reemer, M., Willem Renema, Wouter van Steenis, Theo Zeegers, Aat Barendregt, John T. Smit, Mark P. van Veen, Jeroen van Steenis & Laurens J.J.M. van der Leij (2009). De Nederlandse zweefvliegen. Nederlandse Fauna 8, ISBN 9789050112901, KNNV uitgeverij, 450 p
• Reemer, M. (2000). Zweefvliegen Veldgids, Jeugdbondsuitgeverij, ISBN 90-5107-035-7, geheel vernieuwde 2e druk, 80 p

Verwijzingen