BeppoSax
BeppoSax (eerder SAX geheten) was een Italiaans-Nederlandse satelliet voor röntgensterrenkunde, die na lancering op 30 april 1996 functioneerde tot 30 april 2002. BeppoSAX was de eerste satelliet die sterrenkundige objecten over een breed spectrum van 0,1 tot 300 keV kon waarnemen. De eerste optisch bruikbare posities van gamma-ray bursts met boogminuutprecisie werden met BeppoSax verkregen.
| BeppoSax | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Impressie van BeppoSax, met grote zonnepanelen uitgeklapt. De andere grote lichtblauwe vlakken op de romp zijn ook zonnepanelen. De Narrow Field Instruments kijken vooruit naar rechtsboven, terwijl de Wide Field Camera's (maar één zichtbaar, kleine donkerblauwe staande rechthoek) opzij waarnemen naar linksboven en rechtsonder.
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Organisatie | Agenzia Spaziale Italiana/NIVR/ESA | |||
| Lancering | 30 april 1996 om 4:31 GMT | |||
| Lanceerplaats | Cape Canaveral LC-36B, Florida[1] | |||
| Gelanceerd met | Atlas I (Atlas-trap nr. AC-78, Centaur-trap nr. 5058)[1] raket | |||
| Missielengte | 6 jaar | |||
| Terugkeer | 29 april 2003 | |||
| Massa | 1350 kg | |||
| Baanhoogte | 575 - 594 km | |||
| Omloopduur | 96 min | |||
| Locatie | vernietigd bij terugkeer in de atmosfeer | |||
| Golflengte waarnemingen | röntgenstraling | |||
| Website | ||||
| ||||
Naam bewerken
De naam BeppoSAX komt van Beppo (=Jopie) ter ere van de Italiaanse kernfysicus en pionier Giuseppe "Beppo" Occhialini, en SAX (Satellite per Astronomia X, Italiaans voor Satelliet voor röntgensterrenkunde).
Lancering en grondstations bewerken
BeppoSAX werd met een Atlas I op 30 april 1996 om 4:31 GMT van Cape Canaveral Lanceerplatform 36B gelanceerd in een baan op 600 km hoogte met een inclinatie van 3,9 graden met de evenaar. Het grondstation was gevestigd in de badplaats Malindi in Kenia. Het hoofdstation met Operation Control Center en Science Data Center zetelde in Rome. Op 20 april 2002 werden de operaties gestaakt vanwege de steeds lagere baan. Maar een deel van de instrumenten werden de laatste maanden nog gebruikt (MECS, PDS en WFC). BeppoSAX verbrandde een jaar later in de atmosfeer en de berekende inslag van brokstukken op aarde was op 29 april 2003.
Karakteristiek bewerken
Instrumenten bewerken
BeppoSAX bevatte vijf typen instrumenten:
- Low Energy Concentrator Spectrometer, LECS (energiebereik 0,1 - 10 keV)
- Medium Energy Concentrator, MECS (1,3 - 10 keV)
- Phoswich Detector System, PDS (15 - 300 keV)
- High Pressure Gas Scinitillation Proportional Counter, HGSPC (4 - 120 keV)
- Wide Field Camera, WFC (1,8 - 30 keV), in tweevoud met tegengestelde kijkrichting haaks op de andere instrumenten.
De eerste vier hadden een beperkt blikveld (0,5 - 1,3 graden bij half maximum) en heten daarom Narrow Field Instruments. De twee Wide Field Camera's hadden een ongekend groot gezichtsveld van 40 bij 40 graden (20 x 20 bij half maximum) en vormden de Nederlandse bijdrage van SRON.
Bijdragen bewerken
De satelliet was een initiatief van Italië dat samenwerkte met het Nederlandse NIVR. De Agenzia Spaziale Italiana bracht de instrumenten MECS, PDS en HPSPC in. Nederland bracht de WFCs ontwikkeld door SRON-Utrecht in en het standregelsysteem door NLR (Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum). De Europese ruimtevaartorganisatie ESA leverde het LECS-instrument. Bedrijven die bijdroegen waren de Italiaanse Alenia Spazio en Telespazio en het Nederlandse Fokker Space.
Resultaten bewerken
- Tot maart 2002 waren er al ongeveer 1500 wetenschappelijke publicaties over waarnemingen met BeppoSAX verschenen.
- 54 gammaflitsen (Gamma-Ray Bursts, GRBs) werden met BeppoSAX gelokaliseerd, te beginnen met
- GRB960720, de eerste gammaflits waarvan de positie met boogminuut precisie kon worden bepaald
- GRB970228, de eerste gammaflits waarvan het nagloeien in zichtbaar licht en radiostraling werd waargenomen.
- vele nieuwe variabele röntgenbronnen werden met de WFCs opgespoord. Bovendien werden voor het eerst zeldzame superflitsen (langdurige röntgenuitbarstingen) waargenomen van neutronensterren.
Bronnen bewerken
- BeppoSAX Mission Overview, Astronomy & Astrophysics Supplement Series, Vol. 122, April II 1997, 299-307
- De Kort, N., Ruimteonderzoek, de horizon voorbij, Veen/SRON, 2003
- Low Energy Concentrator Spectrometer (LECS) 0.1-10 keV, A&A Supplement series, Vol. 122, April II 1997, 309-326
- Medium Energy Concentrator Spectrometer (MECS) 0.1-10 keV, A&A Supplement series, Vol. 122, April II 1997, 327-340
- High pressure Gas Scintillator Proportional Counter (HPGSPC), A&A Supplement series, Vol. 122, April II 1997, 341-356
- Phoswich Detection System (PDS) 15-300 keV, A&A Supplement series, Vol. 122, April II 1997, 357-369
- Wide Field Camera 2-28 keV, A&A Supplement series, Vol. 125, November 1997, 557-572
- Piro, L. e.a., SAX Observer's Handbook, 1995
Externe links bewerken
- Stichting Ruimte Onderzoek Nederland over BeppoSAX
- Engelstalige website over BeppoSAX van Italiaanse ruimtevaart organisatie ASI
- Foto's van de Nederlandse Wide Field Camera's
- Pagina van ESA over BeppoSAX
- NASA HEASARC website over SAX
- Lijst van gammaflitsen met gegevens over ontdekking
| Bronnen, noten en/of referenties |
