Azijnzuur (systematische naam ethaanzuur) is een zwak zuur met een kenmerkende stekende geur. Het heeft als formule CH3-COOH (soms ook geschreven als H3C-COOH). Azijnzuur is, na mierenzuur, het eenvoudigste carbonzuur en de wetenschappelijke naam was vroeger dan ook methaancarbonzuur. Zuiver watervrij azijnzuur wordt ook wel ijsazijn genoemd, en is een kleurloze vloeistof die bij temperatuur lager dan 17 °C stolt tot heldere kleurloze kristallen (vandaar de naam ijsazijn). Indien ijsazijn in een (trillingvrije) koelkast wordt geplaatst, kan het tot beneden het stolpunt worden gekoeld terwijl het toch een vloeistof blijft. Het is dan een onderkoelde vloeistof geworden; een geringe fysieke verstoring doet de vloeistof dan direct stollen.

Azijnzuur
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule van azijnzuur
Molecuulmodel van azijnzuur
Azijnzuur
Algemeen
Molecuulformule C2H4O2 of
IUPAC-naam ethaanzuur
Andere namen waterstofacetaat (incorrect)
Molmassa 60,05196 g/mol
SMILES
CC(=O)O
InChI
1/C2H4O2/c1-2(3)4/h1H3,(H,3,4)/f/h3H
CAS-nummer 64-19-7
EG-nummer 200-580-7
PubChem 176
Wikidata Q47512
Beschrijving Kleurloze vloeistof met een stekende geur
Vergelijkbaar met mierenzuur
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
OntvlambaarCorrosief
Gevaar
H-zinnen H226 - H314
EUH-zinnen geen
P-zinnen P280 - P305+P351+P338 - P310
EG-Index-nummer 607-002-00-6
VN-nummer 2789
ADR-klasse Gevarenklasse 8
LD50 (ratten) 3310 mg/kg
LD50 (konijnen) 1113 mg/kg
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand vloeibaar
Kleur kleurloos
Dichtheid 1,0492 g/cm³
Smeltpunt 16,6[1] °C
Kookpunt 117,9 °C
Vlampunt 40 °C
Zelfontbrandings- temperatuur 400 °C
Dampdruk 15400 Pa
Goed oplosbaar in water, ethanol, glycerol, di-ethylether, tetrachloormethaan
Onoplosbaar in koolstofdisulfide
log(Pow) −0,322
Brekingsindex 1,373 (589 nm, 20 °C)
Geometrie en kristalstructuur
Dipoolmoment 1,74 D
Thermodynamische eigenschappen
ΔfHog −432,2 kJ/mol
ΔfHol −484,3 kJ/mol
Sog, 1 bar 283,5 J/mol·K
Sol, 1 bar 159,8 J/mol·K
Evenwichtsconstante(n) pKa = 4,75
Nutritionele eigenschappen
Type additief conserveermiddel, zuurregelaar, smaakstof
E-nummer E260
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Natuurlijk voorkomen bewerken

In het menselijk lichaam komt azijnzuur voornamelijk gebonden aan het Co-enzym A (CoA) voor, een stof die uitermate belangrijk is voor vele biochemische processen. Daarnaast vormt azijnzuur met choline de ester acetylcholine, een zeer veel voorkomende en belangrijke neurotransmitter. Het azijnzuur dat bij de biochemische processen vrijkomt, wordt doorlopend hergebruikt. Daarnaast komt azijnzuur voor in bepaalde bacteriën, in sommige planten en vele vruchten.

 
Waterstofbruggen in azijnzuur
(aangegeven met groene streepjes)

Synthese bewerken

Het bereiden van azijn als voedingsmiddel werd vroeger uitsluitend gedaan door alcohol te laten fermenteren. Wijnazijn is daar een mooi voorbeeld van, maar ook de huidige tafelazijn wordt gemaakt van alcohol. Deze azijn heet natuurazijn. Azijn is ook chemisch te maken. Het verschil is dan onder andere dat er een hogere concentratie mogelijk is. Synthetische azijn wordt gemaakt uit een fossiele grondstof, zoals aardgas. Het verschil tussen synthetische azijn en natuurazijn is dan ook te bepalen met C14-datering.

Voor industrieel gebruik zijn er andere synthesemethodes:

Toepassingen bewerken

Industrie bewerken

Zuiver azijnzuur is een belangrijke grondstof in de polymeerchemie waarbij celluloseacetaat en polyvinylacetaat gemaakt worden voor onder meer synthetische vezels, plastics en lijmen. Azijnzuuranhydride is daarin een belangrijke tussenstof. Ook acetaten (azijnzure zouten) zijn belangrijke eindproducten.

Met alcoholen vormt azijnzuur esters die als oplosmiddel of geurstof gebruikt worden.

Voeding bewerken

Azijnzuur en sommige acetaten worden gebruikt als smaakstof, conserveermiddel of zuurteregelaar in de voedingsmiddelenindustrie. Dit zijn:

Azijn is een oplossing van 4 tot 15% azijnzuur in water. Azijn wordt gebruikt bij het inmaken van groentes en de bereiding van diverse sauzen, zoals mosterd.

Schoonmaak bewerken

Azijnzuur wordt ook gebruikt als schoonmaakmiddel en dan vooral voor het verwijderen van kalkaanslag (dit is vooral calcium- en magnesiumcarbonaat). Vanuit milieuoogpunt heeft het gebruik van azijnzuur als schoonmaakmiddel het voordeel dat het zelf een veel voorkomend natuurproduct is, en dus als stof (bij voldoende verdunning) geen problemen geeft bij de biodegradatie.

Onkruidbestrijding bewerken

Azijnzuur wordt, vanaf een concentratie van 5%, ook gebruikt bij de bestrijding van onkruid.[2]

Zie ook bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Acetic acid van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.