Associatie van struikhei en bosbes

De associatie van struikhei en bosbes (Vaccinio-Callunetum) is een associatie uit het verbond van struikhei en kruipbrem (Calluno-Genistion). De associatie omvat dwergstruwelen die gedomineerd worden struikhei en bosbessoorten.

Associatie van struikhei en bosbes
Vegetatieaspect in november
Syntaxonomische indeling
Klasse: Calluno-Ulicetea (klasse van droge heiden) Orde: Calluno-Ulicetalia (struikheide-orde) Verbond: Calluno-Genistion (verbond van struikhei en kruipbrem)
Associatie
Vaccinio-Callunetum Bücker 1942
Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Naamgeving en codering

• Synoniem: Calluno-Vaccinietum vitis-idaea
• Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r20Aa02
• Natura2000-habitattypecode (EU-code): H4030

De wetenschappelijke naam Vaccinio-Callunetum is afgeleid van de botanische namen van twee diagnostische soorten van de associatie; dit zijn respectievelijk rode bosbes (Vaccinium vitis-idaea) en struikhei (Calluna vulgaris).

Fysiognomie

Herfstaspect van de associatie

De associatie van struikhei en bosbes is een dwergstruweel dat wordt gekenmerkt door een groot aandeel van dwergstruiken en mossen.

Een boomlaag ontbreekt. De struiklaag is goed vertegenwoordigd, onder de vorm van dwergstruiken als de struikhei, de gewone dophei en verschillende soorten bosbessen.

De kruidlaag is bijzonder arm in soorten. Grassen zijn aanwezig, maar veel minder algemeen dan in de verwante associatie van struikhei en stekelbrem. Zeldzame diagnostische kruiden zijn valkruid en zevenster.

Tussen de dwergstruiken, en vooral op de iets vochtigere plaatsen, kan een goed ontwikkelde moslaag met overwegend bladmossen voorkomen.

Ecologie

De associatie van struikhei en bosbes is kenmerkend voor goed gedraineerde gronden rond het hoogveen, zandige en rotsige plaatsen en puinkegels. In de Lage Landen komt de associatie uitsluitend voor op humuspodzol- en moderpodzolgronden, gekarakteriseerd door een dikke strooisellaag (A0-horizont). Vooral door het dikkere humusprofiel kent de associatie van struikhei en bosbes meer bosflora, wat haar differentieert van de associatie van struikhei en stekelbrem.

Vegetatiezonering

Contactgemeenschappen van de associatie van struikhei en bosbes zijn in Nederland en Vlaanderen vrijwel altijd bosgemeenschappen uit het zomereik-verbond en soms ook het verbond van naaldbossen. Meestal betreft het beuken-eikenbossen of berken-eikenbossen, waarvan de associatie een vervangingsgemeenschap is.

Verspreiding

De verspreidingsgebied van de associatie van struikhei en bosbes omvat de Atlantische provincie: de kuststook van West-Europa, Groot-Brittannië en Ierland. Het is een vegetatie die zich thuis voelt in streken met een maritiem klimaat, met hoge neerslag en hoge luchtvochtigheid.

In Nederland en Vlaanderen komt deze associatie nauwelijks voor, in Wallonië is ze beperkt tot de Hoge Venen.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

Er zijn geen echte kensoorten, de meeste soorten in deze gemeenschap komen ook in bossen of graslanden voor. Er zijn daarentegen een reeks differentiërende soorten voor deze associatie ten opzichte van de associatie van struikhei en stekelbrem.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste plantentaxa van de associatie van struikhei en bosbes voor Nederland en Vlaanderen.

Struiklaag

Kensoort	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kK			struikhei	Calluna vulgaris
	dA		rode bosbes	Vaccinium vitus-idaea	t.o.v. de associatie van struikhei en stekelbrem
	dA		blauwe bosbes	Vaccinium myrtillus	t.o.v. de associatie van struikhei en stekelbrem
	dA		rijsbes	Vaccinium uliginosum	t.o.v. de associatie van struikhei en stekelbrem
			gewone dophei	Erica tetralix

Kruidlaag

Kensoort	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
		Z	valkruid	Arnica montana	kensoort van de klasse van heischrale graslanden
		Z	zevenster	Trientalis europaea	kensoort van het beuken-eikenbos

Moslaag

Kensoort	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
	dA		kussentjesmos	Leucobryum glaucum	t.o.v. de associatie van struikhei en stekelbrem

Zie ook

• Vegetatiekunde van A tot Z

Mediabestanden

Zie de categorie Vaccinio-Callunetum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Indeling van de vegetatieklasse Calluno-Ulicetea (klasse van droge heiden)

Orde:	Calluno-Ulicetalia (struikhei-orde)
Verbond:	Calluno-Genistion (verbond van struikhei en kruipbrem)
Associaties:	Genisto anglicae-Callunetum (associatie van struikhei en stekelbrem) · Vaccinio-Callunetum (associatie van struikhei en bosbes)
Verbond:	Empetrion nigri (kraaihei-verbond)
Associaties:	Carici arenariae-Empetretum (associatie van zandzegge en kraaihei) · Polypodio-Empetretum (associatie van eikvaren en kraaihei) · Salici repentis-Empetretum (associatie van kruipwilg en kraaihei)