Architectuurwedstrijd van de Stad Brussel

Met de architectuurwedstrijd van 1872-1876 beoogde de Stad Brussel het bouwproces te stimuleren op de nieuwe bouwkavels die zij ter beschikking stelde langs de nieuwe centrale lanen, die gecreëerd waren bij de overwelving van de Zenne. Zij herhaalde dit nog eens in 1876-1879.

Opzet

De overwelving van de Zenne had littekens achtergelaten in het stedelijke weefsel: talloze oude huisjes waren onteigend en gesloopt, en nieuwe noord-zuidgeoriënteerde lanen aangelegd: de Noordlaan (thans Adolphe Maxlaan), de Zennelaan (nu Émile Jacqmainlaan), de Centrale Laan (nu Anspachlaan), en de Henegouwenlaan (nu Maurice Lemonnierlaan). Na de plechtige inwijding eind 1871 zouden de bouwpercelen langs deze nieuwe lanen openbaar worden verkocht. Tijdens de gemeenteraad van 19 januari 1872 ontvouwde burgemeester Jules Anspach het plan om een architectuurwedstrijd te organiseren, die de twintig mooiste gevels die per 1 januari 1876 waren verwezenlijkt, zou belonen met een premie, met een totaal aan prijzengeld van 100.000 frank. De bedoeling was dat de gebouwen langs de nieuwe lanen behalve nuttig ook mooi zouden zijn.

Met deze wedstrijd spiegelde het stadsbestuur zich aan hun voorgangers, die na het bombardement op Brussel eveneens een wedstrijd hadden georganiseerd, om de wederopbouw van de stad te bevorderen. Het huis De Wage was toen als winnaar uit de bus gekomen. Anders dan bij dit historische precedent werd er thans aan de bouwpromotoren geen enkele stilistische beperking opgelegd, tenzij dat de gebouwen een minimale hoogte van 15 meter moesten hebben. Voor monumentale constructies konden er afwijkingen worden toegestaan op de geldende bouwvoorschriften. Op die manier hoopte men dat de architecten alle registers van de artistieke vrijheid zouden opentrekken, maar ook dat op een termijn van vier jaar een 700-tal huizen zou worden gebouwd.

De respons bleef niet uit en weldra verrezen de gebouwen, in neostijlen, zoals neo-Vlaamse-renaissance en eclectische stijlen.

Laureaten

Op 20 december 1875 werden de juryleden in een geheime gemeenteraadszitting aangeduid. De resultaten werden gepresenteerd op de gemeenteraad van 24 januari 1876.

Prijs	Premie	Naam gebouw	Huidig adres	Architect	Huidige status	Afbeelding
1ste	20.000 frank	Hier ist in den Kater en de Kat	Adolphe Maxlaan 1-3	Hendrik Beyaert	Definitief beschermd 15 oktober 1992.
2de	15.000 frank	Café de la Bourse	Anspachlaan 78	Charles-Émile Janlet	Definitief beschermd 28 april 1994
3de	10.000 frank	opbrengstgebouw	de Brouckèreplein 37-39	Charles-Émile Janlet	Deel van Hotel Métropole. Definitief beschermd 28 april 1994
4de	8.000 frank	hoekgebouw Le Printemps	Adolphe Maxlaan 30-32 / Bruidstraat 9	Adolphe Vanderheggen	Definitief beschermd 28 april 1994
5de	6.000 frank	Café Sesino	Anspachlaan 3	Désiré De Keyser	Gesloopt 1967 om plaats te maken voor de Philipstoren.
6de	5.000 frank		Anspachlaan 101-105	Eugène Flanneau	Gesloopt ca. 1980.
7de	4.000 frank	Hoekgebouw Maison Thonet	Adolphe Maxlaan 11-17 / Sint-Michielsstraat	Felix Laureys	Definitief beschermd 28 april 1994
8ste	4.000 frank	Sacristie van de Finistèrekerk	Adolphe Maxlaan 55	Constant Almain de Hase	Bewaard; aangepast gelijkvloers en bovenbouw
9de	3.000 frank		de Brouckèreplein 5	Henri Maquet	Gesloopt
10de	3.000 frank		Maurice Lemonnierlaan 17-19	F. Abeels	Bewaard; bovenverdiepingen toegevoegd in 1938
11de	3.000 frank	Zetel van de Assurances Générales	Émile Jacqmainlaan 37	Désiré De Keyser	Gesloopt
12de	3.000 frank	hoekgebouw	Anspachlaan 12-14/Bisschopsstraat	Adolphe Samyn	Gesloopt in 1967 om plaats te maken voor het Muntcentrum.
13de	2.000 frank	Café Métropole	de Brouckèreplein 33-35	Gédéon Bordiau	Deel van Hotel Métropole. Definitief beschermd 28 februari 2002
14de	2.000 frank		Anspachlaan 117	A. Verdussen	Onherkenbaar verbouwd
15de	2.000 frank	hoekgebouw	Adolphe Maxlaan 107-109 / Mechelsestraat	F. Pauwels	Gesloopt ca. 1970 voor de bouw van een modern hotel.
16de	2.000 frank		Adolphe Maxlaan 142-144	L. Van Autgaerden	Definitief beschermd sinds 28 april 1994.
17de	2.000 frank	hoekgebouw	Anspachlaan 95 / Borgwal	Pierre-Joseph Olive
18de	2.000 frank		Émile Jacqmainlaan 43	Adolphe Samyn	Gesloopt
19de	2.000 frank	Modelschool	Maurice Lemonnierlaan 110	Ernest Hendrickx
20ste	2.000 frank		de Brouckèreplein 19-21	J. Hanicq

Wedstrijd 1876-1879

Omdat bij het afsluiten van de wedstrijd nog maar twee derden van de percelen bebouwd waren, richtte de stad Brussel een tweede wedstrijd in, met slechts drie prijzen. De bedoeling was dat de openliggende stukken alsnog snel zouden worden volgebouwd. De prijsuitreiking verliep in mineur vanwege de dood van burgemeester Anspach. Hetzelfde jaar nog werd de Centrale Laan te zijner ere omgedoopt tot Anspachlaan.

Prijs	Naam gebouw	Huidig adres	Architect	Huidige status	Afbeelding
1ste	Postdoorgang	Anspachlaan 6-8	L. De Curte	Gesloopt 1967 voor de bouw van het Muntcentrum.
2de	Huizenrij	de Brouckèreplein 8-28	J. De Blois	Bewaard
3de	Hôtel Continental	de Brouckèreplein	Eugène Carpentier	Bewaard

Bronnen, noten en/of referenties

• Bouwen door de eeuwen heen in Brussel, Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur
• Hugo Reinhard, Van de Nord no de Midi, Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel, 2003

---