Amazoneregenwoud

Het Amazoneregenwoud, ook wel de selva genoemd, is het grootste regenwoud op Aarde. Het heeft een oppervlakte van 5,5 miljoen km² en is verspreid over negen landen: Brazilië (60%), Peru (13%), Colombia (9%), Venezuela (5%), Bolivia (5%), Guyana (3%), Suriname (2%), Ecuador (1,5%) en Frans-Guyana (1,5%). Meer dan de helft van al het overgebleven regenwoud op aarde ligt in het Amazonegebied.

Het Amazoneregenwoud op 13 juni 2005

De rivier de Amazone baant zich een weg door het regenwoud

Amazonebekken

Het regenwoud ligt in een bekken dat grotendeels door de rivier de Amazone en zijn 1100 zijrivieren wordt doorstroomd. Dit bekken werd gevormd tijdens het Paleozoïcum, tussen de 200 en 700 miljoen jaar geleden.

Biodiversiteit

In het regenwoud leven ongeveer 100 miljoen insectensoorten, honderdduizenden plantensoorten, en bijna 2.000 soorten vogels en zoogdieren. De diversiteit van plantsoorten is de hoogste ter wereld. Sommige deskundigen schatten dat één vierkante kilometer meer dan 75.000 type bomen en 150.000 soorten hogere planten kan bevatten. Eén vierkante kilometer Amazoneregenwoud kan ongeveer 75.000 ton levende planten herbergen.

Eén op de vijf van alle vogels in de wereld leeft in de regenwouden van de Amazone. Maar er moeten nog een hoop soorten worden geregistreerd, ontdekt of gecatalogiseerd.

Schade aan het leefmilieu

Het Amazoneregenwoud wordt de laatste decennia ernstig beschadigd. Vooral ontbossing is een groot probleem. Uit de vernietiging van het bos zal verlies van biodiversiteit voortvloeien. Verder van belang is de hoeveelheid koolstof die in de bomen zit: het vrijkomen van deze koolstof zal het broeikaseffect versterken. Er ligt ook een economische drijfveer achter het beschermen van het regenwoud: één vierkante kilometer Peruaans Amazoneregenwoud is naar schatting $ 692.000 waard als het woud intact en duurzaam is. Er zouden veel lucratieve gewassen en bomen op verbouwd kunnen worden, zoals vruchten, latex en hout.

Ontbossing

Meer dan 20 procent van het Amazoneregenwoud is reeds ontbost. Ook wordt er nog een groot deel bedreigd, met name vanwege (veelal illegale) houtkap en (aangestoken) bosbranden.Er zijn belangengroepen (ranchers, sojaboeren bv.) die illegaal land nemen, het bos rooien en in gebruik nemen voor eigen baat. Wie deze praktijken aan de kaak stelt en het op durft te nemen voor de rechten van eigenaren: inheemse stammen of kleine boeren werden en worden bedreigd of zelfs vermoord (b.v. Chico Mendes, Zuster Dorothy Stang e.v.a.). De rook van deze bosbranden houdt de neerslag tegen en verergert de droogte. De boswetgeving, die voorziet dat 80% van het woud behouden moet blijven in elke zone waar gronden van bestemming veranderen, wordt overtreden.

Vier grote Amerikaanse multinationals in de voedings- en landbouwsector, gefinancierd door internationale investeringsgroepen zoals BlackRock, zouden volgens de NGO Amazon Watch verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de ontbossing: ADM, Bunge, Cargill en LDC.

De per 1 januari 2019 aangetreden president van Brazilië, Jair Bolsonaro, vindt dat tropisch regenwoud moet wijken voor de belangen van de boeren. Hij verzet zich tegen plannen om een groot oppervlak van de Amazone tot internationaal beschermd gebied te verklaren. Snel werden de effecten van zijn beleid duidelijk, het ministerie van Landbouw werd verantwoordelijk voor het beschermen en aanwijzen van inheemse gebieden terwijl dit ministerie zwaar onder invloed staat van de machtige lobby van de landbouwindustrie. De nieuwe minister van Milieuzaken, Ricardo Salles, is ook gelieerd aan deze landbouwlobby en hij is een groot voorstander van openstelling van het Amazonewoud voor exploitatie. De leefgebieden van de inheemse volken komt hiermee onder druk te staan. In juli 2019 meldde het Braziliaanse ­Nationaal Instituut voor Ruimte­onderzoek (INPE) dat in juni 2019 zo'n 920 km² bos illegaal was gekapt, dat was 88% meer dan in juni 2018. Het INPE monitort sinds 1988 de ontbossing van de Amazone en brengt daar cijfers over uit op basis van satellietbeelden en de cijfers worden geacht betrouwbaar te zijn. De directeur en vermaard wetenschapper, Ricardo Galvão, van INPE werd begin augustus ontslagen. Galvão zou zich ‘voor het karretje van internationale niet-gouvernementele organisatie’s laten spannen’, aldus de Braziliaanse president, die de cijfers als 'leugens' bestempelt. In 2019 werd het budget van toezichthouder IBAMA met 25% verminderd.

In het voorjaar van 2020 zou de ontbossing nog aanzienlijk versneld zijn, mede als gevolg van gebrekkig toezicht tijdens de coronapandemie.

Vervuiling

Veel ondernemingen die zich in het Amazoneregenwoud vestigen, zoals de olie-industrie en plantages, springen nogal onzorgvuldig om met de omgeving. De oliepijpleidingen lekken zo veel dat de zandweggetjes er pikzwart uitzien, de aardolie sijpelt ook door in het drinkwater van de plaatselijke bevolking.

De plantages gebruiken grote hoeveelheden meststoffen en pesticiden. Ook is afval een groot probleem, op sommige plaatsen is er meer dan 4.000 ton van enkel pesticidenverpakkingen.

Natuurbranden

Een andere factor in de aftakeling van het Amazonewoud zijn de jaarlijks terugkerende natuurbranden, veelal aangestoken om plaats te maken voor grasland.

Zie ook

• Amazone (rivier)
• Chico Mendes
• Vicente Canas

Mediabestanden

Zie de categorie Amazon Rainforest van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.