Boekenbon Literatuurprijs

reeks voormalige jaarlijkse Nederlandse literatuurprijzen gesponsord door Bookspot (2018 en 2019). Voortzetting van de ECI Literatuurprijs (2015-2017) wegens een naamsverandering van de sponsor ECI naar BookSpot in maart 2018
(Doorverwezen vanaf AKO-literatuurprijs)

De Boekenbon Literatuurprijs (tot 2020 bekend als BookSpot Literatuurprijs, tot 2018 als ECI Literatuurprijs en voor 2014 als AKO Literatuurprijs) is de literatuurprijs van de onafhankelijke Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor fictie en non-fictie. De stichting telt zes leden met Winnie Sorgdrager als voorzitter en benoemt elk jaar een onafhankelijke jury.[1]

Boekenbon Literatuurprijs
Uitgereikt door Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor Fictie en Non-fictie
Alternatieve titel(s) BookSpot Literatuurprijs
ECI Literatuurprijs
AKO Literatuurprijs
Generale Bank Literatuurprijs
(G)prijs
Fortis Literatuurprijs
Land Vlag van Nederland Nederland, Vlag van België België
Eerst uitgereikt 1987
Officiële website
Portaal  Portaalicoon   Literatuur

Boeken die verschenen tussen 1 juli van het jaar waarin de prijs wordt uitgereikt en 1 juli van het voorgaande jaar kunnen genomineerd worden. Tot en met 2019 werd de prijs drieëndertig keer toegekend; zes keer (18%) aan een vrouw en zevenentwintig keer (82%) aan een man.

Vanwege het hoge prijzengeld is de Boekenbon Literatuurprijs naast de Libris Literatuur Prijs en de Fintro Literatuurprijs de belangrijkste literatuurprijs voor Nederlandstalige literatuur.

Geschiedenis

bewerken

In 1986 werd de AKO Literatuurprijs ingesteld door de Nederlandse winkelketen AKO, onderdeel van uitgeversbedrijf Audax, waarmee het bedrijf het lezen van literatuur wil bevorderen en de belangstelling voor boeken wil vergroten. Van 1987 tot en met 1996 werd de prijs onder die naam uitgereikt.

Van 1997 tot en met 1999 werd de prijs gesponsord door de Belgische Generale Bank. In die periode heette de prijs Generale Bank Literatuurprijs of de (G)prijs.[2] Na de overname van de Generale Bank door Fortis werd de naam in 1999 Fortis Literatuurprijs, maar onder die naam is de prijs nooit uitgereikt.

In 2000 werd boekhandelketen AKO weer sponsor en werd de naam tot en met 2014 weer AKO Literatuurprijs. Vanaf 2015 sponsort de online boekenwinkel ECI en werd de naam ECI Literatuurprijs.[3][4]

In 2016 werd een Lezersprijs geïntroduceerd in samenwerking met het NRC Handelsblad en De Standaard. Deze kranten stellen een jury samen van 25 lezers uit Nederland en 25 uit Vlaanderen. Onder leiding van Peter Vandermeersch, voorzitter van de lezersjury, kiezen zij hun eigen winnaar uit de door de vakjury geselecteerde shortlist. De Lezersprijs bestaat uit een bedrag van 10.000 euro. Het eerste jaar was Martin Michael Driessen de winnaar van de Lezersprijs die in 2016 ook de ECI Literatuurprijs won.[5]

Van 2017 tot 2019 ontvingen ook alle genomineerden een bedrag. (Te weten 5000 euro.)

In maart 2018 werd de naam gewijzigd in BookSpot Literatuurprijs omdat de sponsor ECI werd herdoopt tot BookSpot.[6] Tijdens de Bookspot-periode werden een aantal veranderingen doorgevoerd. Behalve de verbreding van de prijs werd de jury die eerst alleen uit beroepsrecensenten uit Nederland en Vlaanderen bestond aangevuld met boekverkopers.[7] De juryvoorzitter was vaak uit het openbare leven afkomstig, met name uit de politiek.

In 2019 werd de prijs verbreed met een aparte literatuurprijs voor non-fictieboeken (met als eerste winnaar de slavist Sjeng Scheijen. De prijzen bestonden elk uit een bedrag van 50.000 euro en een sculptuur.

Binnen een week na het uitreiken van de prijs in 2019 werd bekend, dat het contract van de stichting met de boekenwebwinkel Bookspot niet verlengd zal worden, en dat de stichting op zoek moet naar een nieuwe sponsor.[7] Begin maart 2020 werd bekendgemaakt dat de prijs minimaal 5 jaar gesteund wordt door de Boekenbon b.v., een dochterorganisatie van de Coöperatieve Koninklijke Boekverkopersbond. De naam van de prijs wordt gewijzigd naar Boekenbon Literatuurprijs. De prijzen voor fictie en non-fictie worden weer samengevoegd tot één prijs voor het beste literaire boek van het jaar.[8]

Winnaars

bewerken

1987-1996: AKO Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominatie Juryvoorzitter
1987   J. Bernlef - Publiek geheim Hans Van Mierlo
1988   Geerten Meijsing - Veranderlijk en wisselvallig Joop den Uyl & Hedy d'Ancona
1989   Brigitte Raskin - Het koekoeksjong Erik Jurgens
1990   Louis Ferron - Karelische nachten Arie van der Zwan
1991   P.F. Thomése - Zuidland Frits Bolkestein
1992   Margriet de Moor- Eerst grijs dan wit dan blauw Wim Duisenberg[9]
1993   Marcel Möring - Het grote verlangen Mark Eyskens
1994   G.L. Durlacher - Quarantaine Frans Andriessen
1995   Connie Palmen - De vriendschap Paula D'Hondt
1996   Frits van Oostrom - Maerlants wereld' Henk Vonhoff

1997-1999: Generale Bank Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominatie Juryvoorzitter
1997   A.F.Th. van der Heijden - Onder het plaveisel het moeras Marcel van Dam
1998   Herman Franke - De verbeelding Jan Hoet
1999   Karel Glastra van Loon - De passievrucht Aad Nuis

2000-2014: AKO Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominatie Juryvoorzitter
2000   Arnon Grunberg - Fantoompijn Wilfried Martens
2001   Jeroen Brouwers - Geheime kamers Schelto Patijn
2002   Allard Schröder - De hydrograaf Louis Tobback
2003   Dik van der Meulen - Multatuli: leven en werk van Eduard Douwes Dekker Wim Kok
2004   Arnon Grunberg - De asielzoeker Paul Rosenmöller
2005   Jan Siebelink - Knielen op een bed violen Hans Dijkstal
2006   Hans Münstermann - De Bekoring Laurentien Brinkhorst
2007   A.F.Th. van der Heijden - Het schervengericht Gerlach Cerfontaine
2008   Doeschka Meijsing - Over de liefde Wim Deetman (346 boeken)
2009   Erwin Mortier - Godenslaap Guy Verhofstadt (390 boeken)
2010   David Van Reybrouck - Congo: een geschiedenis Femke Halsema
2011   Marente de Moor - De Nederlandse maagd Ernst Hirsch Ballin
2012   Peter Terrin - Post mortem Jozias van Aartsen
2013   Joke van Leeuwen - Feest van het begin Patrick Janssens
2014   Stefan Hertmans - Oorlog en terpentijn Job Cohen

2015-2017: ECI Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominatie Juryvoorzitter Lezersprijs
2015   Jeroen Brouwers - Het hout Andrée van Es /
2016   Martin Michael Driessen - Rivieren Louise Fresco Martin Michael Driessen - Rivieren
2017   Koen Peeters - De mensengenezer Thom de Graaf Koen Peeters - De mensengenezer

2018-2019: BookSpot Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominaties Jury Lezersprijs
2018   Tommy Wieringa - De heilige Rita Tommy Wieringa - De heilige Rita
2019  



 

fictie

Wessel te Gussinklo - De hoogstapelaar



non-fictie

Sjeng Scheijen - De avant-gardisten. De Russische Revolutie in de kunst, 1917-1935

fictie

non-fictie

Peter Buwalda - Otmars zonen

2020-2024: Boekenbon Literatuurprijs

bewerken
Jaar Land Winnaar Nominaties Jury
2020   Oek de Jong - Zwarte schuur
2021   Wessel te Gussinklo - Op weg naar De Hartz
2022   Anjet Daanje - Het lied van ooievaar en dromedaris
2023   Jan Vantoortelboom - Mauk
  • In 2005 ontstond er een rel omdat het controversiële GeenStijl.nl beweerde dat de winnaar al vast stond voordat de jury een keuze had gemaakt. De 'shortlist van genomineerden' zou enkel dienen om de verkoopcijfers op te drijven. Geenstijl beweerde dat Tommy Wieringa zou winnen met zijn boek Joe Speedboot. Dit werd breed uitgemeten in de media, maar bleek onjuist want Jan Siebelink won met Knielen op een bed violen; het werd een nationale bestseller.[10]
  • In datzelfde jaar, in 2005, vond juryvoorzitter Hans Dijkstal het vreemd dat een Nederlandse literatuurprijs Engelse termen zoals longlist en shortlist hanteert. Een oproep naar alternatieve benamingen in het tijdschrift Onze Taal bracht tiplijst voor de eerste juryselectie van 25 boeken en toplijst voor de zes genomineerden. Deze termen werden gebruikt tot ze 2015 terug werden vervangen door longlist en shortlist.[11]