-drecht

Doorwaadbare plek (gebruikt als achtervoegsel bij toponiemen)

Een drecht (in Friesland en soms in West-Friesland ook dracht genoemd), trecht of tricht is een gedeeltelijk synoniem van een voorde (Middelnederlands: vort of vorda). Beide woorden hadden als betekenis:

  • doorwaadbare plaats, meestal in een beek of rivier.
  • een in het land inspringend, inlopend gedeelte van een zee; baai, bocht, inham, inwijk
  • mogelijk heeft het ook de betekenis van een recht op doorgang

Een 'voorde' werd in het zuiden en westen van het Nederlands taalgebied ook aangeduid met drecht, trecht of tricht, afgeleid van Latijn traiecto (van traiectum, 'doorgetrokken'). De aanduiding Traiectum werd gebruikt om een plaats aan te geven waar een rivier doorwaadbaar of over te steken was. Steden met een dergelijk achtervoegsel in hun naam hebben die meestal te danken aan de nabijheid van een doorwaadbare plaats. De afleiding van -traiectum wordt lang niet door alle geleerden als correct beschouwd. De plaatsnamen op -drecht[1], zoals Dordrecht, zijn volgens sommige taalkundigen Germaans, want verwant met dragen.

Woordgeschiedenis bewerken

Vanuit de Latijnse aanduiding ontstond in de middeleeuwen het Nederlandse woord Trecht. Trecht behoort tot de oudste drie bekende Nederlandse woorden en is het oudste Latijnse leenwoord in het Nederlands. Het werd voor het eerst genoemd als burcht-/plaatsnaam in het Utrechtse.[2] In de middeleeuwen werd voor Utrecht én Maastricht Traiectum als plaatsnaam gebruikt, ter onderscheid kregen beide plaatsen daarna een nadere aanduiding in hun plaatsnaam.[3]

Voorbeelden bewerken

De onderstaande lijst geeft een aantal voorbeelden van plaatsnamen die het element -drecht (of -trecht of -tricht) bevatten. De Franse stad Atrecht wordt soms ten onrechte met het toponiem -trecht in verband gebracht, maar is in werkelijkheid afgeleid van de naam van de Atrebates, een Gallische stam.

Land Provincie Gemeente Plaatsnaam Type plaats
  België   Antwerpen   Antwerpen Berendrecht deelgemeente
  Zwijndrecht Zwijndrecht gemeente
  Oost-Vlaanderen   Beveren Kieldrecht deelgemeente
  Nederland   Gelderland   West Betuwe Tricht dorp
  Limburg   Maastricht Maastricht stad en gemeente
  Noord-Brabant   Woensdrecht Ossendrecht plaats en voormalige gemeente
Woensdrecht plaats en gemeente
  Noord-Holland   Amsterdam Holendrecht buurt
  Ouder-Amstel Duivendrecht dorp
  Wijdemeren Loosdrecht dorp en voormalige gemeente
  Utrecht   De Ronde Venen Mijdrecht plaats en voormalige gemeente
  Utrecht Utrecht stad en gemeente
  Zuid-Holland   Barendrecht Barendrecht plaats en gemeente
  Dordrecht Dordrecht stad en gemeente
Wieldrecht voormalige buurtschap
  Krimpenerwaard Haastrecht stad en voormalige gemeente
  Papendrecht Papendrecht plaats en gemeente
  Rotterdam Katendrecht wijk en voormalig dorp
Pendrecht wijk en voormalig ambacht
  Sliedrecht Sliedrecht plaats en gemeente
  Zuidplas Moordrecht plaats en voormalige gemeente
  Zwijndrecht Zwijndrecht plaats en gemeente

Zie ook bewerken

Noten bewerken

  1. zie Etymologiebank:[1]
  2. De schrijfwijze Trecht voor de burcht of plaats Utrecht duikt bijvoorbeeld op in: (la) Willibald (ca. 766), Vita Bonifatii auctore Willibaldo (30 mei 2012). Gearchiveerd op 30 mei 2012. Geraadpleegd op 25 januari 2019. (MGH, blz. 17, 47 en 52).
  3. N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Uitgeverij L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, blz. 100, ISBN 9020420453