Zuurkast

Een zuurkast is een speciale werkruimte die in elk chemisch laboratorium en ook veel andere laboratoria wordt aangetroffen. Een zuurkast is een afgezogen omkasting met verstelbare werkopening (meestal een schuifraam) om de blootstelling van de gebruiker aan schadelijke stoffen tot een minimum te beperken.

Definitie vertaald uit de NEN-EN 14175-1: Een zuurkast is een beschermingsmiddel geventileerd door een geforceerde afzuiging, met een verstelbare werkopening,

met een behuizing ontworpen om de verspreiding van verontreinigingen in de lucht naar gebruikers en overig personeel buiten het beschermingsmiddel te beperken,
voor het bieden van een zekere mate van fysieke bescherming en
voor het zorg dragen voor een beheerste verspreiding van de verontreinigingen in de lucht.

Aanvullende opmerking; een zuurkast is een geventileerde omkasting welke voldoet aan de eisen gesteld in de EN 14175-2.

Constructie bewerken

Zuurkasten hebben hun oorsprong bij de alchemisten met hun gemetselde smidse met rookkanaal. De moderne zuurkast is meestal opgebouwd uit hout of staal. Een en ander is genormeerd met de NEN-EN 14175 en de daarbij behorende NPR 4500. Zuurkasten kunnen zowel aangesloten zijn op een afzuigsysteem naar buiten, al dan niet met een filter, als recirculeren via een filter (recirculatiekast). De recirculatiekast is uitgesloten in de NEN-EN 14175-2. Hoofdstuk 1 Scope). Een norm voor filterzuurkasten, waaronder recirculatiekasten, is momenteel in ontwikkeling (CEN TC 332, WG4, document N556).

Zuurkasten komen in verschillende vormen en maten voor. Deel 2 van de NEN-EN 14175 geeft veiligheids- en prestatie-eisen aangaande de constructie van de zuurkast. Zo worden bijvoorbeeld breedtematen aangehouden van 1200mm, 1500mm en 1800mm, is de minimale belastbaarheid van het werkblad voor geschreven, is veiligheidsglas verplicht en is de aanwezigheid van een handleiding met onder andere een type test rapport verplicht. Verder heeft de zuurkast alleen een raam aan de voorzijde. Dit is meestal een verticaal beweegbaar venster die de zuurkast geheel of gedeeltelijk kan afsluiten. Het schuifraam kent een werkstand (meestal 500mm, maximaal 600mm) en een opbouwstand (in Nederland meestal 900mm) en moet voorzien zijn van een valbeveiliging. De moderne zuurkast is verder o.a. voorzien van een luchtstromingsindicator en/of VAV-systeem die optisch en akoestisch alarm geeft bij onderschrijding van het gespecificeerde afgezogen volume. Ook is deze voorzien van een schuifraambewaking die de gebruiker attendeert op overschrijding van de werkstand. Richtlijnen voor de correcte plaatsing van zuurkasten staan in de NPR 4500 en NPR-CEN/TS 14175-5.

Zuurkasten met afzuiging naar buiten bewerken

Deze zuurkasten zijn voorzien van een afzuigkanaal, meestal van pvc of PP. De zuurkasten zuigen lucht naar binnen via de voorkant, en blazen dit daarna naar buiten de atmosfeer in via ventilatieschachten. Bij dit type zuurkast dient goed te worden opgelet waar de lucht naar buiten wordt geblazen. Voor bijzondere toepassingen kan gebruik worden gemaakt van een gaswasser of filter.

Voordelen bewerken

Chemische en gevaarlijke gassen worden nagenoeg geheel verwijderd uit de werkruimte.
Weinig onderhoud nodig.
De ventilator zit vaak op het dak, in plaats van boven de zuurkast, waardoor het geluidsniveau beperkt blijft.

Nadelen bewerken

Vereist ventilatieschachten in het gebouw.
Vereist een toevoerlucht installatie
Verwarmde lucht wordt ook weggezogen uit de werkruimte en naar buiten geblazen.

Bovenstaande nadelen worden vaak irrelevant ten gevolg van de minimaal gewenste verversingsgraad van laboratoria en de huidige stand der techniek van dit type zuurkast(VAV). Vandaar dat deze zuurkasten zowel vanuit traditie als praktische inzetbaarheid veel vaker voorkomen dan zuurkasten met recirculerende afzuiging.

Zuurkasten met recirculerende afzuiging bewerken

Deze zuurkasten vind je terug in gebouwen waar de lucht niet naar buiten mag/kan worden geblazen. Recirculatiekasten zijn niet aangesloten op ventilatieschachten. De lucht uit een recirculerende zuurkast wordt via speciale filters gezuiverd en daarna terug de werkruimte ingeblazen. Bij dit type zuurkast dient goed te worden opgelet dat deze geschikt is voor de gebruikte stoffen. Recirculatie zuurkasten zijn niet universeel inzetbaar, maar dienen daartoe voorzien te zijn van een lijst met chemicaliën waarvoor het geïnstalleerde type filter geschikt is.

Voordelen bewerken

Geen interne ventilatieschachten nodig.
Verwarmde lucht gaat niet verloren daar de lucht steeds weer terug wordt geblazen de werkruimte in.
Er wordt geen vervuilde lucht de atmosfeer in geblazen.

Nadelen bewerken

Beperkt inzetbaar vanwege de mogelijkheden/beperkingen van de filters, en met verhoogd risico op onjuist gebruik.
De filters moeten regelmatig worden vervangen.
Groter risico op blootstelling aan chemische gassen.
De ventilator van deze zuurkast zit vaak pal boven de zuurkast, wat soms hinderlijk lawaai tot gevolg heeft.
Nog geen Europese of Nederlandse normen/richtlijnen beschikbaar (reeds in ontwerp beschikbaar)

Oplevering en Periodieke controle bewerken

Overeenkomstig de NEN-EN 14175 dient een zuurkast voorzien te zijn van een type test voor ieder type zuurkast, of een kwalificatie per zuurkast. Selectie van de gewenste zuurkast vindt onder andere plaats op basis van onder andere veiligheid en prestaties zoals vastgelegd in het type testrapport (inhoud vastgelegd in de NEN-EN 14175-3 paragraaf 10). In deel 4 en deel 6 zijn voorschriften opgenomen met betrekking tot controles bij ingebruikname (commissioning) en periodieke keuring (routine test).

De NPR 4500 geeft aanbeveling om deze werkzaamheden een onafhankelijke partij uit te laten voeren.

Commissioning bewerken

Vaststellen dat de geleverde zuurkast overeenkomt met de gewenste en gecertificeerde zuurkast, dat de ingestelde luchtbehandeling overeenstemt met de specificaties en dat de omgevingsfactoren geen nadelige invloed hebben op het functioneren van de zuurkast met behulp van de testen en/of controles zoals vastgelegd in de NPR 4500.

Een belangrijk aandachtspunt is het vastleggen van de gewenste prestaties criteria. De standaard (EN 14175) geeft namelijk geen prestatie criteria aan met betrekking tot bijvoorbeeld afgezogen debiet, intrede of containment. Deze waarden zijn te bepalen door de inkoper/opdrachtgever en moeten worden vastgelegd bij de commissioning in het opleveringsrapport. De EN 14175 (Deel 4) stelt dat dit de verantwoordelijkheid is van de inkoper/opdrachtgever (de leverancier levert vaak alleen overeenkomstig deel 2).

Voor zuurkasten waarvoor geen type test rapport beschikbaar is, kan overeenkomstig de NEN-EN 14175 niet worden vastgesteld of de geleverde zuurkast overeenkomt met de gewenste en gecertificeerde zuurkast. Door middel van een kwalificatie op locatie wordt een specifieke zuurkast alsnog gecertificeerd.

Routinetesten bewerken

Vaststellen dat zuurkast zich nog in gelijke staat bevindt als bij levering (of vorige controle en inspectie), dat de ingestelde luchtbehandeling overeenstemt met de specificaties en dat de omgevingsfactoren geen nadelige invloed hebben op het functioneren van de zuurkast met behulp van de testen en/of controles zoals vastgelegd in de NPR 4500. Aanbevolen wordt om de routinetest eenmaal per jaar uit te voeren en ten minste de aanbevelingen van de leveranciers aan te houden. De minimale inhoud van de rapportage is vastgelegd in de NEN-EN 14175.

Inhoud periodieke controle overeenkomstig NPR 4500 bewerken

Algemene inspectie van de zuurkast op uitvoering en toegepaste materialen volgens deel 4 par. 5.2
Controle op verklaring leverancier volgens deel 4 par. 5.3
Test op intredesnelheid (intredepatroon) volgens deel 4 par. 5.4
Test op afgezogen volume volgens deel 4 par. 5.5
Test op ruimteluchtsnelheid volgens NPR, bijlage A
Test op alarm systemen volgens deel 4 par. 5.9
Test op geluid volgens deel 4 par. 5.11
Test op lichtopbrengst volgens NPR, bijlage B

De minimale inhoud van de rapportage is vastgelegd in de NEN-EN 14175 en NPR 4500.