Zutendaal

**Zutendaal**
Zietendaol
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Limburg
Arrondissement	Hasselt
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	32,11 km² (2021); 74,45%; 9,16%; 16,39%
Coördinaten	50° 56' NB, 5° 34' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	7.345 (01/01/2023) ; 50,46% ; 49,54% ; 228,73 inw./km²
Leeftijdsopbouw; 0-17 jaar; 18-64 jaar; 65 jaar en ouder	(01/01/2023); 16,45%; 58,97%; 24,59%
Buitenlanders	11,1% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Ann Schrijvers (ZVP)
Bestuur	ZVP
Zetels; ZVP; CD&V; Vlaams Belang;	19; 12; 6; 1;
Economie
Gemiddeld inkomen	20.931 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	6,39% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 3690	Deelgemeente; Zutendaal
Zonenummer	089
NIS-code	71067
Politiezone	CARMA
Hulpverleningszone	Oost-Limburg
Website	www.zutendaal.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Hasselt; in de provincie Limburg
Portaal	België

Zutendaal is een gemeente in de provincie Limburg in België en behoort tot het gerechtelijk kanton Bilzen en het kieskanton Genk. De gemeente telt ruim 7.300 inwoners.^[2]

Het dorp bestaat uit de plaatsen Gewaai, Papendaal, Besmer, Broek, Stalken, Roelen, Daal en Wiemesmeer. De laatste vormt een eigen parochie.

Etymologie bewerken

De eerste schriftelijke vermelding is uit 1292, als Suerbroeck duidend op de zure en natte gronden in de regio. Vanaf 1345 spreekt men van Zuetendael, wat afgeleid werd van zoete dal.^[3]

Geschiedenis bewerken

Terwijl de oudste kernen als Papendaal, Zutendaal, Broek, Stalken en Roelen aan de beekbronnen ontstonden, werden Wiemesmeer, Gewaai en Besmer veel later gesticht, op het Kempens plateau.

Zutendaal op een Franse kaart uit 1748, omringd door de woeste gronden van de Hoge Kempen ("Les grandes bruyèrres de Maestricht")

De eerste kerk zou al in de 7e eeuw zijn gesticht vanuit de Abdij van Munsterbilzen. In 1304 werd het patronaatsrecht door Graaf Arnold V van Loon overgedragen aan de Abdij van Averbode. Ten zuiden van de kerk, rond het Vijverplein, zijn nog enkele overblijfselen van de vroegere dorpskern overgebleven.

Tijdens de 16e en 17e eeuw waren er veel problemen met rondtrekkende legerbendes. In 1598 werd de kerk van Zutendaal in brand gestoken en ook later moest de bevolking haar toevlucht nemen tot schansen om zich hiervoor in veiligheid te brengen. In 1790 vond op de Hesselsberg een veldslag plaats tussen de Luikse revolutionairen en de troepen van de Keurvorst van de Pfaltz, die de prins-bisschop van Luik steunden.

Eind 19e en begin 20e eeuw werd de heide bebost. In 1938 werd, aan de Heiwijkerweg, de springstoffenfabriek van FN opgericht, waar tegenwoordig 70 mensen werken.

Zutendaal tijdens de Tweede Wereldoorlog bewerken

Op 22 augustus 1943 werden drie leden van de familie Geusens vermoord door een bende van vijftiental gewapende mannen.

Zie 22 augustus 1943 in Zutendaal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1944 werd door de Amerikanen een klein vliegveld aangelegd en op 1 januari 1945 woedde hier de Operatie Bodenplatte, die door de Duitsers werd verloren.

Toerisme en industrie bewerken

Tegenwoordig is Zutendaal een zeer bosrijke gemeente, waar het toerisme een bron van inkomsten is. Verdere economische activiteit vindt men in enkele zand- en grindgroeven. Lieteberg is een van de toegangspoorten tot het Nationaal Park Hoge Kempen. Vanaf 1953 kwam hier een reservebasis van de NAVO, die vrijwel nooit werd gebruikt.

Galerij bewerken

De Witherenpastorie
De kapelanij
Het Mariabeeld op Hesselsberg
Lieteberg
De schans in Zutendaal
De Suetendaelmolen
De fietsring
O-L-Vrouwekerk met Warme William

Geografie bewerken

Nabijgelegen kernen bewerken

Wiemesmeer, Genk, Munsterbilzen, Lanaken, Opgrimbie, Mechelen-aan-de-Maas

Demografie bewerken

Demografische evolutie bewerken

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar	Aantal^[4]
1992	6.163
1993	6.260
1994	6.354
1995	6.384
1996	6.477
1997	6.544
1998	6.564
1999	6.619
2000	6.755
2001	6.764
2002	6.809
2003	6.861
2004	6.869
2005	6.865
2006	6.929
2007	6.956
2008	6.982
2009	7.036
2010	7.009
2011	7.047
2012	7.074
2013	7.045
2014	7.109
2015	7.138
2016	7.239
2017	7.270
2018	7.234
2019	7.289
2020	7.282
2021	7.290
2022	7.307
2023	7.345
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De gemeente Zutendaal ligt in het kieskanton Genk (dat identiek is aan het provinciedistrict Genk) en het kiesarrondissement Hasselt-Tongeren-Maaseik (identiek aan de kieskring Limburg).

Zutendaal		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Limburg	Hasselt			Zutendaal
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Limburg				Hasselt-Tongeren-Maaseik	Genk	Genk	Zutendaal
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis bewerken

(Voormalige) Burgemeesters bewerken

Tijdspanne		Burgemeester
	1965-1992	Jozef Remans (1933-1992 - CVP)
	1993 - 2012	Jos Beuls^[5] (CVP / CD&V)
	2013 - 2017	Jef Bobbaers (Nieuw ZVP)
	2017 - heden	Ann Schrijvers^[6] (ZVP)

Legislatuur 2013-2018 bewerken

Burgemeester is Ann Schrijvers (Open Vld - Nieuw ZVP); zij volgde in april 2017 Jef Bobbaers (N-VA - Nieuw ZVP) op als burgemeester. Ze leidt een coalitie bestaande uit Nieuw ZVP (N-VA, Open Vld & onafhankelijken) en Samen Zutendaal (sp.a^[7]). Samen vormen ze de meerderheid met 10 op 19 zetels.

Legislatuur 2019-2024 bewerken

De Zutendaalse Volkspartij (ZVP) bestuurt met een ruime absolute meerderheid van 12 op 19 zetels in de gemeenteraad. Burgemeester is Ann Schrijvers (Open Vld - ZVP). Schepenen zijn Matty Coninx, Dirk Smits, Yannick Eurlings en Marina Seurs.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij of kartel		10-10-1976^[8]		10-10-1982^[8]		9-10-1988^[8]		9-10-1994^[8]		8-10-2000^[8]		8-10-2006^[9]		14-10-2012^[10]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	15	%	17	%	17	%	17	%	17	%	17	%	19	%	19	%	19
	CVP¹/ CD&V²	52,81¹	9	58,7¹	11	51,56¹	9	56,48¹	10	49,76¹	9	43,14²	9	45,42²	9	30,7²	6	²
	ZVP¹/ Nieuw ZVP²	37,03¹	6	20,54¹	3	48,44¹	8	33,84¹	6	39,86¹	7	38,15²	7	43,85²	9	51,3¹	12	¹
	SP¹/ sp.a²/ Samen Zutendaal³/ burgerZU⁴	-		-		-		9,68¹	1	10,38¹	1	6,50²	0	10,09³	1	6,1⁴	0
	Vlaams Belang	-		-		-		-		-		9,21	1	-		9,1	1
	NIEUW	-		20,76	3	-		-		-		-		-		-		-
	Anderen(*)	10,16	0	-		-		-		-		3,00	0	0,63	0	2,8	0	-
Totaal stemmen		2773		3366		3869		4324		4779		5032		5108		5275
Opkomst %						98,22		97,34		96,94		97,41		96,16		95,6
Blanco en ongeldig %		2,42		5,11		3,05		3,45		4,42		3,36		3,80		2,8

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen
(*) 1976: OCK (10,16%) / 2006: KURT (3,00%) / 2012: Swadhisthana (0,6%) / 2018: WARD (1,7%), Hatice Kör (1,1%)

Bezienswaardigheden bewerken

Onze-Lieve-Vrouwekerk

De Onze-Lieve-Vrouwekerk is een grotendeels gotisch bouwwerk.
De pastorie, een classicistisch gebouw uit 1783.
Het Mariapark, met een openluchttheater uit 1946, waar Mariaspelen worden opgevoerd.
De Hesselsberg met het grote Mariabeeld.
De Mandelkapel aan de weg naar Stalken
Vanaf het Vijverplein is een gemarkeerde wandeling uitgezet langs de merkwaardigheden van het dorp.
Insectencentrum De Lieteberg, waar zich ook het blotevoetenpad bevindt.
De Vier Landsherensteen
De Suetendaelmolen, een watermolen op de Zutendaalbeek - als monument geklasseerd
De fietsring, een fietsstraat door het centrum van de gemeente

Zie ook: Lijst van onroerend erfgoed in Zutendaal

Natuur en landschap bewerken

Met een bosoppervlakte van 1.731 hectare of 54% van het totaal grondgebied bekleedt Zutendaal de tweede plaats van bosrijkste Vlaamse gemeenten. Zutendaal is gelegen op het Kempens Plateau in een bosrijke omgeving, op ongeveer 90 meter hoogte. Ten noorden van Zutendaal vindt men een uitgestrekt militair terrein, waarop zich de verlaten vliegbasis Zutendaal en een depot van het Belgisch leger bevindt. Ten westen van het dorp zijn enige zandwinningsgroeven.

Aan de Vonderstraat in het centrum bevindt zich het Vonderpark, waar merkwaardige bomen en struiken te vinden zijn. Achter de pastorie vindt men de Dorper Bemd, een voormalig hooiland en tegenwoordig een natuurgebied. Daar ligt ook de Dalerschans.

Belangrijke waterlopen zijn de Zutendaalbeek in het westen en de Bezoensbeek in het oosten van de gemeente. Deze stromen van het plateau af naar het -hier lager gelegen- vochtig-Haspengouw. De beken zijn hier en daar diep ingesneden, en op de steilrand van het plateau vindt men onder meer de Hesselsberg.

In het zuiden van de gemeente werd het Albertkanaal gegraven.

Vooral in het zuiden en oosten van Zutendaal ligt het Nationaal Park Hoge Kempen. Ten zuiden van Zutendaal, aan de Zuurbroekstraat in het gehucht Broek, bevindt zich één der toegangspoorten tot dit park, De Lieteberg genaamd, waar onder meer informatie over imkerij en insecten is te vinden, en waar zich ook een blotevoetenpad en een uitkijktoren bevindt. Van hieruit vertrekken een aantal gemarkeerde wandelingen door de omgeving van dit park. In het uiterste zuidoosten van de gemeente ligt natuurgebied De Hoefaert.

Economie bewerken

Zutendaal maakt deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal.

Bekende inwoners bewerken

Freya Aelbrecht, volleybalster
Jeroen Brouwers (tot 2017), schrijver-journalist
Ellen Dufour, zangeres en presentatrice
Davy Oyen, voetballer
Martin Vangeneugden, voormalig wielrenner
Luca Oyen, voetballer
Jay-Dee Geusens, voetballer

Partnergemeente bewerken

Nettersheim (Duitsland)

Externe links bewerken

Bronnen, noten en/of referenties

↑ samenstelling college van burgemeester en schepenen
↑ [1]^{[dode link]}
↑ Dialect en namen. users.telenet.be. Gearchiveerd op 14 oktober 2009. Geraadpleegd op 29 september 2017.
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ ‘Burgemeester zijn, blijft de mooiste stiel'; Het Nieuwsblad; 20 december 2012
↑ Voor het eerst is vrouw burgemeester van Zutendaal; Het Belang van Limburg; 27 april 2017
↑ Fiche Ward Lambrechts; sp.a
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Gegevens 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
↑ Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006
↑ Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

Zie de categorie Zutendaal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] samenstelling college van burgemeester en schepenen

[2] [1]^{[dode link]}

[3] Dialect en namen. users.telenet.be. Gearchiveerd op 14 oktober 2009. Geraadpleegd op 29 september 2017.

[4] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[5] ‘Burgemeester zijn, blijft de mooiste stiel'; Het Nieuwsblad; 20 december 2012

[6] Voor het eerst is vrouw burgemeester van Zutendaal; Het Belang van Limburg; 27 april 2017

[7] Fiche Ward Lambrechts; sp.a

[fgov-8] Gegevens 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[9] Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006

[10] Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]