Zandvulkaan

Een zandvulkaan is een kegelvormige structuur van zand, gevormd door een uitbarsting van zand vanaf een centraal punt. Het zand vormt bij een dergelijke uitbarsting een kegel met hellingen gelijk aan de frictiehoek van het zand. Aan de top van de kegel is vaak een krater te zien waar het zand uitgestroomd is. Zandvulkanen doen qua vorm wel denken aan echte vulkanen maar zijn slechts enkele millimeters tot meters groot.

Doorsnede van een zandvulkaan. County Clare, Ierland.

Zandvulkanen ontstaan door dichtheidsverschillen in de ondergrond, vooral wanneer liquefactie van een zandige laag optreedt. Het zand zal zich als een vloeistof gedragen en op zwakke plekken door competentere lagen heen breken om daar zandvulkanen te vormen. Liquefactie van zandlagen kan versneld worden wanneer er een grote spanning op het materiaal komt te staan, bijvoorbeeld door aardbevingen of in de onmiddellijke nabijheid van bewegende gletsjers.

Sporen van liquefactie, zoals zandvulkanen of sedimentaire dykes kunnen gebruikt worden om te onderzoeken waar en wanneer in het verleden aardbevingen plaatsvonden. Een moddervulkaan is een structuur die door vergelijkbare processen ontstaan.