Xuanhuaceratops
Xuanhuaceratops is een geslacht van plantenetende dinosauriërs uit de groep van de Ceratopia dat tijdens het Late Jura leefde in het gebied van het huidige China. De enige benoemde soort is Xuanhuaceratops niei.
Vondst en naamgeving bewerken
De typesoort Xuanhuaceratops niei werd in 2006 benoemd en beschreven door Zhao Xijin, Cheng Zhengwu, Xu Xing en Peter Makovicky, op grond van vier fragmentarische skeletten uit de provincie Hebei uit de Houchengformatie. In 2006 werd de datering gezien als het laatste Tithonien, 146-145 miljoen jaar oud. De geslachtsnaam verwijst naar de regio Xuanhua en verbindt de naam daarvan met een verwijzing naar de Ceratopia. De soortaanduiding eert de vinder van het holotype, Nie Rongzhen die het ter beschikking stelde van de wetenschap. Het holotype werd al gevonden in het begin van de jaren zeventig, bij Yanjiagou, en de soort werd in 1985 door Zhao benoemd als Xuanhuasaurus niei, maar dat ging indertijd niet vergezeld van een beschrijving; deze naam is dus een nomen nudum.
Het holotype is IVPP 12722. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet met schedel. Bewaard zijn gebleven: beide praemaxillae, een linkerbovenkaaksbeen, een linkerjukbeen, een linkerpostorbitale, een stuk van het rechterpostorbitale, het rechterquadratojugale, beide quadrata, delen van beide pterygoïden, het rechterepipterygoïde; de processus coronoidei van beide onderkaken, een linkerangulare, het rechterdentarium, losse tanden, twee halswervels, stukken wervel uit rug, een heiligbeen, een voorste staartwervel, de linkerschoudergordel, beide opperarmbeenderen, een stuk linkerzitbeen, en van de rechterachterpoot het dijbeen, stukken scheenbeen en het eerste, tweede en derde middenvoetsbeen. Het holotype was vermoedelijk volgroeid. De drie aanvullende specimina, minder compleet, werden opgegraven in de zomer van 2003. Het betreft de specimina IVPP V14527 en IVPP V14528, twee gedeeltelijke skeletten met schedel die bij elkaar werden gevonden en van verschillende grootte zijn, en IVPP V14529, een stel kaken met afgebroken tanden. IVPP V14528 vult het holotype aan met een intercentrum van een atlas en een sprongbeen. Het materiaal werd geprepareerd door Wang Haijun.
Beschrijving bewerken
Grootte en onderscheidende kenmerken bewerken
Xuanhuaceratops is een vrij kleine soort, één à anderhalve meter lang, met een schedellengte van vijftien centimeter. In 2006 werd de lichaamslengte op een meter geschat. Gregory S. Paul schatte in 2010 de lengte eveneens op één meter, het gewicht op zes kilogram. Gezien het beperkte lichaamsgewicht is het mogelijk dat Xuanhuaceratops een facultatieve viervoeter was, een die ook op alleen de achterpoten kon lopen. De opperarmbeenderen zijn vier centimeter lang.
In 2006 werden enkele onderscheidende kenmerken vastgesteld. Het gaat om een unieke combinatie van op zich niet unieke eigenschappen. De praemaxilla draagt maar één tand. Aan de achterrand van een vergroot onderste slaapvenster overlapt het quadratojugale het quadratum licht. De schacht van het quadratum is schuin naar achteren en beneden gericht. Bij het quadratum worden de onderste gewrichtsknobbels gescheiden door een diepe zadelvormige trog. De binnenzijde van het onderste kaakgewricht is verdikt tot een halvemaanvormig uitsteeksel. De buitenwand van het dentarium is verdikt en bedekt met een patroon van vervloeiende groeven en richels.
Skelet bewerken
Schedel bewerken
De kop is bol. De reconstructie is echter onzeker omdat de gevonden schedeldelen niet op elkaar aansluiten. Het is mogelijk dat de snuit wat spitser was in zijaanzicht. De oogkas is groot en rond. De praemaxilla draagt vermoedelijk een enkele tand. Zelfs basale Neoceratopia hebben meestal nog twee tanden. De interne vleugels van de praemaxillae vormen een vrij vlakke plaat, geen gewelfd verhemelte als bij latere Ceratopia. Het bovenkaaksbeen draagt minstens zes tanden. Het voorhoofdsbeen is bovenop vlak. Het jukbeen is geornamenteerd met vervloeiende groeven en een ruw patroon van kleine bultjes. Het postorbitale raakt het onderste slaapvenster, anders dan bij Neoceratopia waar het jukbeen het van de opening dringt. De ornamentering zet zich over de brede neergaande tak van het postorbitale voort. Het platte driehoekige quadratujugale overlapt het quadratum slechts met een klein onderste achterste hoekje. Dit is uniek voor de hele Ornithischia. Hoger is er wel een groot raakvlak. De onderzijde van het quadratum loopt overdwars verwijd uit in asymmetrische gewrichtsknobbels, waarvan de buitenste de grootste is.
Onderkaken bewerken
De onderkaak is vrij lang en laag, iets naar buiten gebogen. De symfyse is sterk ontwikkeld. Het dentarium is middenin overdwars dik en geornamenteerd. Bij het angulare maakt de zijwand een rechte hoek met de onderrand. Surangulare en articulare vormen een erg kort retroarticilair uitsteeksel om de muil te openen. Het surangulare heeft geen bovenste richel als begrenzing van het kaakgewricht, zoals Neoceratopia wel bezitten.
Tanden bewerken
Er zijn vermoedelijk tien maxillaire en dentaire tandposities per kaak wat inclusief het premaxillaire tandenpaar tweeënveertig tanden oplevert voor de kop als geheel. Er is op ieder gegeven moment één functionele tand per positie en één vervangingstand. De wortels zijn dik en zuilvormig. De maxillaire tanden zijn hoog en beitelvormig. Ze missen een verticale hoofdrichel zodat ze een tamelijk eenvoudige bouw hebben. De dentaire tanden in de onderkaak zijn breder, meer waaiervormig, met een hoofdrichel. Sommige maxillaire tanden lijken zwakke secundaire richels te bezitten, dicht bij het spits en uitlopend in een klein aantal vertandingen. Zowel binnenzijde als buitenzijde zijn bedekt door dik tandglazuur, een basaal kenmerk; bij meer afgeleide Ceratopia verdween in de loop van de evolutie het glazuur aan de af te slijten zijde.
Postcrania bewerken
In de nek is de atlas laag en breed. Verdere halswervels zijn overdwars afgeplat met een lage smalle kiel aan de onderzijde. De ruggenwervels zijn platycoel: met platte uiteinden van de wervellichamen. Het heiligbeen telt vermoedelijk zeven sacrale wervels, een groot aantal voor zo'n klein dier dat een zulke hechte structuur in ieder geval niet nodig had om het gewicht te dragen. De derde en vierde sacrale wervel hebben een lengtegroeve op de onderzijde die bij de vierde wervel naar achteren versmalt. De gevonden voorste staartwervel heeft groeven op de onderzijde, facetten voor een chevron en zijuitsteeksels die horizontaal staan en schuin naar achter gericht zijn.
Het schouderblad heeft een trapeziumvormige processus acromialis op de voorzijde die hoger dan het schoudergewricht op de schacht reikt, anders dan bij Chaoyangosaurus. Het schouderblad is recht in zijaanzicht, maar iets overdwars gebogen en licht verbreed aan het bovenste uiteinde. Het ravenbeksbeen heeft een grote processus coracoideus onder het schoudergewricht. Er loopt een groeve van het gewricht uit over de achterrand van dit uitsteeksel, anders dan bij andere Ceratopia.
Het opperarmbeen is golvend in zijaanzicht, met de kop niet op een lijn met de onderste gewrichtsknobbels. De knobbels zijn overdwars verbreed en afgeplat van voor naar achter, als bij de Psittacosauridae.
Van het bekken is alleen de bovenzijde van het zitbeen bekend, de zone bij het heupgewricht. Het raakvlak met het darmbeen is driemaal langer dan dat met het schaambeen.
Bij het dijbeen staat de vingervormige trochanter minor duidelijk lager dan en is door een nauwe kloof gescheiden van, de trochanter major. Scheenbeen en sprongbeen hebben een normale vorm voor basale Ornithsichia met een korte piramidevormige processus ascendens. Het eerste middenvoetsbeen is tamelijk smal. Het tweede middenvoetsbeen is overdwars afgeplat maar breder aan de zoolzijde.
Fylogenie bewerken
De soort bevindt zich zeer basaal in de Ceratopia, nog voor de splitsing tussen de Psittacosauridae en de Neoceratopia, en is nauw verwant aan Chaoyangsaurus. Het beschrijvende artikel benoemt de familie Chaoyangsauridae om beiden te omvatten.
Dit kladogram toont de mogelijke positie van Xuanhuaceratops in de evolutionaire stamboom:
| Marginocephalia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Levenswijze bewerken
Het leefgebied van Xuanhuaceratops bestond uit vrij natte bossen met daarin gelegen meren.
Literatuur bewerken
- Zhao X., 1985, "The Jurassic Reptilia". In: Wang S., Cheng Z. & Wang N. (eds.). The Jurassic System of China. Stratigraphy of China. 11, pp 286-289
- Zhao, X., Cheng, Z., Xu., X., and Makovicky, P. J., 2006. "A New Ceratopsian from the Upper Jurassic Houcheng Formation of Hebei, China", Acta Geologica Sinica 80 (4): 467-473.