Witteberggroep

De Witteberggroep is een groep geologische formaties in Zuid-Afrika. Het is onderdeel van de Kaapse Supergroep. De sedimenten uit de Witteberggroep dateren uit het Devoon en Carboon.

Locatie en ouderdom bewerken

De Witteberggroep werd afgezet op de bodem van de Agulhaszee, een overstroomd riftdal tussen Afrika, het plateau van de Falkland-eilanden en Antarctica. De Witteberggroep komt in de Zuid-Afrikaanse provincie Oostkaap aan de oppervlakte, in het bijzonder bij Grahamstown. De groep is afgezet in een ondiepe zee en bestaat uit zandsteen. De Witteberggroep is afgezet in het Laat-Devoon en Vroeg-Carboon en het omvat de Wagen Drift-, Witpoort-, Floriskraal- en Waaipoort-formaties. De meeste fossielen zijn gevonden in de Witpoort-formatie uit het Famennien. Beperktere fossiele vondsten zijn gedaan in de Wagen Drift-formatie uit het Frasnien en de Waaipoort-formatie uit de overgang van het Tournaisien naar het Viséen.^[1] De Witteberggroep volgt op de Bokkeveldgroep. Overliggend bevindt zich de Dwykagroep, de onderste laag van de Karoosupergroep.

Fauna bewerken

In het Devoon lagen de zuidelijke delen van Afrika en Zuid-Amerika binnen de Zuidpoolcirkel. In het Devoon was er echter geen ijskap in het Zuidpoolgebied en was er een rijke plantensamenstelling in een relatief warme klimaat. De zeeën rondom het westelijke deel van het supercontinent Gondwana, zoals de Agulhaszee, hadden dan ook diverse mariene fauna. Haaien, stekelhaaien, pantservissen en ongewervelde zeedieren zoals zeesterren, zeeschorpioenen, trilobieten en nautilussen zijn bekend van fossiele vondsten in de Witteberggroep.^[2]^[3]^[4]^[5] Ongeveer 360 miljoen jaar geleden leefden in de estuaria langs de Agulhas-zee coelacanten^[6] en lampreien^[7], terwijl schorpioenen als Gondwanascorpio in de kustbossen begroeid met onder meer paardestaarten als Leptophloem en primitieve bomen als Archaeopteris de oudst bekende landdieren van Gondwana waren.^[8] De gevolgen van de Laat-Devonische extinctie zijn terug te zien in de fossiele vondsten van de Witteberggroep. In de Waaipoort-formatie, afgezet in een lagune tijdens het Vroeg-Carboon, zijn de pantservissen volledig afwezig. Deze groep was in de Witpoort-formatie nog een van de algemeenste vissen. Daarentegen zijn de straalvinnigen veel diverser dan in de Witpoort-formatie met elf bekende soorten.^[9]

Ichthyofauna Wagen Drift-formatie bewerken

Ichthyofauna Witpoort-formatie bewerken

Prikken: Priscomyzon en Petromyzontiformes indet.
Haaien: Antarctilamna ultima en Plesioselachus macracanthus
Placodermi: Africanaspis doryssa, Africanaspis sp., Bothriolepis africana, Groenlandaspis riniensis, Phlyctaeniidae indet. en Ptyctodontida indet.
Acanthodii: cf. Gyracanthoides, Diplacanthus acus, Diplacanthidae indet. en Acanthodidae indet.
Kwastvinnigen: longvis cf. Andreyevichthys, cf. Hyneria, coelacant Serenichthys, Onychodontiformes indet. en Osteolepiformes indet.
Straalvinnigen: Palaeonisciformes indet.

Ichthyofauna Waaipoort-formatie bewerken

Haaien: Protacrodus en Plesioselachus
Acanthodii: cf. Gyracanthides
Straalvinnigen: Mentzichthys walshi, M. theroni, M. maraisi, M. jubbi, Australichthys longidorsalis, Aesturichthys fulcratus, Willowmoreichthys striatulus, Sundayichthys elegantulus, Dwykia analensis, Adroichthys tuberculatus en Soetendalichthys comtoni

Bronnen, noten en/of referenties

↑ High latitude Gondwanan Famennian biodiversity patterns – evidence from the South African Witpoort Formation (Cape Supergroup, Witteberg Group). RW Gess. Doctor of Philosophy Thesis, University of the Witwatersrand (2011).
↑ Cyrtoctenus wittebergensis sp. nov. (Chelicerata: Eurypterida), a large sweep-feeder from the Carboniferous of South Africa. CD Waterston, BW Oelofsen & RDF Oosthuizen. Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences (1985).
↑ New placoderm fishes from the Late Devonian of South Africa. JA Long et al. Journal of Vertebrate Paleontology (1997).
↑ Biogeographic affinities of Middle and Late Devonian fishes of South Africa. ME Anderson et al. Records of the Western Australian Museum (1999).
↑ High-latitude chondrichthyans from the Late Devonian (Famennian) Witpoort Formation of South Africa. RW Gess & MI Coates. Paläontologische Zeitschrift (2015).
↑ Fossil juvenile coelacanths from the Devonian of South Africa shed light on the order of character acquisition in actinistians. RW Gess & MI Coates. Zoological Journal of the Linnean Society (2015).
↑ A lamprey from the Devonian period of South Africa. RW Gess, MI Coates & BS Rubidge. Nature (2006).
↑ The earliest record of terrestrial animals in Gondwana: a scorpion from the Famennian (Late Devonian) Witpoort Formation of South Africa. RW Gess. African Invertebrates (2013).
↑ Palaeobiology of Earl Carboniferous lacustrine biota of the Waaipoort Formation (Witteberg Group), South Africa. FJ Evans. Palaeontologica Africana (1999).

[1] High latitude Gondwanan Famennian biodiversity patterns – evidence from the South African Witpoort Formation (Cape Supergroup, Witteberg Group). RW Gess. Doctor of Philosophy Thesis, University of the Witwatersrand (2011).

[2] Cyrtoctenus wittebergensis sp. nov. (Chelicerata: Eurypterida), a large sweep-feeder from the Carboniferous of South Africa. CD Waterston, BW Oelofsen & RDF Oosthuizen. Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences (1985).

[3] New placoderm fishes from the Late Devonian of South Africa. JA Long et al. Journal of Vertebrate Paleontology (1997).

[4] Biogeographic affinities of Middle and Late Devonian fishes of South Africa. ME Anderson et al. Records of the Western Australian Museum (1999).

[5] High-latitude chondrichthyans from the Late Devonian (Famennian) Witpoort Formation of South Africa. RW Gess & MI Coates. Paläontologische Zeitschrift (2015).

[6] Fossil juvenile coelacanths from the Devonian of South Africa shed light on the order of character acquisition in actinistians. RW Gess & MI Coates. Zoological Journal of the Linnean Society (2015).

[7] A lamprey from the Devonian period of South Africa. RW Gess, MI Coates & BS Rubidge. Nature (2006).

[8] The earliest record of terrestrial animals in Gondwana: a scorpion from the Famennian (Late Devonian) Witpoort Formation of South Africa. RW Gess. African Invertebrates (2013).

[9] Palaeobiology of Earl Carboniferous lacustrine biota of the Waaipoort Formation (Witteberg Group), South Africa. FJ Evans. Palaeontologica Africana (1999).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]