Therese Giehse

Therese Giehse
	Therese Giehse in 1919.
Algemene informatie
Geboren	6 maart 1898
Geboorteplaats	München
Overleden	3 maart 1975
Overlijdensplaats	München
Land	Duitsland
Werk
Beroep	actrice
	(en) IMDb-profiel
	(en) IBDB-profiel
	(mul) TMDb-profiel; (en) AllMovie-profiel
Portaal	Film

Therese Giehse (München, 6 maart 1898 – aldaar, 3 maart 1975) was een Duits actrice van joodse afkomst. Ze werd geboren als Therese Gift.^[1] Ze ontwikkelde zich tot een van de populairste Duitse actrices, op het grote toneel en bij het cabaret en later ook in speelfilms. Ze was voornamelijk actief in haar geboorteland, maar toen nazi-Duitsland haar dat onmogelijk maakte, woonde en werkte ze in Zwitserland, vanaf 1936 met de Britse nationaliteit.

Biografie bewerken

Hoewel haar familie haar afraadde om actrice te worden "omdat ze niet mooi genoeg was", was Therese Gift vastbesloten haar roeping waar te maken. Ze volgde van 1918 tot 1920 toneellessen. In laatstgenoemd jaar nam ze de artiestennaam Giehse aan. In 1926 werd zij aangenomen bij de Münchner Kammerspiele. Opmerkelijk is dat zij, ondanks haar joodse achtergrond, een populair actrice was bij de nazi's.^[2]

Therese Giehse en Pfeffermühle-collega Magnus Henning aan boord van een oceaanstomer, 1936 (foto Annemarie Schwarzenbach).

Giehse was in 1933, met Erika en Klaus Mann en Magnus Henning, een van de grondleggers van het cabaret Die Pfeffermühle, dat populair werd door scherpe satire jegens de nationaalsocialisten. Toen de nazi's de macht grepen in Duitsland, vluchtte zij op 13 maart 1933 naar Zwitserland om te gaan wonen bij Erika en Klaus Mann.^[3] Zij kreeg met Erika een relatie.^[4]^[5] Ze werd geëngageerd door het Schauspielhaus in Zürich.

Giehse trouwde in 1936 met de homoseksuele schrijver John Hampson-Simpson, om op die manier een Brits paspoort te krijgen. Haar eigen Duitse paspoort was, onder meer vanwege haar medewerking aan Die Pfeffermühle, door de Duitse overheid ingetrokken. Om dezelfde reden was Erika Mann in 1935 getrouwd met W.H. Auden, die Hampson had aangeraden om ook Giehse op deze manier te helpen. Haar nauwe band met de Manns bleek ook uit het feit dat Klaus Mann in 1936 zijn roman Mephisto aan Therese Giehse opdroeg.^[6]

Tot 1937 toerde Giehse met Die Pfeffermühle door Europa. Een poging om ook in de Verenigde Staten succes te oogsten met The Pepper Mill mislukte echter. Giehse raakte daarna opnieuw verbonden aan het Schauspielhaus Zürich. In 1941 stuurde Bertold Brecht haar zijn nieuwe stuk Mutter Courage und ihre Kinder, zodat zij dit voor het eerst kon opvoeren. In 1948 werd Giehse door Brecht naar Berlijn gehaald, waar zij een jaar later aan de slag ging in het Deutsches Theater Berlin bij zijn toneelgroep, het Berliner Ensemble. In 1952 keerde ze terug naar München om weer bij de Kammerspiele te gaan werken. Ze trad op in heel Duitsland aan beide zijden van het IJzeren Gordijn. Inmiddels kreeg zij ook filmrollen en was zij op televisie te zien.

In 1975 werd Giehse aan haar oog geopereerd. Door complicaties tijdens de operatie overleed zij onverwacht aan nierfalen, drie dagen nadat zij in München voor het laatst op de planken had gestaan, en drie dagen voor haar 77ste verjaardag. Naar haar eigen wens werd ze in Zürich begraven.

Filmografie (selectie) bewerken

Bioscoop bewerken

1928: Wenn die Schwalben heimwärts ziehn
1932: Die verkaufte Braut – regie: Max Ophüls
1940: Die missbrauchten Liebesbriefe
1941: Menschen, die vorüberziehen – regie: Max Haufler
1942: Das Gespensterhaus – regie: Franz Schnyder
1945: Die letzte Chance – regie: Leopold Lindtberg
1947: The Mark of Cain
1948: Anna Karenina – regie: Julien Duvivier
1952: Herz der Welt – regie: Harald Braun
1952: Vater braucht eine Frau – regie: Harald Braun
1953: Muß man sich gleich scheiden lassen? – regie: Hans Schweikart
1955: Kinder, Mütter und ein General – regie: László Benedek
1955: Roman einer Siebzehnjährigen – regie: Paul Verhoeven
1956: Zärtliches Geheimnis – regie: Wolfgang Schleif
1957: Der 10. Mai
1958: Petersburger Nächte
1958: Mädchen in Uniform – regie: Géza von Radványi
1960: Sturm im Wasserglas
1973: Lacombe Lucien – regie: Louis Malle
1975: Black Moon – regie: Louis Malle

Televisie bewerken

1961: Die Unterrichtsstunde
1963: Wassa Schelesnowa – regie: Egon Monk
1963: Haben – regie: Rolf Hädrich
1964: Die Physiker – regie: Fritz Umgelter
1965: Der Sündenbock – regie: Fritz Umgelter
1966: Der Brecht-Abend der Giehse
1969: Sturm im Wasserglas – regie: Theodor Grädler
1970: Die Mutter
1974: Münchner Geschichten – regie: Helmut Dietl
1975: Weitere Aussichten … – regie: Franz Xaver Kroetz

Hoorspelen bewerken

1932: Die heilige Johanna der Schlachthöfe von Bertolt Brecht
1940: (Oorspronkelijke uitzending) en 1974: Das Verhör des Lukullus van Bertolt Brecht
1953/1955: Novelle van Johann Wolfgang von Goethe, hoorspelbewerking en regie: Max Ophüls, ISBN 3-89584-025-4
1958: Der Biberpelz van Gerhart Hauptmann
1973: Lemsomd (Beiers voor Lebensabend) van Dieter Kühn/Martin Sperr. Inhoud: Monoloog van een oude vrouw die op een bankje in het park van een bejaardentehuis zit en steeds spraakzamer wordt. Als podcast/download in het BR hoorspel Pool.

Discografie bewerken

Ein Bertolt-Brecht-Abend met Therese Giehse 1e aflevering
Ein Bertolt-Brecht-Abend 2e aflevering
Ein Bertolt-Brecht-Abend 3e aflevering
Therese Giehse spreekt Dürrenmatt (met Friedrich Dürrenmatt)
Die Mutter (3 LP)
Weitere Aussichten

Bronnen, noten en/of referenties

(en) Therese Giehse, FemBio
Therese Giehse (1898-1975), CultuurArchief

↑ (en) Film Portal
↑ (en) Therese Giehse, FemBio
↑ (fr) Therese Giehse in het Historisch woordenboek van Zwitserland.
↑ Gunna Wendt, Erika und Therese: Erika Mann und Therese Giehse – Eine Liebe zwischen Kunst und Krieg. Piper, München, 2018, 288pp. ISBN 978-349230941-7
↑ Christine Schmidt: Hopes and prospects – but no illusions! Erika Mann (1905-1969) und Pamela Wedekind (1906-1986), Therese Giehse (1898-1975), Annemarie Schwarzenbach (1908-1942). In: Joey Horsley, Luise F. Pusch (red.): Frauengeschichten. Berühmte Frauen und ihre Freundinnen. Wallstein, Göttingen, 2010.
↑ Irene Bazinger, »Ich hab nichts zum Sagen«, JungleWorld, 1998/10.

[1] (en) Film Portal

[2] (en) Therese Giehse, FemBio

[3] (fr) Therese Giehse in het Historisch woordenboek van Zwitserland.

[4] Gunna Wendt, Erika und Therese: Erika Mann und Therese Giehse – Eine Liebe zwischen Kunst und Krieg. Piper, München, 2018, 288pp. ISBN 978-349230941-7

[5] Christine Schmidt: Hopes and prospects – but no illusions! Erika Mann (1905-1969) und Pamela Wedekind (1906-1986), Therese Giehse (1898-1975), Annemarie Schwarzenbach (1908-1942). In: Joey Horsley, Luise F. Pusch (red.): Frauengeschichten. Berühmte Frauen und ihre Freundinnen. Wallstein, Göttingen, 2010.

[6] Irene Bazinger, »Ich hab nichts zum Sagen«, JungleWorld, 1998/10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]