Sintrale Kommisje Skûtsjesilen
De Sintrale Kommisje Skûtsjesilen ([sɪn’tra:lə ko’mɪsjə/kə’mɪsjə ’skutsjəsilən]?) (afgekort SKS, Nederlands: Centrale Commissie Skûtsjezeilen) is in 1945 opgericht als organisatie van de jaarlijkse zeilwedstrijden op de Friese wateren met historische vrachtzeilschepen
Algemeen bewerken
Tot 1945 werd er bij het skûtsjesilen gezeild in diverse watersportplaatsen, maar was er geen overkoepelende organisatie. Daarom is de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS) ontstaan. De SKS heeft in de loop der jaren steeds meer centrale taken gekregen, terwijl de plaatselijke wedstrijden nog steeds worden georganiseerd door lokale wedstrijdcommissies (onder SKS-vlag). De SKS regelt onder meer de jurering tijdens de wedstrijden, de afzetting van het wedstrijdveld, de start en finish (met een startschip) en de meeste contacten met de media. Wijzigingen in het algemeen reglement (onder andere wat betreft de originaliteit van de schepen) hebben de afgelopen jaren nogal eens voor opschudding gezorgd.
De SKS hecht ook aan vaste tradities, zo wordt er in de eerste twee weken van de bouwvakvakantie volgens een vast wedstrijdschema gezeild en vindt er op de vrijdag voorafgaand aan de wedstrijden de loting plaats in Grou voor De Veenhoop en Eernewoude (in verband met aangemeerde start met startnummers). Vanaf 2013 wordt volgens onderstaand schema gezeild.[1]
| Dag | 1e week | 2e week |
|---|---|---|
| Zaterdag | Grou | Stavoren |
| Maandag | De Veenhoop (Drachten) | Woudsend |
| Dinsdag | Eernewoude | rustdag / inhaaldag (Woudsend) |
| Woensdag | Terhorne | Lemmer (organisatie: Leeuwarden) |
| Donderdag | Langweer | Lemmer |
| Vrijdag | Elahuizen | Sneek |
- Op zondag wordt er niet gezeild.
Deelnemers SKS bewerken
Sinds 1973 wordt er met een vaste groep van veertien skûtsjes aan het SKS-kampioenschap deelgenomen. Oorspronkelijk met dertien plaatselijke commissie skûtsjes en een privéschip, de d'Halve Maen van Philips Drachten. Tegenwoordig is de d'Halve Maen ook in een stichting ondergebracht. De zeiltekens van de commissies staan vast. De skûtsjes worden van tijd tot tijd vervangen, meestal gaat dit gepaard met een naamswijziging van het schip.
In 2013 kwam er een einde aan de 40-jarige samenwerking tussen stichting Bolswarder Skûtsje en de Familie Meeter (de eigenaren van het skûtsje en houders van de SKS-startlicentie). De familie Meeter vaart vanaf 2014 voor Akkrum.[2][3][4]
| Plaats | Naam Skûtsje | Bouwjaar | Zeilteken |
|---|---|---|---|
| Akkrum | Eildert Sietez | 1910 | PM (gestileerd in vorm van zeil op skûtsje) |
| Drachten | Twee Gebroeders (D) | 1913 | D |
| Drachten | D'Halve Maen | 1912 | Halve maan |
| Eernewoude | Twee Gebroeders (E) | 1930 | E |
| Grou | Doarp Grou | 1909 | G |
| Heerenveen | Gerben van Manen | 1915 | H |
| Huizum (Leeuwarden) | It Doarp Huzum | 1925 | M (met daardoor een L) |
| Joure | Oeral Thús | 1923 | J |
| Langweer | De Jonge Jan | 1911 | Zwaan |
| Leeuwarden | Rienk Ulbesz | 1915 | Leeuw |
| Lemmer | Lemster Skûtsje | 1930 | L |
| Sneek | Sneker Pan | 1913 | Waterpoort |
| Stavoren | Súdwesthoek | 1923 | SWH |
| Woudsend | Klaas van der Meulen | 1911 | W |
- Voorheen
| Plaats | Naam Skûtsje | Bouwjaar | Zeilteken |
|---|---|---|---|
| Bolsward | Bolsward | 1910 | B (met daarin P en M) |
SKS-kampioenen bewerken
Commissies bewerken
| Aantal | Commissie | Kampioen in |
|---|---|---|
| 17 | Heerenveen | 1963, 1964, 1965, 1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981, 1990, 1992, 1993, 1994, 1997, 2006, 2008, 2010 |
| 16 | Grou | 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972, 2000, 2001, 2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023 |
| 11 | Sneek | 1973, 1984, 1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016 |
| 4 | Eernewoude | 1956, 1957, 1982, 1983 |
| 4 | Lemmer | 1966, 1986, 1988, 2022 |
| 3 | Woudsend | 1985, 1989, 1991 |
| 3 | Bolsward | 1978, 1987, 2004 |
| 2 | Langweer | 1969, 1980 |
| 2 | Huizum | 1970, 1971 |
| 2 | Leeuwarden | 1998, 1999 |
| 1 | Stavoren | 1979 |
| 1 | Joure | 2015 |
| privé | 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955 |
Voor 1956 waren het particuliere schippers die deelnamen aan het skûtsjesilen, vanaf 1956 kwamen er steeds meer plaatselijke commissies die een skûtsje kochten en tegen elkaar in het strijdperk traden. Sommige schippers die eerder als particulier meededen, zeilden vanaf 1956 voor een plaatselijke commissie (o.a. Klaas van der Meulen, Ulbe Zwaga, Jan van Akker en Berend Mink).
Schippers bewerken
| Schipper | Skûtsje | Aantal | Commissie | Kampioen in |
|---|---|---|---|---|
| Klaas van der Meulen | Twee Gebroeders (Salvarda) | privé | 1945, 1947, 1951,1954 | |
| Ulbe Zwaga | 1) Twee Gebroeders (Zwaga) 2) Doarp Grou |
privé Grou |
1946, 1948, 1949, 1950 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972 | |
| Jan Sytema | De Jonge Jan | privé | 1952 | |
| Tjitte Jansz. Brouwer | De Jonge Jan | privé | 1953 | |
| Jan van Akker | Twee Gebroeders (van Akker) | privé | 1955 | |
| Berend Mink | De Nijverheid | Eernewoude | 1956, 1957 | |
| Siep van Terwisga | Gerben van Manen | Heerenveen | 1963, 1964, 1965 | |
| Rintje Ritsma | Lemster Skûtsje | Lemmer | 1966 | |
| Tjitte Lammertsz. Brouwer | Gerben van Manen | Heerenveen | 1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981 | |
| Rienk Ulbesz. Zwaga | 1) Twee Gebroeders (Zwaan) 2) Súdwesthoek |
Langweer Stavoren |
1969 1979 | |
| Lodewijk Meeter | It Doarp Huzum | Huizum | 1970, 1971 | |
| Jan van Akker | Sneker Pan | Sneek | 1973, 1984 | |
| Siete Meeter | Bolsward | Bolsward | 1978, 1987 | |
| Lammert Ulbesz. Zwaga | Twee Gebroeders (Zwaan) | Langweer | 1980 | |
| Jeen Ulbesz. Zwaga | Emanuel | Eernewoude | 1982, 1983 | |
| Keimpe Klaasz. van der Meulen | Klaas van der Meulen | Woudsend | 1985 | |
| Jelle Reijenga | Lemster Skûtsje | Lemmer | 1986, 1988 | |
| Teake Klaasz. van der Meulen | Klaas van der Meulen | Woudsend | 1989, 1991 | |
| Tjitte Sietsesz. Brouwer | Gerben van Manen | Heerenveen | 1990, 1992, 1993, 1994, 1997 | |
| Douwe Jzn. Visser | Sneker Pan | Sneek | 1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016 | |
| Ulbe Rienksz. Zwaga | Rienk Ulbesz | Leeuwarden | 1998, 1999 | |
| Berend J. Mink | Doarp Grou | Grouw | 2000, 2001 | |
| Eildert Sietesz. Meeter | Bolsward | Bolsward | 2004 | |
| Douwe Azn. Visser | Doarp Grou | Grouw | 2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023 | |
| Pieter Sietsesz. Brouwer | Gerben van Manen | Heerenveen | 2006, 2008, 2010 | |
| Dirk Jan Reijenga | Oeral Thús | Joure | 2015 | |
| Albert Jzn. Visser | Lemster Skûtsje | Lemmer | 2022 |
Vleugelklassement bewerken
Het Vleugelklassement[5] is de ranglijst van de meest succesvolle schippers aller tijden. Dit klassement is gebaseerd op het aantal eerste, tweede en derde plaatsen dat een schipper heeft behaald tijdens officiële SKS-wedstrijden (kampioenschappen). Een eerste plaats levert drie punten op, een tweede plaats twee punten en een derde plaats één punt. Schippers die geen punten hebben behaald zijn niet opgenomen in dit overzicht.
Eindklassementen (2000-2022) bewerken
- N.B. Bolsward t/m 2013, Akkrum vanaf 2014
| jaartal | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bolsward/Akkrum | 6 | 7 | 4 | 10 | 1 | 5 | 12 | 8 | 5 | 4 | 5 | 5 | 3 | 6 | 6 | 4 | 6 | 4 | 3 | 4 | 12 |
| Drachten | 13 | 14 | 8 | 3 | 5 | 10 | 10 | 9 | 12 | 9 | 11 | 6 | 8 | 4 | 12 | 13 | 5 | 12 | 10 | 10 | 10 |
| d’Halve Maen | 9 | 6 | 10 | 5 | 6 | 6 | 4 | 3 | 10 | 8 | 13 | 12 | 6 | 10 | 9 | 12 | 10 | 8 | 9 | 7 | 11 |
| Eernewoude | 7 | 9 | 9 | 11 | 11 | 11 | 11 | 6 | 7 | 7 | 4 | 8 | 4 | 5 | 3 | 7 | 2 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Grouw | 1 | 1 | 6 | 6 | 4 | 1 | 3 | 4 | 3 | 1 | 6 | 2 | 2 | 2 | 1 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 2 |
| Heerenveen | 5 | 10 | 3 | 8 | 2 | 4 | 1 | 2 | 1 | 2 | 1 | 3 | 9 | 8 | 14 | 9 | 11 | 2 | 2 | 2 | 4 |
| Huizum | 12 | 12 | 11 | 14 | 14 | 14 | 14 | 12 | 14 | 13 | 14 | 14 | 14 | 14 | 13 | 14 | 14 | 7 | 7 | 5 | 7 |
| Joure | 11 | 3 | disq | 12 | 7 | 7 | 6 | 11 | 4 | 6 | 2 | 4 | 5 | 3 | 5 | 1 | 6 | disq | 11 | 9 | 9 |
| Langweer | 10 | 8 | 7 | 7 | 12 | 13 | 9 | 7 | 11 | 14 | 12 | 10 | 13 | 9 | 8 | 2 | 9 | 13 | 14 | 14 | 3 |
| Leeuwarden | 3 | 4 | disq | 9 | 13 | 12 | 7 | 14 | 9 | 11 | 8 | 13 | 11 | 11 | 10 | 10 | 12 | 11 | 5 | 8 | 5 |
| Lemmer | 2 | 11 | 2 | 2 | 8 | 2 | 8 | 5 | 6 | 5 | 9 | 11 | 7 | 7 | 4 | 8 | 4 | 5 | 4 | 3 | 1 |
| Sneek | 4 | 2 | 1 | 1 | 3 | 3 | 2 | 1 | 2 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 2 | 6 | 1 | 3 | 12 | 12 | 8 |
| Zuidwesthoek | 14 | 13 | 12 | 13 | 10 | 9 | 13 | 13 | 13 | 12 | 10 | 7 | 12 | 13 | 7 | 11 | 8 | 9 | 8 | 11 | 13 |
| Woudsend | 8 | 5 | 5 | 4 | 9 | 8 | 5 | 10 | 8 | 10 | 7 | 9 | 10 | 12 | 11 | 5 | 13 | 10 | 13 | 13 | 14 |
- In 2002 zijn Joure en Leeuwarden gediskwalificeerd wegens overtreding van het wedstrijd- en originaliteitsklassement (Formule 2000).
- In verband met de zeilformule heeft Langweer in 2017 de wedstrijd bij Stavoren verlaten en verder in dat jaar niet meer deelgenomen aan de competitie.
- In 2017 is het skûtsje van Joure (na 2 wedstrijden) uitgesloten van de overige wedstrijden, omdat het mastbeslag niet voldeed aan de eisen van het Originaliteitsreglement.
- In 2020 en 2021 is het skûtsjesilen niet doorgegaan als gevolg van de coronamaatregelen.
Literatuur bewerken
- Toelichting
In de loop der jaren is een groot aantal boeken over het skûtsjesilen uitgebracht. Het eerste skûtsjeboek verscheen al in 1958 (met een Engelstalige samenvatting). Bij het veertigjarig jubileum van de SKS in 1985 werd een boekje uitgebracht waarin alle onderdelen van het skûtsje (van trommelstok tot vingerling) werden omschreven. Toen de SKS 50 jaar bestond, verscheen er een uitgebreid boek met veel historische gegevens over de skûtsjes, de schippers en de wedstrijden.
In 2004 werd er een boek uitgebracht waarin alle uitslagen zijn opgenomen vanaf het begin van de negentiende eeuw (voor prijs en eer). De meeste skûtsjes die nu aan de wedstrijden deelnemen zijn gebouwd tussen circa 1900 en 1930. Die skûtsjes vierden een eeuw later hun jubileum (bijvoorbeeld Heerenveen, Drachten en Woudsend) wat in een aantal gevallen gepaard ging met een jubileumboek.
Het skûtsjesilen was tot circa 1955 een strijd tussen beroepsschippers die vaak een armoedig bestaan leden. In een aantal boeken wordt het leven van deze schippers en hun gezinnen beschreven. Sommige skûtsjes zijn meermalen van eigenaar gewisseld. Ook daarover zijn boeken geschreven met foto's van vroeger en nu.
Dit overzicht is niet volledig, er zijn nog meer boeken verschenen die niet in dit overzicht staan.
- Literatuurlijst
- Lieuwe Pietersen (1958). Skûtsjesilen. Drachten: Drukkerij Laverman N.V.
- Hans Bakker (1971). Bonkige skûtsjes, bondige schippers (geschiedenis van het skûtsjesilen in Friesland). Leeuwarden: Miedemapers.
- Hylke Speerstra (1973). De laatste echte schippers (binnenvaart onder zeil). Bussum: Unieboek b.v.
- Wim Klein en Harm Hollema (1981). 25 Jier Earnewâldster Skûtsje.
- Albert van Akker, Albert van Keimpema (1985). Skûtsjes van trommelstok tot fingerling. Leeuwarden: Sintrale kommisje skûtsjesilen.
- Johan Salverda, (1986). Van turfvaart tot volksvermaak (met opkomst en bloei van het skûtsjesilen). Drachten/Leeuwarden: Friese Pers Boekerij b.v.
- Rienk Wegener Sleeswijk, Eelke Lok, Gosse Blom (1995). SKS skûtsjesilen. (Schippers, kommissies, skûtsjes en wedstrijden van de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen). Leeuwarden: Hedeby publishing.
- Klaas Jansma, Johannes van der Kooi en Marten Sandburg (1996). Skûtsjesilen (over bouwers, schippers en wedstrijden). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
- Klaas Jansma (2000). Hoop doet leven; het verhaal van Pieter Brouwer 1904-1985. Leeuwarden: PENN & Partners/Utjouwerij Frysk en fry.
- Hylke Speerstra en Anne Tjerkstra (2002). Heil om Seil (skippersferhalen mei tekeningen fan Anne Tjerkstra). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
- Klaas Jansma (2004). Met geveegde kont; schippers en skûtsjes terug naar de oorsprong. Leeuwarden: PENN & partners.
- Gosse Blom (2004). Om priis en eare (útslaggen fan it skûtsjesilen). (pdf) Leeuwarden: Fryske akademy/PENN Communicaties.
- Frits Jansen en Klaas Jansma (2005). Van Zwaluw tot Roek. Het verhaal van een skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Atsje Bruinsma e.a. (2006). Trendsetters oan it fuottenein (50 jier Earnewâldster skûtsje).
- Klaas Jansma (2007). Voor eigen risico, leed en onvrede, maar kampioen! (Gerben van Maanen, Heerenveen). Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Jelle Kuipers en Koos Rademakers (2007). Van Ambulant tot Zwaluw. De Friese ijzervloot geregistreerd. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Klaas Jansma (2008). Lemster skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Klaas Jansma (2009). Kleine encyclopedie van het skûtsjesilen. Leeuwarden: PENN uitgeverij/ Friese Pers boekerij.
- Gosse Blom (2010). Het skûtsjesilen, een inleiding. Leeuwarden: Bornmeer.
- Klaas Eildert Meeter en Hilda Talsma-Krottje (2010). De Jonge Jan; de Poep en de Sytema’s. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Eildert Lzn. Meeter (2010). Van scheepsrat tot huisjeskloot. Ware verhalen van een Meeter. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- J. de Hoop en Klaas Jansma (2011). Troch de wyn (1862-2012) Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Eildert Lzn. Meeter (2012). 50 jaar met de kop er voor. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Anne Roel van der Meer en Bonne Stienstra (2012). Skûtsjebloed; 14 bijzondere schippersportretten. Grou: Louise.
- Eelke Lok e.a. (2012). Het familieskûtsje “Klaas van der Meulen” 1912-2012 . Woudsend: Stichting skûtsje Klaas van der Meulen.
- Hattum Hoekstra (2013). De Twee Gebroeders van Drachten (1913-2013) – Honderd jaar hardzeilen. Drachten: Stichting het Drachtster skûtsje De Twee Gebroeders.
- Klaas Jansma (2014). De leeuw is los; 100 jaar Rienk Ulbesz. Leeuwarden: uitgeverij PENN.
- Frits Jansen, Klaas Jansma en Martsje de Jong (2016). Van schroot naar vloot. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
- Frits Jansen i.s.m. Eildert Lzn. Meeter (2018). Meeter na Meeter. 50 jaar Stichting Vriendenclub Huzumer Skûtsje 1968-2018
- Diverse auteurs (2020), Der moat syld wurde! 75 jaar Sintrale Kimmisje Skûtsjesilen (1945-2020)
| Bronnen, noten en/of referenties
|