Ovoo
Ovoo[1] is een geslacht van uitgestorven varanide hagedissen uit het Laat-Krijt van Mongolië. Het is een van de kleinste en vroegste varanen. Het werd beschreven in 2008. Ovoo heeft een paar van twee kleine botten in zijn schedel die bij geen enkele andere hagedis worden gezien.
| Ovoo Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Krijt | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||
| Ovoo Norell, Gao, & Conrad, 2008 | |||||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||||
| Ovoo gurvel | |||||||||||||||||
Ovoo op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Geschiedenis bewerken
Ovoo is alleen bekend van een gefossiliseerde schedel, gecatalogiseerd als IGM 3/767 en aangewezen als het holotype. De schedel werd in 2001 ontdekt in de buurt van de rijke fossielenvindplaats Ukhaa Tolgod in een vindplaats die bekend staat als Little Ukhaa. De afzettingen bij Little Uhhaa dateren uit het Campanien van het Laat-Krijt. De geslachtsnaam is afgeleid van de naam van een soort steenhoop of steenmannetje genaamd ovoos, door Mongolen als wegamrkering gebruikt, die wordt gevonden langs wegen in de buurt van Little Ukhaa. De soortaanduiding gurvel komt van het Mongoolse woord voor hagedis.
Beschrijving bewerken
Ovoo was erg klein in vergelijking met tegenwoordig levende varanen, met uitzondering van de kortstaartvaraan. Niettemin lijken de structuren van zijn schedel erg op die van levende varanen. Ovoo heeft veel overeenkomsten met de uitgestorven varanen Aiolosaurus en Cherminotus, die ook bekend zijn van Little Ukhaa en Ukhaa Tolgod. Verschillen tussen deze geslachten zijn te zien in de vorm van de botten in de schedel. De onderscheidende kenmerken van Ovoo zijn onder meer:
- Neusbeenderen, gelegen achter de neusgatopeningen, die zijn verdeeld in twee gepaarde botten (bij levende varanen zijn ze samengesmolten tot één bot).
- De grote afmeting van een paar gaten, premaxillaire fenestrae genaamd, vóór de neusgatopeningen.
- Een bot genaamd de septomaxilla dat de premaxilla (het bot aan het uiterste puntje van de snuit) scheidt van de maxilla (het bot dat het merendeel van de bovenkaak vormt).
- De kleine omvang van een gat in het septomaxilla-bot, het septomaxillaire foramen genoemd.
Het meest ongewone kenmerk van Ovoo is de aanwezigheid van twee kleine botten die bij geen enkele andere hagedis voorkomen. Toen het voor het eerst werd beschreven, werden deze structuren 'mysterieuze botten' genoemd. De twee botten bevinden zich tussen de oogkassen. Ze bevinden zich achter de neusbeenderen en voor de voorhoofdsbeenderen. Er zijn geen homologe botten bij enig ander dier, waardoor hun aanwezigheid een mysterie is.
Fylogenie bewerken
Ovoo is een van de vele hagedissen uit het Laat-Krijt die behoren tot de groep Varanoidea, waaronder de levende varanen, helodermatiden en de uitgestorven Mosasauridae. Kenmerken die hem met deze hagedissen verbinden, zijn onder meer een afgeronde snuit en een gebrek aan contact tussen de maxillae en voorhoofdsbeenderen. Een fylogenetische analyse uitgevoerd met zijn eerste beschrijving plaatste hem binnen de varanenonderfamilie Varaninae. Ovoo is het oudst bekende lid van de Varaninae. Van de andere Mongoolse varanoïden werd Aiolosaurus geplaatst als een basaal lid van de Varanidae (de familie waartoe Varaninae behoort) en Cherminotus werd geplaatst in Lanthanotinae (een andere onderfamilie binnen de Varanidae). Vanwege hun leeftijd kunnen Ovoo, Aiolosaurus en Cherminotus vertegenwoordigers zijn van de eerste radiatie van de varanoïden. De varanoïden Saniwides en Telmasaurus uit het Laat-Krijt zijn net zo oud als deze hagedissen en worden traditioneel gezien als de oudste varanen, maar ze werden in de analyse van 2008 buiten de varanenfamilie geplaatst. Hieronder is een cladogram van de analyse:
| Varanoidea |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bronnen, noten en/of referenties
|