Oog in 't Zeil

Oog in 't Zeil
	Oog in 't Zeil 2009
Basisgegevens
Plaats	Cothen
Bouwjaar	1869
Type	stellingmolen
Kenmerken	ronde stenen bovenkruier
Vlucht	23,70 m
Functie	korenmolen
Bestemming	Het malen van graan op vrijwillige basis
Huidig gebruik	korenmolen
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	474236
Externe link(s) en afbeeldingen
	Molendatabase
	De Hollandsche Molen
	Oog in 't Zeil 2010
	Geopend door de toenmalige burgemeester P.Th. Bunjes en gedeputeerde C.G.J. van den Oosten op 23 mei 1987.
	Nieuwe staart in 1986
Portaal	Molens

De Oog in 't Zeil is een ronde stenen stellingmolen aan het Molenplein in Cothen, provincie Utrecht. De molen heeft een 17-kantige stelling. In de bestrating van het molenplein zijn vier molenwieken afgebeeld. De Oog in 't Zeil is een korenmolen, waarop enkele vrijwillige molenaars wekelijks graan malen voor particulieren.

Geschiedenis bewerken

De molen werd in 1869 gebouwd ter vervanging van een standerdmolen. De molen bleef tot in de jaren dertig van de twintigste eeuw op windkracht in bedrijf. Al rond 1904 kreeg de molen een hulpaandrijving in de vorm van een stoommachine, rond 1930 werd dat een elektromotor. In 1936 werden stelling, wiekenkruis en kap verwijderd en werd er op motorkracht verder gemalen. Toen in 1985 het maalbedrijf uit de molen vertrok werd de molen door de Stichting de Utrechtse Molens overgenomen. Na brand werd de molen in oude glorie hersteld, op windkracht maalvaardig gemaakt en in 1987 weer in bedrijf genomen. In 2006 is de stelling met een plank verbreed en zijn twee maalkoppels aangepast, waardoor er beter kan worden gemalen.

Specificaties bewerken

Maalkoppels bewerken

De molen heeft drie maalkoppels. Twee koppels hebben 16der (140 cm doorsnee) flintsteen kunststenen en één koppel heeft 15der (130 cm doorsnee) blauwe stenen. Eén koppel kunststenen heeft een houten steenbus, de anderen een ijzeren. De kap is gedekt met gepotdekselde, geteerde delen.

Overbrengingen bewerken

De overbrengingsverhouding is 1 : 6,764 en 1 : 6,281.
Het bovenwiel heeft 67 kammen en het bovenrondsel heeft 32 staven. De koningsspil draait hierdoor 2,09 keer sneller dan de bovenas. De steek, de afstand tussen de staven, is 10,93 cm.
Het spoorwiel heeft 84 kammen en de steenrondsels 26, 26 en 28 staven. De steenrondsels draaien hierdoor 3,23 en 3 keer sneller dan de koningsspil en 6,764 en 6,281 keer sneller dan de bovenas. De steek is 9,5 cm.

Roeden bewerken

De roeden van de fabrikant Buurma zijn 23,7 meter lang en zijn voorzien van het Oudhollands wieksysteem met zeilen. De binnenroede heeft nummer 174 en de buitenroede 175. De roeden hebben gaten voor het aanbrengen van fokken, die echter nooit zijn aangebracht. Ook de voor de fokwiek aangepaste zeeg is hierdoor nu eigenlijk te vlak, waardoor de molen bij windvlagen en buien onregelmatig draait (hollerig is).

Draaiwerk bewerken

De wieken worden op de wind gezet met een kruirad. De gepotdekselde kap draait op een rollenkruiwerk met 49 ijzeren rollen in houten rollenwagens. Tot 2006 waren er iepenhouten rollen, die echter vaak braken, veroorzaakt door de koppen van de glasfiberstaven, waarmee de kruivloer aan de stenen molenromp is verankerd. De molen kruit zeer licht. Voor de versterking en verstijving van de overring zit er een slagstuk onder het windpeluwgedeelte dat verder doorloopt onder een deel van de roosterhouten.

Het halslager van de bovenas, gegoten in 1984 door de Nijmeegse IJzergieterij, met nummer 7, heeft een bronzen schaal en rust op een houten blok.

Vang bewerken

De molen wordt gevangen (geremd) met een Vlaamse vang bestaande uit vijf stukken, die bediend wordt met een wipstok. Om het bovenwiel zit een ijzeren hoep waar de vangblokken tijdens het vangen op remmen. De met stenen verzwaarde vangbalk is in de ezel bevestigd met een schuif en oefent op het sabelijzer een vangkracht uit van ongeveer 540 kg.

Het maalgoed kan opgeluid (opgehesen) worden met een sleepluiwerk en het meel kan afgeschoten (laten zakken) worden met een afschietwerk.