Mykola Lysenko

dirigent uit Keizerrijk Rusland (1842-1912)

Mykola Vitalijovijtsj Lysenko (Oekraïens: Мико́ла Віта́лійович Ли́сенко) (Hrynky bij Krementsjoek, 22 maart 1842Kiev, 6 november 1912) was een Oekraïens componist, muziekpedagoog, dirigent, pianist, organist, violist en ethnomusicoloog.

Mykola Lysenko
Mykola Lysenko in 1869
Volledige naam Mykola Vitalijovijtsj Lysenko
Geboren 22 maart 1842
Overleden 6 november 1912
Land Vlag van Oekraïne Oekraïne
Nevenberoep muziekpedagoog, dirigent, pianist en ethnomusicoloog
Instrument piano
Leraren Carl Reinecke, Ignaz Moscheles, Ferdinand David, Ernst Friedrich Richter, Nikolaj Rimski-Korsakov
Belangrijkste werken Taras Bul'ba, Natalka Poltavka, Bozhe velikiǐ, ediniǐ
(en) IMDb-profiel
(en) Discogs-profiel
(en) MusicBrainz-profiel
Portaal  Portaalicoon   Muziek

Levensloop bewerken

Jeugd en opleiding bewerken

Hij was een zoon van het adellijke echtpaar Vitalij Romanovitsj Lysenko en Olga Jeremijivna Lutsenko. Zijn moeder gebruikte als taal meestal niet Oekraïens, maar bijna uitsluitend Frans. Van zijn moeder kreeg hij ook eerste pianoles. Zijn bekwaamheid van het pianospel werd bevorderd door zijn leraren M. Dmitriev en Vilczek, een Tsjechische musicus. Als getalenteerde jeugdige muzikant werd hij als pianist uitgenodigd tijdens feestelijkheden werken van Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven en Frédéric Chopin uit te voeren. Bij deze gelegenheid bracht hij meestal eigen improvisaties over Oekraïense liederen ten gehore.

Na het eindexamen VWO studeerde hij aan natuurwetenschappelijke faculteit van de Nationale Vassijl-Karasin-Universiteit Charkov. In 1860 vertrok de familie uit financiële redenen naar Kiev en hij studeerde met een achterachterneef Mijchajlo Staritsjkij aan de Nationale Universiteit Kiev-Mohyla Academie. Hij behaalde zijn diploma met Magna cum laude. Hij was lid in academische kringen en verenigingen, waar hij zijn etnografische werken presenteerde. Verder richtte hij koren op en dirigeerde verschillende muziekgezelschappen, maar organiseerde ook concerten.

Van 1865 tot 1867, onmiddellijk na het behalen van zijn diploma, werkte hij in Tarascha (Oblast Kiev) als bemiddelaar. In deze periode verzamelde hij folklore, liederen en mode (landelijke bekleding) en publiceerde een boek erover.

Vanaf 1867 studeerde hij aan het conservatorium in Leipzig bij Carl Reinecke (piano, compositie en orkestratie), Ignaz Moscheles (piano), Ferdinand David (viool en orkestspel), Ernst Wenzel (piano), Ernst Friedrich Richter (muziektheorie, contrapunt, koormuziek en -leiding), Robert Benjamin Paperitts (muziektheorie, polyfonie en fuga). Hij ontwikkelde zich tot een goed pianist, organist en violist. Het muziekleven in Leipzig heeft een sterke indruk bij hem achterlaten en hij gebruikte iedere vrije tijd om naar het operagebouw het Gewandhaus of de Thomaskirche in Leipzig te gaan om concerten en uitvoeringen op te luisteren. Hij wandelde ook door vele exposities in kunstgalerijen en musea.

Op 28 december 1867 gaf hij in Praag zelf een concert als pianist, waar hij vele Oekraïense liederen en eigen piano-arrangementen uitvoerde.

In de zomer van 1868 huwde hij de zangstudente Olga O'Connor in Leipzig.

De eigenlijk 4 jaar durende studie voltooide hij in maar liefst 2 jaar en behaalde in 1869 zijn diploma's. Tijdens de studie schreef hij verschillende instrumentale werken.

Kiev, Sint-Petersburg bewerken

In 1869 kwam hij naar Kiev terug en organiseerde vele concerten. Hij trad veel als pianist met eigen werk op, bijvoorbeeld op 1 februari 1870 in de concertzaal van het filharmonisch orkest van Kiev. Naast de Fantasie C-Dur op. 15 D 760 "Wanderer-Fantasie" van Robert Schumann komt zijn eigen Oekraïense suite, op. 2 en vele liederen met teksten van Oekraïense dichters tot uitvoering. Het concert was een groot succes en het volgden concerten in in andere Oekraïense steden zoals in Poltava, Tsjernihiv, Dnjepropetrovsk. Hij maakte grote concertreizen in de jaren 1892/1893 , 1897, 1899 en 1902.

Vanaf 1874 verbeterde hij zijn vakbekwaamheid door studie van orkestratie in Sint-Petersburg bij Nikolaj Rimski-Korsakov.

Oekraïens muziekleven bewerken

In 1878 werd hij docent voor piano aan het "Instituut voor nobele meisjes". Het volgen veranderingen in zijn persoonlijk leven; hij huwt een pianoleerling Olga Lipsky. Het is zijn tweede huwelijk. Met zijn tweede vrouw heeft hij zeven kinderen, van die twee kinderen op vroege leeftijd overleden. Alhoewel hij Olga O'Connor geen compositie opdroeg, worden 11 werken aan zijn vrouw Olga Lipsky opgedragen. In 1904 richtte hij een eigen muziek- en acteerschool in Kiev op. Hij beleefde het muziekleven in Kiev en de hele Oekraïne met vele concerten en richtte ook verschillende koren op. Hij organiseerde ook vele caritatieve concerten bijvoorbeeld voor de 183 studenten van de universiteit Kiev, die zich samen met soldaten aan een demonstratie tegen de regering in 1901 deel namen. Hij werd lid in het pas nieuw opgerichte "Filharmonisch gezelschap voor zang en muziekliefhebbers", de "Kring van muziekliefhebbers en zang", de "Kring van muziekvrienden" en bracht zich in bij de organisatie voor de zondagsschool voor jonge boeren alsook bij de voorbereiding van het "Woordenboek van de Oekraïense taal".

Als Pianist gaf hij concerten in de filiaal van de Russische muziekgezelschap in Kiev, maar ook in het huis van de literatuur- en kunstenaarsfederatie. Samen met Alexander Koshetz (Oekraïens: Олекса́ндр Анто́нович Ко́шиць) richtte hij in 1905 de muzikale gezelschap "Boyan" op. De Oekraïnofiele oriëntering in zijn composities kreeg geen steun van de officiële keizerlijk Russische muziekfederatie, omdat zij (vanzelfsprekend) een Groot-Russische culturele présence ook in de Oekraïne tot doel had. Lysenkos relatie met deze federatie vond zijn uiting daarin, dat hij nooit voor zijn werken de Russische taal gebruikte en ook geen toestemming gaf voor de vertaling van zijn werken in het Russisch.

Hij organiseert en cultiveert een informatienetwerk van patriottische Oekraïners en werd in 1908 voorzitter van de zogenaamde "Oekraïense Club (Українського Клубу)".

Als componist schreef hij werken voor naast alle genres, zoals werken voor orkest, harmonieorkest, muziektheater (opera en toneelmuziek), vocale muziek (cantates, koorwerken en liederen) en kamermuziek. Het schrijven en de verzameling van liederen hadden voor hem een centrale betekenis. Van de gedichtenverzameling "Kobzar" van Taras Shevchenko was hij erg gefascineerd, en hij toonzette 82 van deze teksten; in het totaal componeerde hij rond 120 liederen. Hij was initiatiefnemer van een bewuste nationale trend voor de Oekraïense muziek en het bracht hem de bijnaam "Vader van de Oekraïense muziek" in. Hij heeft een grote groep van Oekraïense componisten beïnvloed zoals Kyrylo Stetsenko, Mykola Leontovijtsj, Yakiv Stepovy, Alexander Koshetz, Stanyslav Liudkevijtsj, Lev Revutskij en Mykhailo Verijkivskij.

Tijdens de feestelijkheden van de 35e verjaardag van de componistenfederatie in Galicië werd hij met veel respect en enthousiasme gevierd. Voor de achtergrond van zijn functie in de ontwikkeling van de Oekraïense cultuur in het algemeen en als vertegenwoordiger van nationale cultuur in de muziek van de 19e eeuw in het bijzondere wordt hij vergeleken met componisten zoals Edvard Grieg, Bedřich Smetana of Michail Glinka. Het conservatorium van Lviv is naar hem vernoemd Mykola Lysenko Lviv State Academy of Music.

Composities bewerken

Werken voor orkest bewerken

  • 1869 Symfonie (onvoltooid)
  • 1872 Symfonische fantasie (Oekraïense Kozakken Shomka)[1]
  • 2e Rapsodie op een Nationaal thema "Dumka-Shoomka", voor viool en orkest, op. 18
  • Valse brilliante[2]
  • Valse "La Separation"[3]

Werken voor harmonieorkest bewerken

  • Kozatskiy mars, voor harmonieorkest
  • Zaporozhian mars nr. 1, voor harmonieorkest

Missen en andere kerkmuziek bewerken

  • Davydiv psalom, voor gemengd koor - tekst: Taras Shevchenko
  • Релігійні твори : для мішаного хору (Religieuze werken voor gemengd koor)
    1. Bozhe velikiǐ, ediniǐ - tekst: Oleksandr Konijskij[4]
    2. Bozhe velikiǐ, ediniǐ
    3. Diva dnec' presushchestvennogo raz︠h︡daet
    4. Kamo poǐdu ot lyt︠s︡i︠a︡ tvoego, gospodi
    5. Kheruvims'ka pisni︠a︡
    6. Khrestnim drevom
    7. Prechistai︠a︡ divo, mati rus'kogo krai︠u︡

Muziektheater bewerken

Opera's bewerken

Voltooid in titel aktes première libretto
1866-1877 Andrashiada Mijchajlo P. Staritsjkij, M. Dragomanov
1877-1882 Rizdvjana nič (De nacht voor kerst) 4 bedrijven 1883, Kiev Mijchajlo P. Staritsjkij naar Nikolaj Gogol
1880-1891 Taras Bul'ba 5 bedrijven 1924, Charkov Mijchajlo P. Staritsjkij naar Nikolaj Gogol
1883 Utoplena (De drenkelinge) 3 bedrijven 1885, Odessa Mijchajlo P. Staritsjkij naar Nikolaj Gogol "Majskaja noč' (De meinacht)"
1888 Koza-Dereza (De strijdende geit), kinderopera 1 akte 1901, Kiev Dniprova Čajka, pseudoniem van: Ljudmila Vasijlevska
1889 Natalka Poltavka 3 berijven 1889, Odessa Mijchajlo P. Staritsjkij naar Ivan Petrovitsj Kotlijarevs'kij
1891 Pan Kockij (Heer Kockij), kinderopera 4 bedrijven 1955, Charkov Dniprova Čajka, pseudoniem van: Ljudmila Vasijlevska
1892 Zima i vesna (Winter en lente), kinderopera 2 bedrijven 1956, Kiev Dniprova Čajka, pseudoniem van: Ljudmila Vasijlevska
1912 Noktjurn (Nocturne) 1 akte 1914, Kiev Ljudmila Staritsjka-Černjachivska

Operette bewerken

Voltooid in titel aktes première libretto
1872-1873 Čornomorci (De Zwarte Zee Kozakken) 3 bedrijven 1883, Charkov Myijhajlo P. Staritsjkij naar Jakiv Kucharenko
1910 Eneïda 3 bedrijven 1910, Kiev Ljudmila Staritsjka-Černjachivska
naar Ivan Kotlijarevskij

Toneelmuziek bewerken

Vocale muziek bewerken

Cantates bewerken

  • 1878 Biut’ porohy (De stroomsnellingen van de Dnjepr), cantate voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Taras Shevchenko[5]
  • 1883 Raduisia nyvo nepolytaia, cantate
  • 1895 Na vichnu pamiat’ Kotliarevs’komu (Voor de eeuwige herinnering aan Kotliarevskij), cantate - tekst: Taras Shevchenko
  • Іван Гус (Johannes Hus), cantate[6]

Werken voor koor bewerken

  • 1885 Gebed, voor gemengd koor
  • 1911 Tot de 50e herdenkingsdag van Taras Shevchenko, voor gemengd koor
  • Kamo poidu ot lytsia tvoiego, voor gemengd koor[7]
  • Zbirka narodnykh pisenʹ : v khorovomu pozkladi, voor kinderkoor
  • Zbyrnyk narodnikh ukraynsḱykh pisen, voor gemengd koor en piano

Liederen bewerken

  • 1893 Rosly u kupocht︠s︡y, duet voor sopraan, tenor en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • 1893 Sont︠s︡e zakhodytʹ, trio voor 2 sopranen, tenor en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Aïstry, voor zangstem en piano - tekst: Oleksandr Olesʹ
  • Bezmezhneye pole..., voor bas en piano - tekst: Ivan Franko
  • Doli︠a︡, voor zangstem en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Koly rozluchai︠u︡tʹ si︠a︡ dvoi︠e︡ , duet voor sopraan, alt (of: tenor, bas) en piano - tekst: Heinrich Heine
  • Molodoshchi : zbirka tankiv ta vesni︠a︡nok, voor zangstem en piano
  • Muzyka do Kobzari︠a︡., 32 liederen voor sopraan (of alt) en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • My zaspivaly, roziĭshlysʹ, duet voor sopraan, bas en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Nashcho meni chorni brovi, voor zangstem en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Na provesni, voor sopraan, alt en piano - tekst: Lesi︠a︡ Ukraïnka
  • "Ogni horiat'", voor zangstem en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Ой, одна я одна... (Oh, en ik ben alleen...), voor zangstem en harp
  • Pisni ta romansy dli︠a︡ vycokoho holosu v suprovodi fortepiano, liederen voor zangstem en piano
  • Романси на вірші Т. Шевченка / Romansy na virshi T. Shevchenka, voor zangstem en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Sont︠s︡e zakhode, voor zangstem en piano - tekst: M. Voronoho
  • Vier Liederen, voor zangstem en piano - tekst: O. Olesi︠a︡
    1. Na siriĭ skeli mak t︠s︡vite
    2. Porvalisii︠a︡ struny
    3. Try menty
    4. Try tosty
  • Za sontsemʺ khmaronʹka plyve, voor sopraan, alt, tenor, bas en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Zat︠s︡vyla vʹʹ dolyni chervona kalyna, duet voor sopraan, tenor en piano - tekst: Taras Shevchenko
  • Зібрання творів - Zibranni︠a︡ tvoriv, kerstliederen voor zangstem en piano
  • Ziĭshlysʹ pobralysʹ, duet voor sopraan, tenor en piano - tekst: Taras Shevchenko

Kamermuziek bewerken

  • 1872-1873 Fantazii︠a︡ na dve ukrainskie napodnye temy, voor dwarsfluit, viool, cello en piano, op. 21
  • 1912 Elegie op de herdenkingsdag van Taras Shevchenko, voor viool en piano
  • 2e Oekraïense rapsodie op een Nationaal thema Dumka-Shoomka, voor viool en piano, op. 18
  • Bagatelle fugitive - Esquisse "Intermezzo", voor viool en piano
  • Capriccio elegiaque, voor viool en piano, op. 32
  • Elegie in a-mineur, voor viool en piano
  • Listok iz alʹboma, voor fagot (of hoorn) en piano
  • Romance in As-majeur, voor viool en piano
  • Strijkkwartet in d-mineur
  • Хвилина розчарування (minuut van frustratie), voor viool, altviool en piano

Werken voor piano bewerken

  • 1867-1869 Oekraïense suite, op. 2
  • 1873 Barcarolle
  • 1875 Concert Polonaise in As-majeur, op. 5
  • 1875 Sonate
  • 1e Rapsodie op een Nationaal thema "Gouden lente", op. 8
  • Nocturne in B flat minor, Op. 9
  • Lied zonder woorden, op. 10, nr.1
  • Lied zonder woorden, op. 10, nr.2
  • La reve "Mriya"(Of sweet honey) Op. 12
  • Reverie (Visions of the past), Op. 13
  • Mazurka, op. 14
  • Melancholische wals, op. 17 nr. 1
  • 1877 2e Rapsodie op een Nationaal thema "Dumka-Shoomka", op. 18[8]
  • Nocturnein C sharp minor, Op. 19
  • Khodytʹ harbuz po horodu, op. 22
  • Romance in As-majeur, op. 27
  • Gavot, op. 29
  • При колисці (In de wieg), op. 33[9]
  • Wals in d-mineur, op. 35
  • Album of the summer of 1900, Op. 37: nr. 1 - nr. 2:Chant d'amour - nr.3: Serenade
  • Album of the summer of 1901, Op. 39: nr. 1 - nr. 2 - nr.3: La tristesse (Elegie)
  • Album of the summer of 1902, Op. 41: nr. 1: Langeur et l'attente - nr. 2 - nr. 3:Elegie (Lied zonder woorden)
  • Angoise Op. posth.
  • Chant triste op. posth.
  • Esquisse in the Dorian mode, op. posth.
  • Exprompt
  • Heroïsch scherzo[10]
  • Humoresque
  • Schetsen in b-mineur
  • Variations op het Oekraïense lied "Oj, zrada"
  • Wals in e-mineur
  • * Zaporozhian mars

Publicaties bewerken

  • Kharakterystyka muzychnykh osoblyvosteĭ ukraïnsʹkykh dum i pisenʹ u vykonanni kobzari︠a︡ Veresai︠a︡ (Karakteristiek en muzikale kenmerken van Oekraïense Dumas en liederen zoals uitgevoerd door Kobzar O. Veresai), 1874.
  • Narodni muzychni instrumenty na Ukraïni (Volksmuziekinstrumenten in de Oekraïne), 1894.

Bibliografie bewerken

  • Oksana Vasylivna Shevchuk: Mykola Lysenko ta ukraïnsʹka kompozytorsʹka shkola : zbirnyk naukovykh prat︠s︡ʹ, Kyiv, In-t mystet︠s︡tvoznavstva, folʹklorystyky ta etnolohiï im. M. T. Rylʹsʹkoho, 2004. 248 p. ISBN 978-9-660-23213-6
  • Taras Filenko, Tamara P. Bulat: The World of Mykola Lysenko: Ethnic Identity, Music, and Politics in Nineteenth and Early Twentieth Ukraine, Edmonton, Ukrainian Millennium Foundation, 2001. 434 p., ISBN 978-9-665-30045-8
  • Roman Savijtskij: Mykola Lysenko in Western Sources, 1992. Pratsi Muzykoznavchoï Komisiï, 1993.
  • Zoi͡a︡ Ivanivna Vasylenko: Folʹklorystychna dii͡a︡lʹnistʹ M. V. Lysenka, Kiev, 1972, 2e uitg. 1981
  • Tamara P. Bulat: Mykola Lysenko, Kiev, 1973.
  • Tamara P. Bulat: Heroïko-patriotychna tema v tvorchosti M.V. Lysenka, Kiev. 1965
  • Oksana P'i︠a︡tyhorsʹka: Mykola Lysenko, 1938. 75 p.

Trivia bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Mykola Lysenko van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.