Lijst van religies en spirituele tradities

Wikimedia-lijst
(Doorverwezen vanaf Lijst van religies)

Hieronder volgt een lijst van religies en spirituele tradities, per categorie zo veel mogelijk gerangschikt volgens de chronologische volgorde van hun ontstaan. De gebruikte classificatie is slechts één uit vele mogelijkheden. Het systeem gebruikt een "filtersysteem" voor het onderbrengen van religies en spirituele tradities in de diverse categorieën. Een groep wordt in een categorie zo dicht mogelijk bij het begin van de lijst ondergebracht als die categorie dat toestaat. Zelfs als meerdere indelingen van een religie of spirituele traditie mogelijk zouden zijn wordt deze dus in principe maar eenmaal vermeld.

Indiase levensbeschouwingen bewerken

Levensbeschouwingen met ontstaansbasis in het historische India

Hindoeïsme bewerken

Vaak panentheïstisch (God is in zowel als voorbij de schepping). Ook andere vormen, zoals non-theïstische levensbeschouwingen, komen voor.

Shaivisme bewerken

(vroege verbinding met samnyasa, yoga, tantra en ascese; God is oneindige Hoogste Bewustzijn)

Shaktisme bewerken

(vanaf circa 400, gebaseerd op tantra's en yoga; verering van de Hoogste Moeder-God om te komen tot het oneindige Hoogste Bewustzijn)

Smartisme bewerken

(hervormd door Shankara in de 9e eeuw; aanbidden zes vormen van God; vnl.jñāna-yoga)

Vaishnavisme bewerken

(met een persoonlijk godsbeeld, devotioneel en met avatara's)

Agama Hindoe Darma (Indonesisch hindoeïsme) bewerken

(sinds 2e eeuw vanuit India via Java en West-Borneo)

De Zes Hoofdscholen van de hindoefilosofie bewerken

Ayyavazhi bewerken

Boeddhisme bewerken

Historische 18 vroege boeddhistische scholen bewerken

(bestaand tussen 500 en 300 v.Chr. in Zuid-Azië, met uitzondering van het Theravada verdwenen)

Theravada (School der Ouderen) bewerken

(meest traditionele school, nadruk op leringen in de Pali-canon en naleving van de Vinaya; hieronder alleen de nog bestaande groeperingen)

Mahayana (Grote Voertuig) bewerken

(vanaf eerste eeuw n.Chr. vanuit India, opbloei vanuit historische Mahāsamghika school (sinds 383 v.Chr.))

Mantrayana bewerken

(Vanaf circa 2e eeuw, vroege boeddhistische tantrabeoefening in India, vanaf 3e eeuw naar China)

Scholen in China bewerken
Scholen in Japan bewerken

Vajrayana (Diamanten Voertuig of Tantrayana) bewerken

(Tantra-yoga vanuit Madhyamaka en Yogacara, de combinatie van Theravada boeddhisme en Mahayana boeddhisme: vanaf circa 300 n.Chr. in India, onder andere Bengalen, Assam en Uddiyana)

  • Chen-yen (of Mi-tsung, China vanuit India, vanaf circa 660)
  • True Buddha School
  • Shingon (Japan, vanaf 9e eeuw, via Chinese Chen-yen)
  • Bön. Vorm van boeddhisme die zich vanaf de tiende eeuw in Tibet ontwikkelde en onderscheiden moet worden van Tibetaans boeddhisme
  • Tibetaans boeddhisme (vanaf eind zevende eeuw vanuit India):
    • Nyingmapa ("Roodhoeden"; oudste, niet-monastieke school, sinds 817 vanuit India door Padmasambhava)
    • Narmapa ("Nieuwe School"):
      • Kagyüpa ("Mondelinge Traditie" sinds circa 1040, door Khyungpo Nyaljor vanuit Kadampa traditie in India (Atisha))
      • Kadampa (sinds 1042 herintroductie in Tibet door Atisha)
      • Sakyapa ("Grijze Aarde Traditie" sinds 1073, door Khon Konchol Gyalpo vanuit Kadampa traditie)
      • Gelugpa ("Geelhoeden", circa 1385 vooral vanuit de Kadampa traditie door Gyalwa Tsongkhapa uit Tibet; zijn leerling was de eerste van de 14 dalai lama's)
      • Jonangpa (Kleine Traditie, bijna verdwenen in de 17e eeuw)
      • Rimé-beweging (beweging om op een meer eclectische wijze met de verschillen tussen de stromingen om te gaan, 19e eeuw door Jamgon Kongtrül Lodrö Thaye in Oost-Tibet)
      • Nieuwe kadampa (vanaf 1991 door Geshe Kelsang Gyatso, modernisering van Kadampa traditie)

Jaïnisme bewerken

Sikhisme (Sikhreligie) bewerken

("Er is geen hindoe en er is geen moslim" (Guru Nanak); Nirguna bhakti mede geïnspireerd door vaishnavisme, soefisme, siddha's (zowel hindoe als boeddhistisch) en Nath yogi's; vanaf circa 1500)[1]

Bestaande stromingen in volgorde van hun ontstaan (vetgedrukt waren tot 1880 de vier orthodoxe stromingen):

Abrahamitische religies bewerken

Geloven in één God (monotheïsme), waarbij Abraham als aartsvader van de religieuze traditie wordt beschouwd.

Jodendom bewerken

Huidige richtingen bewerken

Rabbijns jodendom bewerken
Niet-rabbijns jodendom bewerken

Verdwenen of voormalig joodse groepen bewerken

Verdwenen joodse richtingen bewerken
Talmidaïsme bewerken
Verborgen jodendom bewerken
Messiaanse bewegingen bewerken
Samaritanisme bewerken

Islam bewerken

Zie ook stromingen in de islam
Soennisme (Soena)/Salafisme (Salafiyya) bewerken
Qadarisme (Qadariyya) bewerken
Kharidjisme (Khawarij) bewerken

(vrijwel alle sektes van het kharidjisme inmiddels verdwenen, behalve het ibadisme)

Sjiisme (Shia) bewerken

(positie van Ali en Ahl al-Bayt staat centraal, splitste zich af van soennisme na onenigheid over opvolging van Mohammed)

Djahmisme bewerken
Soefisme (Tasawwuf) bewerken

(de mystieke vorm van de islam, verdeeld over talrijke tariqa's met specifieke beoefeningen)

(voor meer zie: lijst van tariqas)

Koranisme (Quraniyun) bewerken

(in oppositie met soennisme; verwerpt alle bronnen buiten de Koran, die als enige gezaghebbende bron wordt beschouwd)

Mahdavia/Zikri bewerken
Volksislam bewerken
Ahmadiyya bewerken

(door veel moslims beschouwd als buiten de islam)

Nation of Islam bewerken

(politiek-religieuze organisatie die uitsluitend voor Afro-Amerikanen opkomt)

Christendom bewerken

Historische (verdwenen) Ebionieten bewerken

(vroege messias belijdende vegetarisch levende joden-christenen, afwijzing van het paulinische christendom, hadden een eigen Hebreeuws evangelie; periode van verdwijning is onduidelijk)

Historische (verdwenen) Marcionisme bewerken

(sinds circa 120 door Marcion van Sinope, afwijzing van de oriëntatie op de joodse heilige boeken en begin van een eigen christelijke canon; verdwenen rond 350)

Niet-Chalcedonische christendom bewerken

Historische (verdwenen) Arianisme (niet-trinitarisch) bewerken

(sinds 280 door Arius, presbyter van Alexandrië, vanaf 325 schisma met moederkerk; verdwenen rond 8e eeuw)

Nestorianisme bewerken

(sinds 431, schisma Kerk van het Oosten of Oost-Syrische Kerk en Byzantijnse Moederkerk)

Oriëntaalse of Oude Orthodoxie bewerken

(sinds 451, schisma met Byzantijnse Moederkerk)

Chalcedonische christendom bewerken

Oosterse of Nieuwe Orthodoxie bewerken

(sinds 1054, schisma met Roomse Kerk)

Rooms-katholicisme bewerken

(sinds 1054, schisma met Oosterse-Orthodoxe Kerk)

Protestantisme bewerken
Restaurationisme bewerken

Iraanse religies bewerken

Zoroastrianisme bewerken

Yazdanisme bewerken

Bábisme bewerken

Iraans Gnostische religies bewerken

Historisch gnosticisme (verdwenen) en gnostiek (verdwenen) bewerken

(zie ook niet-sektarische en transsektarische bewegingen)

Endemische religies bewerken

De mondeling overgeleverde canon van autochtone volkeren, veelal met een vorm van animisme

Niet-geopenbaarde levensbeschouwingen bewerken

Filosofieën die niet werden geopenbaard door een heilige profeet

Duivelsaanbidding bewerken

Syncretische godsdiensten bewerken

In recente tijden ontstaan door fusie van andere religies of bewegingen die alle religie als varianten van hetzelfde beschouwen

Entheogene (hallucigene) religies bewerken

Godsdiensten gebaseerd rond (bepaalde) geestelijk inspirerende substanties (drugs)

Nieuwe religieuze bewegingen bewerken

Bewegingen gesticht na 1850 met een beperkt aantal volgelingen

Op het hindoeïsme afgestemde nieuwe religieuze bewegingen

Op het boeddhisme gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Op het jodendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Nieuwe religieuze bewegingen met islamitische wortels

Op het christendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Chinees georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Japan georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Korea georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Vietnam georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Westerse esoterische groepen

Neopaganisme of Modern Heidendom

Inheemse nieuwe religieuze bewegingen

Afrikaanse Diaspora / Latijns-Amerikaanse nieuwe religieuze bewegingen

Blanke suprematie godsdiensten

"Alien" godsdiensten

Overige nieuwe religieuze bewegingen

Mystiek en Tantra bewerken

niet-sektarische en trans-sektarische spirituele bewegingen en praktijken

Levensbeschouwelijke hoofdcategorieën bewerken

Zie ook bewerken

Externe links bewerken