Wikipedia

Leukemie

kanker van witte bloedcellen
Esculaap Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Leukemie[1] is een verzamelnaam voor verschillende vormen van bloedkanker of preciezer: kanker van witte bloedcellen (leukocyten). Bij leukemie wordt het groeiproces van witte bloedcellen op een kwaadaardige manier veranderd. Hierdoor kunnen de bloedcellen zich niet ontwikkelen tot rijpe witte bloedcellen, en kunnen ze hun taak (het lichaam beschermen tegen ziekteverwekkers) niet meer goed uitvoeren. Ook maakt het beenmerg veel te veel witte bloedcellen aan. Er zijn veel soorten leukemie, die alle gemeen hebben dat een van de vele typen witte bloedcellen is ontaard en zich ongebreideld is gaan vermenigvuldigen.

Leukemie
Leukemiecellen
Portaal  Portaalicoon   Geneeskunde

Het Griekse woord leukemie dat "wit bloed" (λευκός + αἷμᾰ) betekent, werd voor het eerst gebruikt door de Duitse patholoog Virchow. Een buis bloed van een leukemiepatiënt vertoont vaak een wit "neerslag" van (leukemische) cellen.

Epidemiologie bewerken

In Nederland overleden in 2019 in totaal 1.383 mensen aan leukemie, waarvan er 590 aan myeloïde leukemie en 330 aan lymfatische overleden.[2] Dit getal is ongeveer gelijk geblijven sinds 2013.

Wereldwijd kregen 474.519 mensen de diagnose leukemie in 2020. Hiermee zorgt leukemie voor de hoogste sterfte onder patiënten met kanker, na long, darm, borst en baarmoederhalskanker. Leukemie heeft de hoogste incidentie in Aziatische landen (48,6%), daarna volgt Europa (21,2%) en Noord-Amerika (14,3%). Daarnaast lijkt het vaker voor de komen in landen met een zeer hoge Human Development Index (cumulatief risico van 0,78)[3]

Verschijningsvormen bewerken

Er kunnen twee karakteristieke verschijningsvormen van leukemie worden onderscheiden:

  • Acute leukemie, waarbij de kwaadaardige cellen onrijp zijn;
  • Chronische leukemie, die juist een opeenhoping van rijpe cellen vertonen.

Afhankelijk van het celtype kunnen acute en chronische leukemie weer onderverdeeld worden in een:

  • Lymfatische vorm; Bij lymfatische leukemie ontstaan de leukemiecellen in de ontwikkeling van lymfoïde voorlopercel naar bloedcel
  • Myeloïde vorm; bij myeloïde ontstaan leukemiecellen in de myeloïdelijn.

Aan de hand van deze indeling zijn de vier hoofdsoorten van leukemie:

Vier soorten leukemie
Cell type Acuut Chronisch
Lymfatisch Acute Lymfatische Leukemie (ALL) Chronische Lymfatische Leukemie (CLL)
Myeloïde Acute Myeloïde Leukemie (AML) Chronische Myeloïde Leukemie (CML)

Oorzaken bewerken

Leukemie wordt veroorzaakt door een mutatie in het DNA van een van de stamcellen, waarbij leukemie kan ontstaan zodra een oncogen of een tumorsuppressorgen wordt gemuteerd. Als gevolg van deze mutatie ontstaan snel delende cellen. Echter zijn deze cellen niet in staat om te differentiëren in volwassen bloedcellen, waardoor grote kolonies van ongedifferentieerde cellen tot stand komen. Deze kolonies verdrijven de gematureerde bloedcellen uit het beenmerg, wat verschillende symptomen tot gevolg kan hebben, omdat het lichaam bijvoorbeeld met een tekort aan bloedplaatjes kampt.[4]

Hoewel de precieze oorzaak van de eerste mutatie onbekend is, zijn er wel een aantal risicofactoren geïdentificeerd die de kans op het ontwikkelen van leukemie verhogen. Dit zijn onder andere:

  • Erfelijke aanleg. Als leukemie in de familie veel voorkomt, is de kans groter dat men zelf ook leukemie krijgt.
  • Blootstelling aan ioniserende straling.
  • Blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, zoals benzeen en bestrijdingsmiddelen.
  • Behandeling met bepaalde geneesmiddelen tegen kanker.
  • Ook kan roken de kans op leukemie verhogen.
  • Sommige vormen van leukemie lijken geassocieerd te zijn met bepaalde virussen.
  • Er is een verband tussen consumptie van gerookt vlees en andere bewerkte vleesproducten en een verhoogd risico op leukemie bij kinderen.[5][6]
  • Het doormaken van osteomyelitis (beenmergontsteking) kan een voorspellende of causale factor zijn voor leukemie. Aangezien osteomyelitis een gevolg kan zijn van een open botbreuk, is er indirect dus ook een verband tussen het oplopen van zo'n breuk en het ontstaan van leukemie.[7]

Klachten bewerken

De klachten bij leukemie kunnen verschillen. Bij acute leukemie zijn de klachten heel plotseling en worden snel erger als er geen behandeling is. Bij chronische leukemie kunnen klachten lang uitblijven en worden geleidelijk erger.

Bij acute leukemie bewerken

Klachten bij acute leukemie komen door de grote hoeveelheid onrijpe witte bloedcellen in het beenmerg. Hierdoor is er minder plaats voor de vorming van rode bloedcellen en bloedplaatjes en kan er een tekort aan gezonde witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes ontstaan.

Klachten die bij acute leukemie kunnen voorkomen, zijn:

  • Bleek worden (komt door tekort aan rode bloedcellen);
  • Moe en snel buiten adem zijn (dit komt ook door tekort aan rode bloedcellen);
  • Duizeligheid (ook duizeligheid wordt veroorzaakt door tekort aan rode bloedcellen);
  • Hartkloppingen;
  • Spontane bloedingen zoals van neus of tandvlees (Dit komt door tekort aan bloedplaatjes);
  • Snel blauwe plekken krijgen (Ook blauwe plekken ontstaan door tekort aan bloedplaatjes);
  • Infecties die terugkeren of niet goed genezen (Komt door tekort aan gezonde, rijpe witte bloedcellen);
  • Koorts;
  • Periodes van hevig zweten tijdens de nacht;
  • Hoofdpijn;
  • Verminderde eetlust en hierdoor gewichtsverlies.

Bij chronische leukemie bewerken

Chronische leukemie is lastiger te herkennen, doordat de klachten pas komen, als de leukemie zich vaak al een paar jaar in het lichaam bevindt. De klachten van acute leukemie komen ook voor bij chronische leukemie. Andere klachten die niet bij acute leukemie voorkomen, maar wel bij chronische leukemie zijn:

  • Vol gevoel in de buik (door een zwelling van de milt en/of lever).
  • Druk op de maag (door een zwelling van de milt en/of lever).
  • Zwellingen van de lymfeklieren in de hals, de oksels en/of de liezen.

Behandeling bewerken

Leukemie is niet door operaties te genezen, omdat de ziekte door het hele lichaam verspreid is, zodat het chirurgisch weghalen van het zieke weefsel niet mogelijk is. Wel kan het op een andere manier behandeld worden. In een betrekkelijk hoog percentage van de gevallen is genezing te bereiken en in een groot aantal andere gevallen de progressie van de ziekte jaren te vertragen, soms tientallen jaren. Chronische Myeloïde Leukemie-patiënten worden sinds 2002 bij voorkeur behandeld met het medicijn Imatinib. De behandeling bij leukemie kan variëren. Verschillende behandelingen bij leukemie zijn:

  • Chemotherapie: bij chemotherapie worden de leukemiecellen vernietigd door middel van medicijnen. Bij chemotherapie kunnen veel bijwerkingen optreden;
  • Signaaltransductie-remmers: signaaltransductieremmers worden gebruikt bij chronische myeloïde leukemie. Het remt het signaal dat leukemiecellen aanspoort om zich te vermenigvuldigen. Uiteindelijk sterven hierdoor de leukemiecellen;
  • Bestraling: bij deze methode wordt ervoor gezorgd dat leukemiecellen zich niet verder delen en uiteindelijk doodgaan. De bestraling richt zich op de onrijpe witte bloedcellen. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.
  • Immunotherapie: bij immunotherapie wordt het menselijke afweersysteem versterkt om de leukemiecellen te bestrijden. Dit gebeurt door het toedienen van middelen die het afweersysteem versterken. Immunotherapie wordt in combinatie met een andere behandeling gebruikt om de klachten te verminderen en het verloop van de ziekte te vertragen;
  • Beenmergtransplantatie: bij beenmergtransplantatie worden gezonde stamcellen uit het beenmerg gehaald. Bij de transplantatie worden ongezonde beenmergcellen vervangen door gezonde beenmergcellen. Deze gezonde beenmergcellen kunnen afkomstig zijn van de patiënt zelf of van een donor;
  • Stamceltransplantatie: stamceltransplantatie lijkt heel erg op beenmergtransplantatie. Het verschil is dat bij stamceltransplantatie gezonde stamcellen uit het bloed in de navelstreng van een pasgeborene of uit de bloedbaan van een volwassene worden gehaald en dat een stamceltransplantatie minder ingrijpend is dan een beenmergtransplantatie.

Bij jonge kinderen komt met name acute lymfatische leukemie voor, die in ongeveer 80% van de gevallen te genezen is. Dat heeft met name te maken met het feit dat deze leukemie relatief gevoelig is voor antikankermedicijnen (chemotherapie). De behandeling van kinderen met leukemie wordt in Nederland gecoördineerd door de Stichting Kinderoncologie Nederland (SKION), het samenwerkingsverband van Nederlandse kinderarts-oncologen (Den Haag).

Overdraagbaarheid en erfelijkheid bewerken

Als leukemie veel voorkomt in de familie, is de kans op leukemie hoger. Ook geldt voor sommige aangeboren afwijkingen dat zij de kans op leukemie verhogen. Maar er is niet vastgesteld dat leukemie erfelijk is.

Literatuur bewerken

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leukemie&oldid=67360179"