Kelmis
Kelmis (Frans: La Calamine, Platdiets: Kelemis, Waals: Li Calmene) is een Duitstalige gemeente in de Belgische provincie Luik. De gemeente telt ruim 11.000 inwoners.
Gemeente in België .svg){kind=small}
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Geografie | |||
| Gewest |  Wallonië
| ||
| Provincie |  Luik
| ||
| Arrondissement | Verviers | ||
| Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere |
18,04 km² (2021) 78,25% 12,78% 8,97% | ||
| Coördinaten | 50° 43' NB, 6° 1' OL | ||
| Bevolking (bron: Statbel) | |||
| Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid |
11.333 (01/01/2023) 48,82% 51,18% 628,24 inw./km² | ||
| Leeftijdsopbouw 0-17 jaar 18-64 jaar 65 jaar en ouder |
(01/01/2023) 20,14% 58,53% 21,33% | ||
| Buitenlanders | 39,2% (01/01/2022) | ||
| Politiek en bestuur | |||
| Burgemeester | Luc Frank (CSP-cdH) | ||
| Bestuur | CSP-cdH, SP | ||
| Zetels CSP-cdH PFF-MR SP Ecolo |
21 8 5 5 3 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen | 17.580 euro/inw. (2020) | ||
| Werkloosheidsgraad | 10,8% (jan. 2019) | ||
| Overige informatie | |||
| Postcode 4720 4721 4728 |
Deelgemeente Kelmis Neu-Moresnet Hergenrath | ||
| Zonenummer | 087 | ||
| NIS-code | 63040 | ||
| Politiezone | Weser-Göhl | ||
| Hulpverleningszone | DG | ||
| Website | Gemeente Kelmis | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Ligging binnen het arrondissement Verviers in de provincie Luik | |||
| Foto's | |||
| |||
| Tweetalig plaatsnaambord | |||
| |||
Geschiedenis bewerken
Zie ook artikel Neutraal Moresnet.
Tot de opheffing van het hertogdom Limburg in 1795 hoorde het gebied van het huidige Kelmis tot de Limburgse hoogbank Montzen. Net als de rest van het hertogdom werd Kelmis bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1795 opgenomen in het toen gevormde departement Ourthe. De huidige deelgemeenten Kelmis en Neu-Moresnet behoorden toen tot de gemeente Moresnet.
De deelgemeente Kelmis vormde, vanwege de aanwezigheid van de belangrijke zinkspaatmijn Vieille Montagne aldaar, onder de naam Neutraal Moresnet tussen 1815 en 1919 een neutrale zone of condominium tussen het Koninkrijk der Nederlanden (later België) en Pruisen (later Duitse Keizerrijk). Als gevolg van het verdrag van Versailles werd het gebied een Belgische gemeente onder de nieuwe naam Kalmis/La Calamine (naar kalamijn, een andere naam voor zinkspaat of smithsoniet). In tegenstelling tot de Duitse gemeenten die toen bij België werden gevoegd, maakte Kalmis deel uit van het arrondissement Luik. Pas in 1962, toen de gemeente officieel Duitstalig werd, werd ze bij het arrondissement Verviers gevoegd.
De naam van de gemeente werd in 1972 gewijzigd van "Kalmis" naar "Kelmis" (in het Frans bleef "La Calamine" ongewijzigd).[1]
De vroegere gemeente Kelmis werd in 1977 samengevoegd met Neu-Moresnet en Hergenrath tot de (Duitstalige) fusiegemeente Kelmis.
Geografie bewerken
Kelmis ligt op enkele kilometers afstand van de Duitse stad Aken en eveneens dicht bij de Nederlands-Limburgse plaats Vaals. Het grenst aan het drielandenpunt met Nederland en Duitsland.
De aanwezigheid van een zinkmijn heeft voor een verhoogde concentratie zink in de bovengrond gezorgd. Hierdoor kennen Kelmis en Moresnet op enkele plaatsen een opvallende zinkflora. De Geul werd voor de zinkwinning gebruikt, waardoor de bovenloop van de Geul in de Nederlandse provincie Limburg eveneens een bijzondere zinkflora kent.
Tevens ligt een groot gedeelte van het Belgische deel van het Preusbos op het grondgebied van de gemeente Kelmis. Een kleiner deel van dit bos ligt net over de Belgisch-Duitse grens en een nog kleiner deel ligt in Nederland, ten zuiden van Vaals. De naam "Preusbos" betekent overigens "Grensbos" in het lokale Platdietse dialect.
Kernen bewerken
Deelgemeenten bewerken
| # | Naam | Opp. (km²) |
Inwoners (2020) |
Inwoners per km² |
NIS-code |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Kelmis | 3,36 | 5.592 | 1.663 | 63040A |
| 2 | Neu-Moresnet | 5,67 | 2.822 | 497 | 63040B |
| 3 | Hergenrath | 8,97 | 2.785 | 311 | 63040C |
Nabijgelegen kernen bewerken
Bezienswaardigheden bewerken
- Museum Vieille Montagne, over het zinkbedrijf en de geschiedenis van Neutraal Moresnet.
- Maria-Hemelvaartkerk
- Zie ook
Demografische ontwikkeling bewerken
Demografische ontwikkeling voor de fusie bewerken
- Bronnen:NIS, Opm:1930 tot en met 1970=volkstellingen, 1976 inwoneraantal op 31 december
Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken
Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.
- Bronnen:NIS, Opm:1920 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
| Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden | ||
|---|---|---|
| Jaar | Aantal[2] | |
| 1992 | 9.738 | |
| 1993 | 9.826 | |
| 1994 | 9.801 | |
| 1995 | 9.737 | |
| 1996 | 9.799 | |
| 1997 | 9.756 | |
| 1998 | 9.918 | |
| 1999 | 10.060 | |
| 2000 | 10.121 | |
| 2001 | 10.117 | |
| 2002 | 10.081 | |
| 2003 | 10.133 | |
| 2004 | 10.144 | |
| 2005 | 10.249 | |
| 2006 | 10.396 | |
| 2007 | 10.472 | |
| 2008 | 10.564 | |
| 2009 | 10.587 | |
| 2010 | 10.700 | |
| 2011 | 10.881 | |
| 2012 | 10.874 | |
| 2013 | 10.884 | |
| 2014 | 10.869 | |
| 2015 | 10.897 | |
| 2016 | 10.917 | |
| 2017 | 10.964 | |
| 2018 | 11.061 | |
| 2019 | 11.108 | |
| 2020 | 11.212 | |
| 2021 | 11.086 | |
| 2022 | 11.229 | |
| 2023 | 11.333 | |
| 2024 | ||
| 2025 | ||
| 2026 | ||
| 2027 | ||
| 2028 | ||
| 2029 | ||
| 2030 | ||
Taal bewerken
Naast het in het onderwijs en door de plaatselijke overheid gebruikte Duits, spreekt de plaatselijke bevolking het regionale dialect Platdiets, een Limburgs dialect.
Deze gemeente was aanvankelijk officieel Franstalig, hoewel uit talentellingen bleek dat de grote meerderheid van de bevolking Duits sprak. Pas door de taalwetten van 1962 werd het een Duitstalige gemeente, met faciliteiten voor de Franstaligen. In 1977 volgde de samenvoeging met Hergenrath en Neu-Moresnet, die hetzelfde taalstatuut hadden.
Politiek bewerken
Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken
| Partij | 10-10-1976[3] | 10-10-1982 | 9-10-1988 | 9-10-1994 | 8-10-2000 | 8-10-2006[4] | 14-10-2012[5] | 14-10-2018 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stemmen / Zetels | % | 19 | % | 19 | % | 19 | % | 21 | % | 21 | % | 21 | % | 21 | % | 21 | |
| ECOLO | - | 7,37 | 0 | 12,6 | 2 | 11,75 | 2 | 11,11 | 2 | 11,29 | 2 | 12,72 | 2 | 13,73 | 3 | ||
| SP-PFFA / KGI-ICC1 / SP-GI2 / SP-PS3 / SP4 | 35,7A | 6 | 20,811 | 4 | 23,162 | 4 | 27,712 | 6 | 21,713 | 4 | 20,954 | 4 | 16,774 | 3 | 21,584 | 5 | |
| SP-PFFA / PFF-PRL1 / PFF-MR2 | 23,231 | 4 | 13,781 | 2 | - | 7,781 | 1 | 16,632 | 3 | 38,192 | 9 | 25,882 | 5 | ||||
| CSP-PSC1 / PSC-CSP2 / CSP3 / CSP-cdH4 | 62,661 | 13 | 48,591 | 11 | 50,472 | 11 | 46,931 | 11 | 50,881 | 13 | 51,133 | 12 | 32,314 | 7 | 38,813 | 8 | |
| BNB | 1,64 | - | - | - | - | - | - | - | |||||||||
| GA-AC | - | - | - | 13,61 | 2 | 8,51 | 1 | - | - | - | |||||||
| Totaal stemmen | 4883 | 5083 | 5200 | 4988 | 5140 | 5168 | 5181 | 5054 | |||||||||
| Opkomst % | 94,17 | 92,25 | 91,57 | 90,27 | 86,39 | 85,81 | |||||||||||
| Blanco en ongeldig % | 5,22 | 11,69 | 9,15 | 8,06 | 9,49 | 12,62 | 10,35 | 8,79 | |||||||||
De gevormde meerderheidscoalitie wordt vet aangegeven. De grootste partij is in kleur.
Mobiliteit bewerken
In de deelgemeente Hergenrath bevindt zich een station Hergenrath langs spoorlijn 37 (Luik - Aken). Daarnaast is Kelmis aangesloten op het busnetwerk van Aken.
Literatuur bewerken
- Philip Dröge: Moresnet, Opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje. Houten/Antwerpen: Uitgeverij Unieboek/Het Spectrum, 2016; 271 blz., ISBN 978-9-00034-960-9.
Externe link bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
