Kabinet-Balkenende I

Kabinet-Balkenende I
	De bordesscène van de ministers van het kabinet-Balkenende I met in het midden vooraan koningin Beatrix bij Huis ten Bosch op 22 juli 2002
Coalitie	CDA, LPF, VVD
Zeteltal TK	43 + 26 + 24 = 93
Premier	Jan Peter Balkenende
Beëdiging	22 juli 2002
Demissionair	16 oktober 2002
Ontslagdatum	27 mei 2003
Voorganger	Kok II
Opvolger	Balkenende II
Formatie	2002
	Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal	Politiek

Het kabinet-Balkenende I was het Nederlandse kabinet van 22 juli 2002 tot 23 mei 2003. Het werd gevormd door de politieke partijen Christen-Democratisch Appèl (CDA), Lijst Pim Fortuyn (LPF) en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. Het kabinet-Balkenende I was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer als Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid, ondanks dat de LPF niet vertegenwoordigd was in de Eerste Kamer.

Verloop bewerken

Het kabinet trad aan in een politiek en maatschappelijk woelige periode. Op 11 september 2001 had in New York de aanslag op het World Trade Center plaatsgevonden Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 werd op 6 mei 2002 LPF partijleider en lijsttrekker Pim Fortuyn vermoord op het Media Park in Hilversum. Mede als gevolg van deze moord werd veiligheid een belangrijk thema van het kabinet, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Rob Hessing wordt daarom belast met de portefeuilles openbare orde en veiligheid. Aan het asiel- en integratiebeleid wordt ook veel aandacht besteed, zo wordt er een nieuwe minister zonder portefeuille gecreëerd op het ministerie van Justitie. Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Hilbrand Nawijn hanteert vervolgens een streng asiel- en integratiebeleid.

De verminderde economische situatie beperkt de ruimte voor investeringen in zorg en onderwijs. Er wordt door vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus plannen gemaakt voor een nieuw zorgstelsel en voor meer beperkingen van het aantal WAO'ers. Om verder te bezuinigen worden door minister van Financiën Hans Hoogervorst de fiscale voordelen van 'groen' beleggen verminderd en wordt de spaarloonregeling versoberd.

De periode daarna kenmerkt zich door onrust binnen de LPF. De moord op Pim Fortuyn liet de partij zonder krachtig leiderschap en in de daaropvolgende maanden lopen interne conflicten tussen verschillende LPF-prominenten hoog op. Op 28 augustus 2002 maakt LPF–Tweede Kamer-fractievoorzitter Mat Herben plaats voor Harry Wijnschenk, die voor eenheid en stabiliteit moest zorgen. Interim-partijvoorzitter Ed Maas probeert het partijbestuur en de landelijke organisatie op orde te krijgen. Intussen leidt vrijwel elke confrontatie van LPF-bewindslieden en Tweede Kamerleden met de pers tot opmerkelijk nieuws. Sommige LPF-bewindslieden lanceren daarnaast soms onuitgewerkte ideeën, waardoor enkele bewindslieden soms meerdere malen op het matje worden geroepen door minister-president Balkenende. De aanhoudende interne conflicten leiden vervolgens naar een machtsstrijd tussen het partijbestuur, de Tweede Kamer-fractie en de bewindslieden in het kabinet, waarna het uiteindelijk leidt tot de val van het kabinet.^[1]^[2]^[3]

Tijdens de demissionaire periode heeft het kabinet steun aan de invasie van Irak verleend. Dit is opmerkelijk, omdat er normaal gesproken tijdens een demissionaire periode geen politiek gevoelige beslissingen worden genomen. Het kabinet-Balkenende II besluit vervolgens om alleen politieke maar geen militaire steun te geven.

Personele wijzigingen bewerken

Acht uur na de beëdiging van het kabinet stapt staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Philomena Bijlhout (LPF) alweer op nadat bekend wordt dat zij langer dan eerder was aangegeven deel had uitgemaakt van de volksmilitie van Desi Bouterse in Suriname. Haar ontslag wordt door Koningin Beatrix officieel verleend op 24 juli 2002. Op 9 september 2002 wordt Khee Liang Phoa (LPF) die tot dan werkzaam is als directeur van de Stichting Verantwoord Alcohol Gebruik benoemd als haar opvolger.^[4]

Op 16 oktober 2002 treden minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek (beiden LPF) af vanwege de conflicten die zij met elkaar hebben. Dezelfde dag valt het kabinet over deze conflicten.

Op 12 december 2002 treedt minister van Defensie Benk Korthals (VVD) af als gevolg van de conclusies van het onderzoek naar de bouwfraude waaruit blijkt dat hij de Tweede Kamer onjuist heeft ingelicht over een schikking tussen het Openbaar Ministerie en bouwondernemingen. De parlementaire enquêtecommissie die het onderzoek naar deze affaire verricht, uit ernstige kritiek op het handelen van Korthals toen hij in het vorige kabinet minister van Justitie was. Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Henk Kamp (VVD) neemt de functie waar tot het aantrede van het nieuwe kabinet.^[5]

Samenstelling bewerken

Ambtsbekleders		Ambt / Portefeuille		Termijn	Partij
	Jan Peter Balkenende (1956)	Minister-president / Minister	Algemene Zaken	22 juli 2002 – 14 oktober 2010 ^[6]	CDA
	Johan Remkes (1951)	Vicepremier	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
	Johan Remkes (1951)	Minister	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	VVD
	Eduard Bomhoff (1944)	Minister	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 ^[7]	LPF
	Eduard Bomhoff (1944)	Vicepremier	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 ^[7]	LPF
	Roelf de Boer (1949)	Vicepremier	Verkeer en Waterstaat	18 oktober 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Roelf de Boer (1949)	Minister	Verkeer en Waterstaat	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Jaap de Hoop Scheffer (1948)	Minister	Buitenlandse Zaken	22 juli 2002 – 3 december 2003 ^[6]	CDA
	Hans Hoogervorst (1956)	Minister	Financiën	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
	Piet Hein Donner (1948)	Minister	Justitie	22 juli 2002 – 21 september 2006 ^[6]	CDA
	Herman Heinsbroek (1951)	Minister	Economische Zaken	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 ^[7]	LPF
	Hans Hoogervorst (1956)	Minister	Economische Zaken	16 oktober 2002 – 27 mei 2003	VVD
	Benk Korthals (1944)	Minister	Defensie	22 juli 2002 – 12 december 2002 ^[7]	VVD
	Henk Kamp (1952)	Minister	Defensie	12 december 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	VVD
	Aart Jan de Geus (1955)	Minister	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	16 oktober 2002 – 27 mei 2003	CDA
	Aart Jan de Geus (1955)	Minister	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	CDA
	Maria van der Hoeven (1949)	Minister	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	CDA
	Cees Veerman (1949)	Minister	Landbouw, Natuurbeheer en Visserij	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	CDA
	Henk Kamp (1952)	Minister	Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
	Hilbrand Nawijn (1948)	Minister	• Integratie • Immigratie • Asielzaken • Vreemdelingenzaken (Justitie)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Rob Hessing (1942)	Staatssecretaris	• Rampenbestrijding • Hulpverlening (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Atzo Nicolaï (1960–2020)	Staatssecretaris ^[8]	• Europese Zaken (Buitenlandse Zaken)	22 juli 2002 – 7 juli 2006 ^[6]	VVD
	Agnes van Ardenne (1950)	Staatssecretaris ^[9]	• Ontwikkelingssamenwerking (Buitenlandse Zaken)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	CDA
	Steven van Eijck (1959)	Staatssecretaris	• Fiscale Zaken • Belastingdienst • Agglomeratie Zaken • Staatsloterij • Muntwezen (Financiën)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Joop Wijn (1969)	Staatssecretaris	• Internationale Handel • Exportbevordering • Regionale Industrialisatie • Consumentenbeleid • Toerisme • Energiebeleid • Telecommunicatie • PTT (Economische Zaken)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	CDA
	Cees van der Knaap (1951)	Staatssecretaris	• Materieelvoorzieningen • Personeelsbeleid (Defensie)	22 juli 2002 – 18 december 2007 ^[6]	CDA
	Clémence Ross-van Dorp (1957)	Staatssecretaris	• Jeugdbeleid • Ouderenbeleid • Gehandicaptenbeleid • Verpleging- en Verzorging • Medische Ethiek • Biotechnologie • Sport (Volksgezondheid, Welzijn en Sport)	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	CDA
	Mark Rutte (1967)	Staatssecretaris	• Sociale Zekerheid • Arbeidsomstandigheden • Armoedebeleid • Bijstandszaken • Pensioenen (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)	22 juli 2002 – 17 juni 2004 ^[6]	VVD
	Philomena Bijlhout (1957)		• Gezinszaken • Emancipatiebeleid (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)	22 juli 2002 – 24 juli 2002 ^[7]	LPF
	Khee Liang Phoa (1955)			9 september 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Annette Nijs (1961)	Staatssecretaris	• Speciaal Onderwijs • Beroepsgericht Onderwijs • Volwassenenonderwijs • Hoger Onderwijs • Wetenschapsbeleid (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	22 juli 2002 – 9 juni 2004 ^[6]	VVD
	Cees van Leeuwen (1951) (1951)	Staatssecretaris	• Cultuurbeleid • Kunstbeleid • Mediabeleid (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Melanie Schultz van Haegen (1970)	Staatssecretaris	• Openbaar Vervoer • Luchtvaart • Spoorwegen • Waterbeleid • KNMI (Verkeer en Waterstaat)	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	VVD
	Jan Odink (1944–2018)	Staatssecretaris	• Visserij • Dierenwelzijn (Landbouw, Natuurbeheer en Visserij)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
	Pieter van Geel (1951)	Staatssecretaris	• Milieuzaken • Natuurbeheer (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer)	22 juli 2002 – 22 februari 2007 ^[6]	CDA
Bron: Balkenende I Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie bewerken

Zie Kabinetsformatie Nederland 2002 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tweede Kamerverkiezingen 2002: 15 mei 2002
Beëdiging kabinet: 22 juli 2002
Duur formatie: 67 dagen
Informateur
- Piet Hein Donner (CDA), (17 mei 2002 – 3 juli 2002) 48 dagen
Formateur
- Jan Peter Balkenende (CDA), (4 juli 2002 – 21 juli 2002) 18 dagen

Reden ontslagaanvraag bewerken

Zie Kabinetscrisis over de LPF voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 16 oktober 2002 komt het kabinet ten val als gevolg van het opgelopen conflict tussen de LPF-bewindslieden vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek. Op 15 oktober 2002 wordt tijdens een kabinetsoverleg duidelijk dat het conflict tussen de twee LPF-bewindslieden tot een onhoudbare situatie heeft geleid. In verband met de uitvaart van prins Claus die een week eerder was overleden werd uit piëteit voor Koningin Beatrix de vergadering opgeschort en uitgesteld tot de volgende dag.^[10]

Nog voor de aanvang van de vergadering op 16 oktober 2002 kondigt Eduard Bomhoff zijn ontslag aan, niet lang daarna gevolgd door Herman Heinsbroek. Op datzelfde moment wordt LPF–Tweede Kamer-fractievoorzitter Harry Wijnschenk door zijn eigen fractie afgezet en vervangen door zijn voorganger voormalig fractievoorzitter Mat Herben. Vervolgens geeft VVD–Tweede Kamer-fractievoorzitter Gerrit Zalm aan dat hij door alle conflicten in de LPF geen vertrouwen meer heeft in de partij als coalitiepartner en trekt hij de steun aan het gehele kabinet in. Ook CDA–Tweede Kamer-fractievoorzitter Maxime Verhagen laat vervolgens weten dat de LPF niet stabiel genoeg is en verklaart geen vertrouwen meer te hebben in het kabinet. Als gevolg kondigt minister-president Jan Peter Balkenende 's middags aan dat hij koningin Beatrix het ontslag van zijn kabinet zal aanbieden. Het kabinet wordt demissionair en krijgt de opdracht vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer voor te bereiden.^[11]^[12]

Omdat het kabinet daardoor ten val komt en demissionair is, wordt die dag nog minister van Financiën Hans Hoogervorst (VVD) benoemd tot minister van Economische Zaken en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus (CDA) tot minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot het aantreden van een nieuw kabinet. De functie van vicepremier wordt vervolgens op 18 oktober 2002 overgenomen door minister van Verkeer en Waterstaat Roelf de Boer (LPF).

Zie ook bewerken

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Jan Hoedeman en Frank Poorthuis, LPF-crisis lijkt zich uit te breiden tot kabinet. de Volkskrant (3 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Crisis LPF bezworen. De Telegraaf (4 oktober 2002). Gearchiveerd op 12 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, LPF. Andere Tijden (16 november 2006). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ Raoul du Pré en Bert Wagendorp, Door iedereen verlaten. de Volkskrant (16 mei 2003). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Korthals: slimme, slome en aimabele overlever. Trouw (13 december 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Functie gecontinueerd in het volgende Kabinet-Balkenende II
↑ ^a ^b ^c ^d Afgetreden
↑ Mocht in het buitenland de titel 'minister voor Europese Zaken' voeren
↑ Mocht in het buitenland de titel 'minister voor Ontwikkelingssamenwerking' voeren
↑ redactie, Kabinet aan zijden draadje - LPF-crisis gaat woensdag verder. de Volkskrant (15 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Oppositie niet verbaasd over uitbreken crisis. NU.nl (16 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Balkenende biedt ontslag kabinet per telefoon aan. Trouw (17 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

Zie de categorie Cabinet Balkenende I van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Jan Hoedeman en Frank Poorthuis, LPF-crisis lijkt zich uit te breiden tot kabinet. de Volkskrant (3 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[2] redactie, Crisis LPF bezworen. De Telegraaf (4 oktober 2002). Gearchiveerd op 12 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[3] redactie, LPF. Andere Tijden (16 november 2006). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[4] Raoul du Pré en Bert Wagendorp, Door iedereen verlaten. de Volkskrant (16 mei 2003). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[5] redactie, Korthals: slimme, slome en aimabele overlever. Trouw (13 december 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[Balkenende-II-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Functie gecontinueerd in het volgende Kabinet-Balkenende II

[Afgetreden-7] Afgetreden

[8] Mocht in het buitenland de titel 'minister voor Europese Zaken' voeren

[9] Mocht in het buitenland de titel 'minister voor Ontwikkelingssamenwerking' voeren

[10] redactie, Kabinet aan zijden draadje - LPF-crisis gaat woensdag verder. de Volkskrant (15 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[11] redactie, Oppositie niet verbaasd over uitbreken crisis. NU.nl (16 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[12] redactie, Balkenende biedt ontslag kabinet per telefoon aan. Trouw (17 oktober 2002). Gearchiveerd op 11 augustus 2017. Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]