Gevangenissen in België

De gevangenissen in België zijn federale instellingen. België telt zesendertig gevangenissen en drie gesloten jeugdcentra. Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) is deel van de Federale Overheidsdienst Justitie en is belast met de tenuitvoerlegging van de straffen. De Regie der Gebouwen is dan weer bevoegd voor het bouwen en onderhouden van de gevangenisgebouwen zelf. In elke provincie bevindt zich ten minste één gevangenis.

Gedetineerden bewerken

In 2017 waren er in Belgische gevangenissen 10.471 gedetineerden, waarvan 95,8% mannen en 4,2% vrouwen. In 2021 waren dat er 10.374. De vrouwelijke gedetineerden zijn verspreid over 8 inrichtingen: Antwerpen, Bergen, Vorst, Brugge, Gent, Hasselt, Hoogstraten en Lantin Marche-en-Famenne.

Hoewel de opsluitingsgraad in 2021 ongeveer op de Europese mediaan ligt (89,7 per 100.000 inwoners) zijn Belgische gevangenissen ernstig overbevolkt (108 gevangenen op 100 plaatsen, tegenover een Europese mediaan van 85).^[1]^[2] In 2017 was de gemiddelde overbevolkingsgraad met 11,8% nog hoger.^[3]

De Belgische gevangenissen kenmerken zich ook door het hoge aandeel gedetineerden in voorhechtenis (38% in 2021, tegenover een Europese mediaan van 22%). Dit is nog toegenomen in vergelijking met 2017, toen zo'n 55,7% veroordeelden waren, tegenover 36% beklaagden (verdachten opgesloten in afwachting van een definitieve rechterlijke beslissing) en 6,6% geïnterneerden. Het aantal zelfdodingen in Belgische gevangenissen in 2021 ligt op 15,4 terwijl de Europese mediaan op 5,7 ligt.

Om de overbevolking (en de verouderde infrastructuur) op te lossen worden een aantal gevangenissen vernieuwd of bijgebouwd. Om de overbevolking op korte termijn aan te pakken huurde het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen van 2010 tot 2016 detentieplaatsen in de penitentiaire inrichting van Tilburg in Nederland. De inrichting van Tilburg was daardoor van 2010 tot 2016 een afdeling van de strafinrichting van Wortel.^[4] Nederland was vragende partij om nog meer Belgische gevangenen onder te brengen aangezien er daar een overcapaciteit is.^[5]

Niet-Belgische gevangenen bewerken

In 2017 hadden 56% van de gedetineerden de Belgische nationaliteit.^[3] De gedetineerden kwamen uit meer dan 130 landen. Voor de niet-Belgische gedetineerden die minstens 2% van de gemiddelde gevangenisbevolking uitmaken zijn de gedetineerden uit de volgende landen: Marokko (9,6%), Algerije (4,8%), Roemenië (3,2%), Nederland (2,7%), Frankrijk (2%) en Albanië (2%).

Gevangenissen bewerken

Types:

AH: arresthuis, voor mensen die nog niet veroordeeld zijn, maar in voorarrest zitten^[6]
SH: strafhuis, voor mensen die veroordeeld werden
PSC: penitentiair schoolcentrum
PLC: penitentiair landbouwcentrum
IBM: inrichting tot bescherming vd maatschappij, voor mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn^[6]

Lijst van gevangenissen in België, gesorteerd op jaar van opening.
Gevangenis	Stad	Provincie	Gewest	Type	Opening	Gedetineerden (+/-)	Capaciteit (+/-)
Centrale gevangenis van Leuven	Leuven	Vlaams-Brabant	Vlaanderen	SH	1860	292	350
Detentiecentrum van Saint-Hubert	Saint-Hubert	Luxemburg	Wallonië	open	1972	202,9	216
Gevangenis van Aarlen	Aarlen	Luxemburg	Wallonië	AH+SH	1867	126,5	111
Gevangenis van Andenne	Andenne	Namen	Wallonië	SH	1997	411,2	396
Gevangenis van Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Vlaanderen	AH	1855	636,8	439
Gevangenis van Bergen	Bergen	Henegouwen	Wallonië	AH+SH	1867	386,3	274
Gevangenis van Berkendael	Vorst	Brussels Hoofdstedelijk Gewest		AH	1910	78,6	78
Gevangenis van Beveren	Beveren	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	AH+SH	2014	293,8	312
Gevangenis van Dinant	Dinant	Namen	Wallonië	AH+SH	1853	55,5	32
Gevangenis van Dendermonde	Dendermonde	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	AH+SH	1863	229,4	168
Gevangenis van Doornik	Doornik	Henegouwen	Wallonië	AH+SH	1868	192,5	183
Gevangenis van Gent	Gent	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	AH+SH	1862	390	299
Gevangenis van Hasselt	Hasselt	Limburg	Vlaanderen	AH+SH	2005	541,8	450
Gevangenis van Hoei	Hoei	Luik	Wallonië	AH+SH	1871	85,8	64
Gevangenis van Ieper	Ieper	West-Vlaanderen	Vlaanderen	AH	1876	106	67
Gevangenis van Itter	Itter	Waals-Brabant	Wallonië	SH	2002	419,9	422
Gevangenis van Jamioulx	Jamioulx, Ham-sur-Heure-Nalinnes	Henegouwen	Wallonië	AH+SH	1975	374,1	400
Gevangenis van Lantin	Lantin, Juprelle	Luik	Wallonië	AH+SH	1979	907,8	694
Gevangenis van Leuze	Leuze-en-Hainaut	Henegouwen	Wallonië		2014	305,2	312
Gevangenis van Marche-en-Famenne	Marche-en-Famenne	Luxemburg	Wallonië		2013	308,5	312
Gevangenis van Mechelen	Mechelen	Antwerpen	Vlaanderen	AH+SH	1874	115,6	84
Gevangenis van Merksplas	Merksplas	Antwerpen	Vlaanderen	halfopen	1825	426,1	430
Gevangenis van Namen	Namen	Namen	Wallonië	AH+SH	1874	173,9	123
Gevangenis van Nijvel	Nijvel	Waals-Brabant	Wallonië	AH+SH	1908	223,7	192
Gevangenis van Oudenaarde	Oudenaarde	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	AH+SH	1922	156,4	132
Gevangenis van Sint-Gillis	Sint-Gillis	Brussels Hoofdstedelijk Gewest		AH	1884	849,9	584
Gevangenis van Turnhout	Turnhout	Antwerpen	Vlaanderen	AH+SH	1908	287,1	269
Gevangenis van Verviers	Verviers	Luik	Wallonië	AH+SH	1895		194
Gevangenis van Vorst	Vorst	Brussels Hoofdstedelijk Gewest		AH	1910	173,5	180
Gevangenis van Wortel	Wortel, Hoogstraten	Antwerpen	Vlaanderen	SH	1933	293,9	301
Hulpgevangenis van Leuven	Leuven	Vlaams-Brabant	Vlaanderen	AH	1869	182	149
Inrichting tot bescherming van de maatschappij van Paifve	Paifve, Juprelle	Luik	Wallonië	IBM	1972	194,3	205
Penitentiair complex van Brugge	Sint-Andries, Brugge	West-Vlaanderen	Vlaanderen	AH+SH	1991	692,2	602
Penitentiair landbouwcentrum van Ruiselede	Ruiselede	West-Vlaanderen	Vlaanderen	PLC	1849	53,7	55
Penitentiair schoolcentrum van Hoogstraten	Hoogstraten	Antwerpen	Vlaanderen	PSC	1880	164,2	170
Penitentiair schoolcentrum van Marneffe	Marneffe, Burdinne	Luik	Wallonië	PSC	1850	117,2	131

Merksplas

Dinant

Antwerpen

Leuven

Gent

Dendermonde

Aarlen

Bergen

Doornik

Hulpgevangenis Leuven

Hoei

Mechelen

Namen

Ieper

Hoogstraten

Sint-Gillis

Verviers

Nijvel

Turnhout

Vorst

Berkendael

Oudenaarde

Wortel

Paifve

Lantin

Saint-Hubert

Jamioulx

Andenne

Itter

Hasselt

Marche-En-Famenne

Leuze

Ruislede

Marneffe

Brugge

Beveren

Gevangenissen in België

Geplande gevangenissen bewerken

Om de overbevolking tegen te gaan stelde de federale regering voorop zes nieuwe gevangenissen te bouwen: drie in Vlaanderen, twee in Wallonië en één in Brussel. In november 2022 ging de eerste hiervan open in Haren. In het voorjaar van 2023 is ook de nieuwe gevangenis van Dendermonde in gebruik genomen.

Gevangenis	Stad	Provincie	Gewest	Type	Opening	Gemiddelde capaciteit
Gevangenisdorp van Haren (Brussel)	Brussel (Haren)	Brussels Hoofdstedelijk Gewest			2022	1190
Poort van Dendermonde	Dendermonde	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen		2023	444
Geplande gevangenis van Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Vlaanderen	AH	2024	440
Geplande gevangenis van Leopoldsburg	Leopoldsburg	Limburg	Vlaanderen		2025	312
Geplande gevangenis in Sugny	Sugny	Namen	Wallonië	SH	2025	312
Geplande gevangenis in Verviers	Verviers	Luik	Wallonië		2025	240

Federale gesloten jeugdcentra bewerken

In de federale gesloten centra ("jeugdgevangenissen") verblijven jongeren die een misdrijf gepleegd hebben en niet in een gemeenschapsinstelling terechtkunnen.

In deze centra staat het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen in voor de orde en de veiligheid, maar de gemeenschappen bieden psychosociale begeleiding aan en voorzien onderwijs.

Als gevolg van het Vlinderakkoord van 2011 zijn deze jeugdcentra overgedragen aan de Gemeenschappen (voor Brussel is dit de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie).

Gevangenis	Plaats/Gemeente	Provincie	Gewest	Opening
Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren in Everberg ("De Grubbe")	Everberg, Kortenberg	Vlaams-Brabant	Vlaanderen	2002
Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren van Tongeren	Tongeren	Limburg	Vlaanderen	2009
Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren van Saint-Hubert	Saint-Hubert	Luxemburg	Wallonië	2010

Transitiehuizen bewerken

Transitiehuizen zijn een nieuwe detentievorm die gedetineerden die bijna einde straf zijn de kans geven om onder intensieve begeleiding te werken aan hun re-integratie. Men wil een geleidelijke overgang van een klassieke detentie naar meer vrijheid, die moet leiden tot minder recidive. De gedetineerden klussen of koken en worden geholpen bij het zoeken naar werk en naar een woning, enz. Zij worden hierbij opgevolgd door criminologen, psychologen en sociaal werkers. Transitiehuizen bieden een detentie meer op het profiel van de gedetineerden. Onderzoek toont aan dat wie in zo'n transitiehuis verbleef minder vaak hervalt in criminele feiten.[1] Op 31 december 2021 sloot het transitiehuis te Edingen. Hierdoor werden geen nieuwe plaatsingen meer uitgevoerd, en voor de gedetineerden die nog in Edingen verbleven, werd bij de SURB nagegaan of ze in aanmerking komen voor een andere strafuitvoeringsmodaliteit. Indien niet het geval, werden de participanten terug overgebracht naar een penitentiaire inrichting^[7].


Inrichting	Stad	Provincie	Gewest	Type	Opening	sluiting	Gedetineerden (+/-)	Capaciteit (+/-)
Transitiehuis van Mechelen	Mechelen	Antwerpen	Vlaanderen		2019	/		15
Transitiehuis van Edingen	Edingen	Henegouwen	Wallonië		2020	31/12/2021^[7]		15

Forensisch psychiatrisch centra (FPC) bewerken

Geïnterneerden zijn geesteszieken die veroordeeld zijn voor criminele feiten. Het FPC is vergelijkbaar met een psychiatrisch ziekenhuis, maar heeft een hogere graad van beveiliging.

Inrichting	Stad	Provincie	Gewest	Type	Opening	Capaciteit (+/-)
FPC-Antwerpen	Antwerpen	Antwerpen	Vlaanderen	FPC	2017	180
FPC-Gent	Gent	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	FPC	2014	270
FPC-Aalst	Aalst	Oost-Vlaanderen	Vlaanderen	FPC	2026-2027	120
FPC-Waver	Waver	Waals-Brabant	Wallonië	FPC		250

Zie ook bewerken

Externe links bewerken

Gevangenissen van België, justitie.belgium.be
Gesloten federale centra voor jongeren, justitie.belgium.be
www.gevangenismuseum.be

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Nieuwe wake-upcall voor gevangenissen, De Standaard, 6 april 2022. Gearchiveerd op 10 april 2023.
↑ Marcelo F. Aebi, Edoardo Cocco, Lorena Molnar en Mélanie M. Tiago, SPACE I - 2021 – Council of Europe Annual Penal Statistics: Prison populations, 2022
↑ ^a ^b De penitentiaire inrichtingen in 2017, belgium.be
↑ 150 extra plaatsen in Tilburg, Federale Overheidsdienst Justitie, 18 november 2010. Gearchiveerd op 11 april 2023.
↑ Nederland vraagt meer Belgische gevangenen, De Standaard, 17 maart 2013. Gearchiveerd op 11 april 2023.
↑ ^a ^b Belgische gevangenissen, FOD Justitie, 20 juni 2022. Gearchiveerd op 8 april 2023.
↑ ^a ^b Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Bezoek aan de transitiehuizen te Mechelen en Edingen (19/11/2021). Gearchiveerd op 8 april 2023. Geraadpleegd op 27/04/2022.

Zie de categorie Prisons in Belgium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Nieuwe wake-upcall voor gevangenissen, De Standaard, 6 april 2022. Gearchiveerd op 10 april 2023.

[2] Marcelo F. Aebi, Edoardo Cocco, Lorena Molnar en Mélanie M. Tiago, SPACE I - 2021 – Council of Europe Annual Penal Statistics: Prison populations, 2022

[justitie.belgium.be-3] De penitentiaire inrichtingen in 2017, belgium.be

[4] 150 extra plaatsen in Tilburg, Federale Overheidsdienst Justitie, 18 november 2010. Gearchiveerd op 11 april 2023.

[5] Nederland vraagt meer Belgische gevangenen, De Standaard, 17 maart 2013. Gearchiveerd op 11 april 2023.

[bgf-6] Belgische gevangenissen, FOD Justitie, 20 juni 2022. Gearchiveerd op 8 april 2023.

[:0-7] Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Bezoek aan de transitiehuizen te Mechelen en Edingen (19/11/2021). Gearchiveerd op 8 april 2023. Geraadpleegd op 27/04/2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]