Filips III van Croÿ
Filips III van Croÿ (Valencijn, 10 juli 1526 - Venetië, 11 december 1595) was hertog van Aarschot, prins van Chimay, markies van Renty, graaf van Beaumont en heer van tal van andere heerlijkheden. Hij was tevens de Staatse stadhouder van Vlaanderen tijdens het bewind van koning Filips II van Spanje. In de geschiedschrijving wordt hij kortweg Aarschot genoemd.
| Filips III | ||
|---|---|---|
| 1526 - 1595 | ||
| ||
| 4de prins van Chimay 3de hertog van Aarschot 4de graaf van Beaumont | ||
| Periode | 1551 - 1595 | |
| Voorganger | Karel II van Croÿ | |
| Opvolger | Karel III van Croÿ | |
| Stadhouder van Vlaanderen (Staten-Generaal) | ||
| Periode | september-november 1577 | |
| Voorganger | Jan van Croÿ (Filips II) | |
| Opvolger | geen; Gentse Republiek | |
| Vader | Filips II van Croÿ | |
| Moeder | Anne van Croÿ-Chimay | |
| Dynastie | Huis Croÿ | |
Levensloop bewerken
Filips was de jongste zoon van Filips II van Croÿ en Anne van Croÿ-Chimay. De adellijke titels kwamen hem toe na de moord op zijn broer Karel in 1551. In 1556 werd Aarschot door koning Filips II tot Vliesridder geslagen. Als diens ambassadeur woonde hij de Rijksdag van Frankfurt bij in 1562. Hij zetelde in de Staten van Henegouwen en werd in 1565 lid van de Raad van State, waarvan hij in 1572 hoofd en superintendent zou worden.
Aarschot was een tegenstander van de Liga tegen Granvelle en verzette zich in 1563 tegen Willem de Zwijger. Als overtuigd rooms-katholiek was hij trouw aan paus en koning, en sloot hij zich niet aan bij de vraag tot afzetting van kardinaal Granvelle. Later wilde hij geen verzachting van de geloofsvervolging en toonde hij zich tevreden over de moorden van de Bartholomeusnacht, wat hem in protestantse kringen niet in dank werd afgenomen.[bron?]
Op 4 september 1576 werd Aarschot onder arrest geplaatst tijdens de coup tegen de Raad van State. De volgende dag werd hij weer vrijgelaten. Hij keurde mee de maatregelen goed die de Pacificatie van Gent mogelijk maakten, maar ondergroef dit dan als drijvende kracht achter het Eeuwig Edict van de nieuwe landvoogd Juan van Oostenrijk, dat het katholicisme weer oplegde. Hij was erbij toen Don Juan de oorlog hervatte door de Naamse citadel in te nemen, en zwoer hem toen trouw, maar daarna probeerde hij zich van het gebeurde te distantiëren en keerde hij terug naar Brussel om de kant van de Staten te kiezen.[1]
Nog vóór de Staten-Generaal op 8 september Don Juan afzetten, had Aarschot Matthias van Oostenrijk al aangezocht om de nieuwe landvoogd te worden. Ook liet hij zich op 20 september door de Staten-Generaal aanstellen tot stadhouder van Vlaanderen. Als leider van de katholieke edelen wilde hij het Oranje en de geuzen moeilijk maken, die in Brussel en Antwerpen de macht hadden gegrepen. Op 9 oktober maakte hij de komst van landvoogd Matthias bekend. Als diens residentiestad had hij Dendermonde in gedachten, als Vlaams-katholiek bolwerk tegen Brabant.[2]
Maar ook in Vlaanderen botste hij op weerstand. De Gentenaars namen het hem niet in dank af dat hij wachtte met het bekrachtigen van het herstel van hun stadsrechten door de Staten-Generaal. In de nacht van 28 op 29 oktober begaven Jan van Hembyze en François van Ryhove zich aan het hoofd van een groep gewapende geuzen naar de woning van Aarschot. Na een korte strijd werd hij van zijn bed gelicht en blootsvoets weggevoerd. Onderweg om te worden opgesloten in het huis van Ryhove, werd hij twee keer bijna gelyncht. Na het stichten van de Gentse Republiek werd Aarschot onder druk van Oranje en van de Staten-Generaal vrijgelaten, onder de voorwaarde dat hij schriftelijk afstand deed van zijn mandaat en beloofde zich niet te wreken.[3] Dit gebeurde op 10 november 1577, zonder dat er een staatse opvolger in zijn plaats kwam. Daaraan hadden noch de Gentse leiders, noch de meer gematigde Staten-Generaal in Antwerpen, noch de koning in Madrid behoefte.
Na zijn vrijlating nam Aarschot in 1579 deel aan de Vredehandel van Keulen. Hij herstelde zijn betrekkingen met de koning en werd vanaf 1580 weer opgenomen in de Raad van State. In 1584 was hij betrokken bij de capitulatie van Brugge, waar zijn zoon Karel gouverneur was. Wanneer echter in 1595 graaf Pedro Henriquez de Acevedo als landvoogd werd aangesteld, hield hij het landsbestuur voor gezien en trok hij zich terug in Venetië, waar hij korte tijd later overleed.
Familie bewerken
Filips III huwde op 24 januari 1558 met Jeanne van Halewyn dochter van Jean van Halewyn en Jossyne de Lannoy. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren:
- Karel III van Croÿ, hertog van Aarschot.
- Anna van Croÿ-Chimay (1564-1635), die huwde met Karel van Arenberg.
- Margaretha van Croÿ.
Voorouders bewerken
| Voorouders van Filips III van Croÿ | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Overgrootouders | Filips I van Croÿ (graaf van Porcéan) (1435-1511) ∞ Jacoba van Luxemburg-Saint Pol (-) |
René van Chateaubriand (-1490) ∞ Helena van Estouteville (-) |
Filips I van Chimay (1434-1482) ∞ Walburge van Meurs-Saarwerden (-) |
Alain van Albret (1440-1522) ∞ Francisca van Châtillon (1450-1481) | ||||
| Grootouders | Hendrik van Croÿ (-1514) ∞ Charlotte de Chateaubriand (-1509) |
Karel I van Croÿ (1455-1527) ∞ Louise d'Albret van Limoges (1470-1531) | ||||||
| Ouders | Filips II van Croÿ (1469-1549) ∞ Anne van Croÿ-Chimay (1501-1539) | |||||||
| Filips III van Croÿ (1526-1595) | ||||||||
Bronnen bewerken
- Biographie Nationale, vol. 1, kol. 380-
- Félix Victor Goethals, Dictionnaire généalogique et héraldique
Literatuur bewerken
- Michel Baelde, De Collaterale Raden onder Karel V en Filips II (1531-1578). Bijdrage tot de geschiedenis van de centrale instellingen in de zestiende eeuw, 1965, p. 253-254
- Hugo de Schepper, De Kollaterale Raden in de Katolieke Nederlanden van 1579 tot 1609. Studie van leden, instellingen en algemene politiek, onuitgegeven doctoraal proefschrift, Leuven, 1972, vol. I, p. 135-147
- Nicolas Debruyne, "Een Gentse staatsgreep. De gevangenneming van de hertog van Aarschot en andere edelen te Gent op 28 oktober 1577" in: Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 2010, p. 167-216. DOI:10.21825/hmgog.v0i0.755
Externe link bewerken
Voetnoten bewerken
- ↑ Pieter Serrien, In opstand! Geuzen in de Lage Landen, 1565-1578, 2022, p. 504. ISBN 9789464103182
- ↑ Pieter Serrien, In opstand! Geuzen in de Lage Landen, 1565-1578, 2022, p. 508. ISBN 9789464103182
- ↑ Pieter Serrien, In opstand! Geuzen in de Lage Landen, 1565-1578, 2022, p. 511. ISBN 9789464103182
