Elisabeth van Spalbeek
Elisabeth van Spalbeek, ook Elisabeth van Herkenrode of Elisabeth van Rijkel (Spalbeek, ca. 1248 - aldaar, ca. 1316) was een middeleeuws mystica.
Leven bewerken
Elisabeth was een dochter uit een eenvoudig gezin en ze zou een slechte gezondheid hebben gehad. Feitelijk was ze zo ziek dat ze meestal te bed moest blijven. Ze zou de stigmata hebben ontvangen en elke vrijdag bloedde ze daaruit. Ook zou ze zevenmaal per dag het lijden van Christus beleven. Ze stapte dan uit bed en beeldde dit in extase uit. Daarna moest ze door familieleden weer in bed worden geholpen. Elisabeth at en dronk nauwelijks, en het werd als een wonder beschouwd dat ze in leven bleef.
Willem van Rijkel, die abt was van de Abdij van Sint-Truiden werd vanaf 1260 haar biechtvader. Hij liet ook een kapel bouwen waar Elisabeth, vanuit een getralied venster in haar ziekenkamer, de Mis kon bijwonen. Dit was de (huidige) Onze-Lieve-Vrouw-Boodschapskapel.
Filips, abt van de Abdij van Clairvaux bezocht de Abdij van Herkenrode in 1267. Ook Elisabeth bezocht hij. Tussen 1268 en 1273 bracht hij hier een schriftelijk verslag van uit: De Vita Elizabeth sanctimonialis in Erkenrode, Ordinis Cisterciensis, Leodiensis dioecesis.
Ze werd beschouwd als een zieneres en voorspelde in 1276 de dood van de Franse kroonprins Lodewijk, zoon van koning Filips III van Frankrijk, die ondertussen was hertrouwd met Maria van Brabant. Hij overleed effectief binnen de zes maanden. In een context van intriges aan het Franse hof werden niet minder dan vier onderzoekscommissies naar Elisabeth van Spalbeek gestuurd om haar wijzigende verklaringen te verifiëren. Twee ondervragingen werden geleid door de bisschop Pierre de Benais en twee door de tempelier Arnoud van Wezemaal. Het resultaat was de executie van de Grote Kamerheer Pierre de la Broce. Mogelijk heeft Elisabeth onbewust of onder dwang meegespeeld in een gifmoord door diens vijanden.
Cultus bewerken
Op basis van het verslag van de abt van Clairvaux werd de verering van Elisabeth van Spalbeek begin 15e eeuw onverwacht nieuw leven ingeblazen. De kapel waarin zij zou hebben geleefd werd vergroot en gedecoreerd. In de 17e eeuw werd ze opgenomen in de canon van heilige vrouwen van de cisterciënzer orde, maar officieel is ze nooit heilig verklaard.
Literatuur bewerken
- Amandus Bussels, "Was Elisabeth van Spalbeek cisterciënserin in Herkenrode?" in: Cîteaux in de Nederlanden, 1951, p. 43-54
- Robert Hanon de Louvet, "L'origine nivelloise de l'institution béguinale 'La Royauté', fondation d'une reine de France. Marie de Brabant et la légende de la béguine de Nivelles" in: Annales de la Société Archéologique & Folklorique de Nivelles & du Brabant Wallon, 1952, p. 4-77
- Richard Kay, "Martin IV and the fugitive bishop of Bayeux" in: Speculum, 1965, p. 460-483
- Walter Simons en Joanna E. Ziegler, "Phenomenal Religion in the Thirteenth Century and Its Image: Elisabeth of Spalbeek and the Passion Cult" in: Women in the Church, eds. W.J. Sheils en Diana Wood, 1990, p. 117-126
- Remco Sleiderink, "Een straf van God. Elisabeth van Spalbeek en de dood van de Franse kroonprins" in: Madoc, 1997, p. 42-52
- Joanna E. Ziegler, "On the Artistic Nature of Elisabeth of Spalbeek's Ecstasy: The Low Countries Do Matter" in: The Texture of Society. Medieval Women in the Southern Low Countries, eds. Ellen E. Kittell en Mary A. Suydam, 2004, p. 181-202
- Dany Jaspers, Elisabeth van Spalbeek en de Onze-Lieve-Vrouw van Lourdeskapel, Hasselt, Erfgoedcel Hasselt, 2006
- Jennifer N. Brown (ed.), Three Women of Liège. A Critical Edition of and Commentary on the Middle English Lives of Elizabeth of Spalbeek, Christina Mirabilis, and Marie d'Oignies, 2008. ISBN 9782503524719
- Jesse Njus, "The Politics of Mysticism: Elisabeth of Spalbeek in Context" in: Church History, 2008, nr. 2, p. 285-317
- Jesse Njus, "What Did It Mean to Act in the Middle Ages? Elisabeth of Spalbeek and 'Imitatio Christi'" in: Theatre Journal, 2011, nr. 1, p. 1-21
- Sean L. Field en Walter Simons, "A Prophecy Fulfilled? An Annotated Translation of the Sources on the Death of Crown Prince Louis of France (1276) and the Interrogations of Elizabeth of Spalbeek (1276–78)" in: The Medieval Low Countries, 2018, p. 35-91
- Sean L. Field, Courting Sanctity. Holy Women and the Capetians, 2019, p. 75-144. ISBN 9781501736209