Ekeren

stadsdistrict van Antwerpen, België

Ekeren is een plaats in België en een district van Antwerpen. Ekeren was een zelfstandige gemeente tot 1 januari 1983.

Ekeren
District in België Vlag van België
Ekeren (België)
Ekeren
Situering
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Gemeente Vlag Antwerpen (stad) Antwerpen
Fusie 1983 (Antwerpen) - (Kapellen)
Coördinaten 51° 17′ NB, 4° 25′ OL
Algemeen
Oppervlakte 13,5 km²
Inwoners
(2022)
28.534
(2.106 inw./km²)
Overig
Postcode 2180
Netnummer 03
NIS-code 11002(P)
Detailkaart
Kaart van Ekeren
Het district Ekeren (van 1983 tot 2019) binnen de gemeente Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België

Geschiedenis bewerken

De prehistorie bewerken

Het huidig Ekers grondgebied kent een geschiedenis die veel verder teruggaat dan het ontstaan van de huidige dorpskern in de Middeleeuwen. Het archeologisch onderzoek dat de voorbije decennia werd uitgevoerd toont een vrijwel continue bewoningsgeschiedenis aan. Sporen uit de steentijd, de brons- en ijzertijd, de Gallo-Romeinse periode, de Middeleeuwen en de postmiddeleeuwse periode kwamen her en der aan het licht.[1] De naam heeft mogelijk zijn oorsprong in de 9de eeuw toen enkele Vikingen zich aldaar hebben gevestigd na het gebruik van de lokale eikenbomen.[2] Ekeren hoorde in de late oudheid tot de Romeinse provincie Germania Cisrhenus Inferior Secunda.

Heerlijkheid Ekeren bewerken

 
het Hof van Veltwijck, zetel van de districtsraad
 
Hof Mertens, ofte Gulden Poort n.o.v. Henri Blomme (1884)
 
Standbeeld van Leopold II (voor juni 2020)
 
Sint-Lambertuskerk
 
Huis de Grooff ofte Gulden Huys, woonhuis van architect Theofiel De Grooff
 
Station Eeckeren omstreeks 1910
 
Voormalige Sint-Lucaskliniek, voorheen Hof van Delft n.o.v. Henri en Leonard Blomme, in Vlaamse neorenaissancestijl, afgebroken vanaf 9 januari tot 20 januari 2023
 
Toegangspoort van het kerkhof

Ekeren werd waarschijnlijk eind 7e eeuw door de heilige Lambertus van Maastricht gekerstend. Tot het einde van de 13e eeuw maakte Ekeren deel uit van het bisdom Luik in de dekenij van Hilvarenbeek.

Het grondgebied van de oude heerlijkheid Ekeren omvatte het huidige district Ekeren, de gemeenten Hoevenen, Brasschaat en Kapellen met nog een stuk gebied dat thans aan het stedelijk district Antwerpen behoort. De heerlijkheid was één der grootste van het hertogdom Brabant. De oudste vermelding van Ekeren dateert van het jaar 1155. Op het einde van de 15e eeuw was Ekeren verdeeld onder drie heren. In het begin van de 16e eeuw trad daar verandering in. De samenvoeging van het ganse grondgebied werd door aankoop een voldongen feit.

Slag bij Ekeren bewerken

In 1703 vond tijdens de Spaanse Successieoorlog bij Ekeren een treffen plaats tussen het Franse en het Staatse leger, de Slag bij Ekeren. Het zag er voor het geallieerde (Nederlandse) leger lange tijd slecht uit, vooral toen de bevelhebber Jacob II van Wassenaer Obdam gescheiden raakte van zijn troepen en in paniek naar Breda vluchtte. Uiteindelijk eindigde deze schermutseling onbeslist. Van Wassenaer Obdam heeft daarna geen bevelhebberschap meer opgedragen gekregen.

Gemeente Ekeren bewerken

De Franse Revolutie aan het einde van de 18e eeuw maakte een einde aan de oude instellingen. Onder de nieuwe machthebbers werd Ekeren een gemeente en ressorteerde onder het Twee Neten-departement. In 1795 werden Hoevenen en Kapellen losgemaakt van Ekeren en bij de municipaliteit Stabroek gevoegd. De gemeente Hoevenen werd in 1828 afgeschaft. Haar grondgebied werd verdeeld onder Ekeren en Kapellen. Brasschaat werd een zelfstandige gemeente in 1830. In 1846 werd een groot stuk van Ekeren bij Kapellen gevoegd: de wijken Essenhout, Den Hoorn, Kapelsestraat en Franse Heide.[3] In 1866 werd Hoevenen terug zelfstandig. Door de uitbreiding van de haven werd in 1914 en 1929 opnieuw een groot gedeelte grondgebied (onder andere Luchtbal, Rozemaai en Schoonbroek) afgestaan, ditmaal aan de stad Antwerpen.

 
Grondplan van Groot-Antwerpen 1943 (noordelijke helft)

Van 1941 tot 1944 hoorde het grootste deel van Ekeren bij Groot-Antwerpen, het deel van Ekeren ten noordoosten van spoorlijn 12, de straat Vloeiende en de steenweg (nu Antwerpsesteenweg in Kapellen) hoorde bij Kapellen.

Op 18 mei 1940 bezetten de Duitsers Ekeren en de gemeente zal pas bevrijd worden op 4 oktober 1944, door het Canadese Essex Scottish Regiment.

District Ekeren bewerken

Op 1 januari 1983 houdt de zelfstandige gemeente Ekeren op te bestaan. Het grootste gedeelte wordt bij de stad Antwerpen gevoegd, het noordelijk gedeelte (wijken Hoogboom en Zilverenhoek) bij de gemeente Kapellen.[4]

In de districtsraad en bij de Ekerse bevolking is er een sterke tendens om terug te keren naar een zelfstandige gemeente Ekeren, veel meer dan dat in andere Antwerpse districten het geval is. Vlaams Belang diende hiervoor in 2007 een voorstel tot decreet in het Vlaams Parlement in, maar dat werd weggestemd.[5] Ook was er de wens om de grenzen te hertekenen zodat de Edisonwijk, Schoonbroek en Rozemaai zoals voor 1929 terug bij Ekeren horen. Deze liggen immers geografisch bij Ekeren maar administratief/politiek in het district Antwerpen. In het bestuursakkoord voor het district (2013) staat hierover te lezen:

:4. Samen ijveren we er voor om de logische grenscorrecties die de Edisonwijk, Schoonbroek en Rozemaai en de natuurdomeinen Oude landen, Bospolder, Muisbroek bij Ekeren voegen, eindelijk te realiseren.

Acties
1. We ijveren er voor om na consultatie van de bewoners, de Edisonwijk en enkele huizen van het Pastorijveld op korte termijn aan het district Ekeren over te dragen.
2. We ijveren er voor om het Stedelijk Recreatiedomein Muisbroek, Oude Landen, Bospolder en Ekers Moeras op korte termijn bij het district te voegen.
3. We ijveren er voor om na consultatie van de bewoners, de wijken Schoonbroek en Rozemaai tegen de volgende gemeenteraadsverkiezingen bij het district te laten aansluiten.[6]

Op de Antwerpse gemeenteraad van 25 januari 2016 werd de gewenste grenscorrectie tussen de districten Antwerpen en Ekeren goedgekeurd. Op 14 oktober 2018 werd de districtsraad die dit gebied gaat besturen verkozen. Op 1 januari 2019 kreeg Ekeren er dan ook ongeveer 375 ha en zo'n 5000 inwoners bij. Het district is sinds die laatste datum 13,5 km² groot.[7]

De huidige grenzen van Ekeren bewerken

De oudste van de huidige districtsgrenzen is die van de Laarsebeek tussen Ekeren en Merksem die nog uit de Romeinse tijd dateert en de grens vormde tussen Germania Inferior en Belgica Secunda. Later werd deze de grens tussen de middeleeuwse bisdommen Luik (waar Ekeren en Brasschaat toe behoorden) en Kamerijk (waar Merksem en Schoten toe behoorden). Op 1 januari 2019 werd deze eeuwenoude grens tussen Ekeren en Merksem vervangen en van de Laarsebeek naar de E19 verlegd. De tweede oudste grens van Ekeren en heel wat jonger is die tussen Ekeren en Brasschaat van 1830 en gevormd wordt door de Kapelsesteenweg. De derde oudste grens is die tussen Ekeren en Hoevenen van 1866. De vierde oudste grens is de vrij recente grens van 1929 tussen Antwerpen en Ekeren toen een groot gedeelte van Ekeren naar Antwerpen ging. Deze grens werd op 1 januari 2019 teniet gedaan toen Ekeren een gedeelte van haar aan Antwerpen verloren grondgebied terugwon. Ekeren kreeg er meteen ook een gedeelte grondgebied van de voormalige poldergemeente Wilmarsdonk bij. De jongste grens is die van 1983 tussen Ekeren en Kapellen toen bij de fusie met Antwerpen het noordelijk gedeelte van Ekeren met de wijken Hoogboom en Zilverenhoek bij Kapellen werd aangehecht.[4]

Bezienswaardigheden bewerken

Historische gebouwen bewerken

 
Station van Ekeren

Monumenten Centrum bewerken

Monumenten Sint-Mariaburg bewerken

Monumenten Donk bewerken

Begraafplaats bewerken

De Ekerse begraafplaats in de Driehoekstraat is gelegen op een plaats die vanouds De Vink genoemd werd. "Iemand naar de vink dragen" is een typisch Ekerse uitdrukking voor "begraven worden", die vooral door de oudere generatie Ekerenaars nog gebruikt wordt. Het stadsmagazijn tegenover de begraafplaats heet ook "De Vink".

Natuur en landschap bewerken

Ekeren ligt deels in het Scheldepoldergebied. Naar het oosten toe gaat het landschap over in de Noorderkempen, waar het bosachtige gebied veel villabouw kent, met name in de wijken Sint-Mariaburg en Donk. Er zijn nog een aantal weilanden en akkers, o.a. de Puihoek tussen Ekeren centrum en Sint-Mariaburg en de Hoekakker in Ekeren-Donk. In het westen vindt men het Antwerpse havengebied met natuurgebied Ekerse Putten, later Muisbroek genaamd.

Demografie bewerken

Ekeren heeft 28.534 inwoners (2022) op een oppervlakte van 806,77 ha. De oppervlakte van het gebied was, mede door annexaties door Antwerpen, variabel.

Verdeling over de wijken bewerken

Ekeren kan ingedeeld worden in vier wijken (bevolkingsgegevens 2011; bron: Stad Antwerpen in Cijfers):

  • Ekeren-centrum (statistische sectoren P0...) met 11.068 inwoners
  • Donk (statistische sectoren P2...) met 5671 inwoners
  • Sint-Mariaburg (statistische sectoren P1...) met 4400 inwoners
  • Leugenberg (statistische sectoren P3... en P5...) met 1448 inwoners

De wijken Edison, Schoonbroek en Rozemaai (statistische sectoren J9...; 4706 inwoners) sluiten aan bij Ekeren, maar behoorden tot eind 2018 bij 2030 Antwerpen-3. Er werd met het district Antwerpen overeengekomen dat begin 2019 de Edisonwijk, Rozemaai en Schoonbroek plus nog enkele aangrenzende gebieden zoals de Oude Landen terug naar Ekeren keren alsook dat de gebieden Muisbroek (Ekerse Putten) en Bospolder-Ekers moeras in hun geheel bij Ekeren komen.[8] Vanaf 2019 vormt de A12 dan de grens tussen de districten Antwerpen en Ekeren, uitgezonderd Bospolder-Ekers Moeras en Muisbroek (Ekerse Putten) die ten westen van de A12 liggen.

Evolutie van het inwonertal bewerken

19e eeuw bewerken

Jaar 1806 1816 1830 1846 1856 1866 1876 1880 1890
Inwonertal 4046 4571 3837 3998 4015 3035 3730 3992 4806
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12

20e eeuw tot aan herinrichting gemeenten bewerken

Jaar 1900 1910 1920 1930 1947 1961 1970 1974 1978 1980 1982
Inwonertal 6026 8387 10.030 13.596 15.962 21.452 27.648 29.912 30.092 30.347 30.367
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12 tot en met 1970 + 01/01/1980 + 31/12/1982

Na de fusie bewerken

Op 1 januari 1983 werd een gedeelte van Ekeren (het bevolkingsrijkste met het dorpscentrum) aangehecht bij Antwerpen, de wijken Hoogboom, Zilverenhoek en gedeelte Leugenberg bij Kapellen. Onderstaande bevolkingscijfers betreffen het district Ekeren, het gedeelte van de voormalige gemeente dat bij Antwerpen werd gevoegd.

  • 31 december 1983: 21.697
  • 31 december 1984: 22.362
  • 31 december 1985: 22.234
  • 31 december 1986: 22.068
  • 31 december 1987: 22.053
  • 31 december 1988: 21.978
  • 31 december 1992: 22.083
  • 31 december 1998: 21.942
  • 31 december 1999: 21.967
  • 31 december 2000: 22.073
  • 31 december 2003: 22.385
  • 31 december 2004: 22.496
  • 31 december 2005: 22.375
  • 31 december 2006: 22.472
  • 31 december 2008: 22.588
  • 31 december 2017: 23.013

De volgende grenswijziging was op 1 januari 2019.

Politiek bewerken

Structuur bewerken

Het district Ekeren maakt deel uit van de stad Antwerpen. Deze ligt in het kieskanton Antwerpen is identiek aan het provinciedistrict Antwerpen en ligt in het kiesarrondissement Antwerpen en de kieskring Antwerpen.

Ekeren Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente District
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Antwerpen Antwerpen   Antwerpen Ekeren
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur Districtscollege
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad Districtsraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Ekeren
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads- Districtsraads-

Districtscollege bewerken

Districtscollege
Districtsburgemeester Koen Palinckx (N-VA)
Districtschepenen
  1. Ronny Kruyniers (sp.a)
  2. Mick De Maere (Open Vld)
  3. Annemie Plompen (N-VA)
  4. Marc Elseviers (N-VA)

Districtsraad bewerken

Zetelverdeling districtsraad
2013-2018
2
3
1
1
9
3
De 19 zetels zijn als volgt verdeeld:

De Ekerse districtsraad telt 21 zetels. Tot januari 2019 telde de raad 19 zetels. De toename van het aantal zetels was het gevolg van de stijging van het bevolkingscijfer door de toevoeging van de wijken Rozemaai, Schoonbroek en Edison aan het district Ekeren.

Geschiedenis bewerken

Voormalige burgemeesters en districtsvoorzitters bewerken

Tijdspanne Burgemeester
1794 - 1795 Petrus Van Leemput
1795 - 1803 Petrus Josephus Van Sweden
1803 - 1807 Petrus Franciscus Tillieux
1807 - 1811 Emmanuel Cuylen
1811 - 1822 Jacobus Josephus Wilhelmus Mertens
1822 - 1823 Petrus Joannes Hennen
1823 - 1830 Antoon Kannekens
1830 - 1835 Joannes Franciscus Lauwers
1835 - 1837 Andres Franciscus Ceusters
1837 - 1848 Petrus Josephus Mertens
1848 - 1881 Frans Harrewyn
1881 - 1882 Henri Gabriel Verhoeven
1882 - 1884 Cornelius Besseleers
1884 - 1894 Emile Guyot
1894 - 1918 August Scheyvaerts
1918 - 1936 Jozef De Weerdt
1936 - 1958 Jozef Aertssens
1958 - 1965 Joseph Craeybeckx (BSP)
1966 - 1970 Amedé De Baere (BSP)
1971 - 1981 Frans Palinckx
1981 - 1982 Frans Tiest
Tijdspanne Districtsvoorzitter
2001 - 2006 Christophe Thomas (VLD)
2006 - 2012 Ronny Kruyniers (sp.a)
2013 - heden Koen Palinckx (N-VA)

Legislatuur 2013 – 2018 bewerken

Van 2013 tot 2018 werd het district bestuurd door een coalitie van N-VA, CD&V en Open Vld, samen goed voor 11 van de 19 zetels.

Legislatuur 2019 – 2024 bewerken

Van 2019 tot 2024 wordt het district bestuurd door een coalitie van N-VA, sp.a en Open Vld, samen goed voor 12 van de 21 zetels.

Resultaten districtsverkiezingen sinds 2000 bewerken

  • De eerste rechtstreeks verkozen districtsraad werd verkozen op 8 oktober 2000, en startte op 1 januari 2001. Ze telde tot 2018 19 zetels.
  • De huidige districtsraad werd verkozen op 14 oktober 2018 en telt 21 zetels
  • De volgende districtsraad wordt 6 jaar later op 13 oktober 2024 gekozen.
Partij of kartel 8-10-2000[9] 8-10-2006 14-10-2012[10] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 19 % 19 % 19 % 21
CVP1 / CD&V-N-VA2 / CD&V3 14,391 3 15,802 3 8,003 1 7,53 1
VLD1 / VLD-Vivant2 / Open Vld3 14,931 3 12,512 2 5,903 1 5,33 1
SP1 / sp.a-spirit2 / sp.a3 12,601 2 17,682 4 14,613 3 9,03 2
Agalev1 / Groen!2 / Groen3 9,831 2 7,802 1 11,023 2 16,02 3
PVDA / PVDA+ 0,88 0 0,70 0 2,68 0 4,3 1
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang-VLOTT2 / Vlaams Belang3 29,441 7 33,432 7 15,793 3 17,33 4
N-VA - - 42,01 9 40,5 9
EKEREN1 / 2070E.K.E.R.E.N.2 11,721 2 12,082 2 - -
VU-ID 3,81 0 - - -
Vivant 2,40 0 - - -
WOW 1,14 0 - - -
Totaal stemmen 14766 15145 14841 18599
Opkomst % 90,96 88,01 91,2
Blanco en ongeldig % 2,90 3,69 2,73 3,5

De vetjes gedrukte getallen vormen de hieruit onderhandelde bestuursmeerderheid. De grootste partij is in kleur.

Natuur & Parken bewerken

Cultuur bewerken

Bijnaam bewerken

De inwoners van Ekeren staan ook bekend onder hun bijnaam "Bierpruvers", vanwege de vele bierbrouwerijen die zich eertijds op het grondgebied van de oude heerlijkheid Ekeren bevonden. De Ekerse carnavalvereniging De Bierpruvers dankt haar naam aan de bijnaam van de Ekerenaars. De bijnaam is vereeuwigd in het standbeeldje "De Bierpruver" dat oorspronkelijk een plaats kreeg op de hoek van Geestenspoor en Driehoekstraat. Op 30 juni 2015 is het beeld verplaatst naar het vernieuwde Kristus-Koningplein. Het beeldje werd op 9 september 1990 op zijn sokkel gezet en stelt een mannelijke "bierpruver" voor die een aker in de hoogte houdt, een koperen ketel waarin vroeger bier werd gebrouwen. Deze koperen ketels zijn ook verwerkt in het wapenschild van Ekeren. Door huisbrouwerij de 3 vaten wordt het bier Bierpruver gebrouwen.[11]

Evenementen bewerken

 
De Notenboom gebouwd in 1925

Op de zondag na carnaval wordt in Ekeren een oud folklorespel beoefend : gansrijden, waarbij ruiters op boerenpaarden trachten de kop van een in een net opgehangen dode gans af te trekken. Wie daarin slaagt is voor één jaar koning van de inrichtende vereniging. De gansrijdersvereniging van Ekeren heet De Lustige Gans, die in 2007 voor het eerst, na een onderbreking van zeventig jaar, het gansrijden in Ekeren inrichtte. De naam van de vereniging verwijst naar een Ekerse gansrijdersmaatschappij uit het begin van de twintigste eeuw. Het gansrijden wordt ook beoefend in de andere polderdorpen ten noorden van Antwerpen: Hoevenen, Stabroek, Lillo, Berendrecht en Zandvliet.

Op de eerste zaterdag van maart gaat sinds 1973 doorheen het centrum van Ekeren een internationale carnavalstoet uit, ingericht door de Ekerse carnavalvereniging De Bierpruvers.

Op de zondag voor Pasen wordt in Ekeren een variant van het gansrijden te paard beoefend : hanenrijden, waarbij de gans vervangen is door een haan en de paarden door fietsen. Het Ekerse hanenrijden wordt sinds 1979 ingericht door de carnavalvereniging De Bierpruvers, in navolging van een traditie die in Ekeren bestond in de jaren 1946-1955.

Sinds 1999 wordt in Ekeren in de loop van augustus een gratis muziekfestival georganiseerd : Cirque@taque, in een organisatie van de vereniging Cirque@. De eerste jaren ging het festival door op de parochie- en scoutsterreinen in de wijk Bunt. Sinds 2006 vindt Cirque@taque plaats op de zogenaamde Evenementenweide in het park Hof de Bist in de wijk Donk.

Sedert 2014 vinden in september de Kasteelfeesten plaats in het Veltwijckpark. Historische taferelen, spelen en ambachten worden getoond, de avond wordt afgesloten met vuurwerk.

Tijdens de eindejaarsperiode staan tijdens WinterWakker verschillende activiteiten op het programma.

In de loop van het jaar zijn er in de verschillende wijken van Ekeren wijkfeesten. Zo zijn er de Mariaburgse Feesten in Sint-Mariaburg, de Buntse Feesten op de Bunt, en de Nobele Dagen van de Donk in Ekeren-Donk.

Het Antwerps cultuurcentrum van het district Ekeren, 252cc, is sinds september 2014 gevestigd in het Kasteel Hof De Bist aan de Veltwijcklaan. Het hele jaar door worden hier theatervoorstellingen, concerten, tentoonstellingen en workshops georganiseerd.[12]

Tweejaarlijks worden drie Ekerse cultuurprijzen uitgereikt met als doel het culturele leven aan te moedigen en te waarderen.

Mobiliteit bewerken

Openbaar vervoer bewerken

Ekeren telt twee spoorwegstations op de spoorlijn van Antwerpen naar Roosendaal: station Ekeren en station Sint-Mariaburg. Het station Antwerpen-Noorderdokken, langs spoorlijn 12 en spoorlijn 27A, ligt op voormalig Ekers grondgebied. De Ekerse spoorweghaltes station Ekeren-Brug en station Leugenberg, op spoorlijn 27A, zijn nu gesloten voor reizigers. Ook het voormalige station Heikestraat is sinds de laatste wereldoorlog gesloten en afgebroken.

Tram bewerken

Voor 1968 reed er nog een tram door Ekeren. In het kader van het Antwerpse Masterplan 2020 wilde men bij het project Noorderlijn een nieuwe tramlijn naar Ekeren aanleggen, maar dit werd geweigerd door het districtsbestuur van Ekeren. Het uitgespaarde geld werd uiteindelijk gebruikt om een tramlijn naar het Havenhuis aan te leggen.

Wegennet bewerken

Ekeren ligt langs de autosnelweg A12 Antwerpen - Bergen op Zoom en de autosnelweg A1 Antwerpen - Breda.

De gewestweg N114 loopt dwars door het dorp en verbindt de N180 Noorderlaan in Antwerpen met de N11 in Stabroek. Ten zuiden van de Sint-Lambertuskerk is de N114 gesplitst. De N114a vormt de noordelijke rijrichting.

Bekende Ekerenaars bewerken

Partnersteden bewerken

Naast de Antwerpse partnersteden is Ekeren ook nog verzusterd met:

Nabijgelegen kernen bewerken

Merksem, Hoevenen, Kapellen, Sint-Mariaburg, Donk, Luchtbal

Externe links bewerken

Zie de categorie Ekeren van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.