Droit de seigneur

Droit de seigneur of herenrecht, ook wel jus primae noctis (letterlijk: recht van de eerste nacht) is het vermeende middeleeuwse recht van een feodale landheer om de maagdelijkheid te nemen van de dochters van zijn lijfeigenen of horigen, aan de vooravond van hun huwelijk. De uitdrukking wordt gebruikt in enkele Franse hoog-middeleeuwse gedichten uit de 13e en 14e eeuw en er zijn enkele referenties vanuit oude legenden, bijvoorbeeld over Emer.

Er is weinig bewijs dat het gebruik ook daadwerkelijk heeft bestaan. Noch in kerkelijke noch in heerlijke wetboeken is er iets over terug te vinden. Hedendaagse historici classificeren Droit de seigneur over het algemeen dan ook als een mythe.^[1]

Aan het droit de seigneur verwante gebruiken blijken overigens ook in de huidige tijd nog voor te komen. De Belgische schrijver David Van Reybrouck noteert in zijn boek Congo; een geschiedenis (2010) dat de Congolese oud-president Mobutu in de jaren tachtig van de twintigste eeuw, in zijn rol van 'traditionele chef', nog gretig gebruik maakte van zijn jus primae noctis: "Als hij op rondreis was door het land boden de plaatselijke chefs hem altijd een maagd aan. Het was een grote eer voor de familie als het meisje ontmaagd werd door de hoogste chef".^[2] Van Reybrouck wijst erop dat het een oud Congolees gebruik betreft.

Trivia bewerken

Mozarts opera Le nozze di Figaro uit 1786 speelt rond dit thema.
In 1783 schreef de Duits-Franse componist Jean Paul Egide Martini zijn opera Le droit du seigneur, mede gebaseerd op dit thema.
In de film Braveheart uit 1995 geeft Edward Longshanks het recht van primae noctis aan zijn edelen die vechten tegen de Schotten.
In de film 'Avengers: Age of Ultron' uit 2015 Tony Stark zegt 'I will be reinstituting prima nocta' wanneer hij Thors hamer probeert op te tillen.

Externe link bewerken

(de) Jus primae noctis. Wetenschappelijke publicatie

Noten bewerken

↑ Misschien gaat het om een misverstand, waarbij droit de cullage (het afkoopbaar verbod om buiten de heerlijkheid te huwen, veranderd werd in droit de cuissage. Wanneer men nagaat wie de vermeende praktijk uitgebreid onder de aandacht heeft gebracht (Voltaire in zijn Essai sur les mœurs, Beaumarchais in zijn Mariage de Figaro en de antiklerikaal Jules Michelet in La Sorcière) kan men veronderstellen dat het gaat om een bewuste vervalsing met de ideologische bedoeling het ancien régime als barbaars voor te stellen ten voordele van het tijdperk der Verlichting of, in het geval van Michelet, het Frankrijk van na de Franse Revolutie.
↑ David Van Reybrouck: Congo, Amsterdam, 2010, blz. 408. ISBN 9789023458661

Zie de categorie Droit du seigneur van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Misschien gaat het om een misverstand, waarbij droit de cullage (het afkoopbaar verbod om buiten de heerlijkheid te huwen, veranderd werd in droit de cuissage. Wanneer men nagaat wie de vermeende praktijk uitgebreid onder de aandacht heeft gebracht (Voltaire in zijn Essai sur les mœurs, Beaumarchais in zijn Mariage de Figaro en de antiklerikaal Jules Michelet in La Sorcière) kan men veronderstellen dat het gaat om een bewuste vervalsing met de ideologische bedoeling het ancien régime als barbaars voor te stellen ten voordele van het tijdperk der Verlichting of, in het geval van Michelet, het Frankrijk van na de Franse Revolutie.

[2] David Van Reybrouck: Congo, Amsterdam, 2010, blz. 408. ISBN 9789023458661

[1]

[2]