Defensie-industrie

industriesector die gespecialiseerd is in de productie van wapens en militaire uitrusting

De defensie-industrie of wapenindustrie is de wereldwijde industrie en handel, die wapens en militaire goederen en technologie produceert en verkoopt. Ze bestaat uit de overheid en de commerciële industrie, die betrokken zijn bij onderzoek, ontwikkeling, productie en onderhoud van militair materiaal, apparatuur en faciliteiten. Wapenproducerende bedrijven leveren voornamelijk wapens voor de strijdkrachten van de landen. Bepaalde afdelingen van de overheid zijn ook actief in de wapenindustrie met het aankopen en verkopen van wapens, munitie en andere militaire objecten. Producten zijn onder andere geweren, munitie, raketten, militaire vliegtuigen, militaire voertuigen, schepen, elektronische systemen, en nog veel meer. De defensie-industrie verricht daarnaast inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling.

Werknemers assembleren pistolen in de productie van John Inglis Munitions, Canada, April 1944.
Productie van munitie.
Productie van tanks.
Assemblage van McDonnell Douglas T-45 Goshawk.
Goalkeeper aan boord van het L-fregat Jacob van Heemskerck.

Overzicht bewerken

Geschat wordt dat jaarlijks meer dan 1,5 biljoen dollar wordt besteed aan militaire uitgaven wereldwijd (2,7% van het bbp).[1] Een deel hiervan gaat naar de aankoop van militaire hardware en diensten van de militaire industrie. De gecombineerde verkoop van wapens van de top 100 van grootste wapenproducerende ondernemingen bedroeg naar schatting 315 miljard dollar in 2006.[2] In 2004 werd meer dan $ 30 miljard besteed aan de internationale wapenhandel (in dit bedrag is de binnenlandse verkoop van wapens uitgesloten).[3] De wapenhandel is ook een van de sectoren beïnvloed door de kredietcrisis, waarbij de waarde van de totale transacties in de markt meer dan halveerde, van 32,9 tot 14,3 miljard dollar in 2008.[4] Veel geïndustrialiseerde landen hebben een binnenlandse wapenindustrie om hun eigen strijdkrachten te voorzien. Sommige landen hebben ook een aanzienlijke legale of illegale binnenlandse handel in wapens voor het gebruik door de burgers. Illegale handel in kleine wapens is gangbaar in veel landen en regio's die getroffen zijn door politieke instabiliteit.

Contracten om aan een bepaald land militaire goederen te leveren worden toegekend door de overheid, waardoor wapencontracten van grote politieke betekenis zijn. De link tussen politiek en de wapenhandel kan resulteren in de ontwikkeling van wat de Amerikaanse president Dwight D. Eisenhower omschreef als een militair-industrieel complex, waarbij de strijdkrachten, handel en politiek nauw zijn verbonden. De gang van zaken rond Europese defensieopdrachten is min of meer analoog aan dat in het Amerikaanse militair-industrieel complex. Verschillende organisaties, sommige beursgenoteerde, anderen privaat, bieden op deze contracten, die vaak om vele miljarden dollars kunnen draaien. Soms, zoals bij het contract voor de nieuwe Joint Strike Fighter, vindt een openbare aanbesteding plaats, waarbij de beslissing wordt genomen op grond van de geschiktheid van het ontwerp, dat door de betrokken bedrijven is ingediend. In andere gevallen is er geen mogelijkheid tot bieden of competitie.

In de Koude Oorlog werd de uitvoer van wapens gebruikt door zowel de Sovjet-Unie als de Verenigde Staten om andere landen politiek te beïnvloeden, met name derdewereldlanden. Sinds de val van de Sovjet-Unie is de wereldwijde wapenexport in eerste instantie licht gedaald. Sinds 2003 is er echter weer sprake van groei, waarna het niveau van tijdens de Koude Oorlog dicht is benaderd.[5]

Defensie-industrie wereldwijd bewerken

Grootste defensiebudgetten ter wereld bewerken

  Zie Lijst van landen naar militaire uitgaven voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 2020 bedroegen de wereldwijde militaire uitgaven zo'n US$ 1981 miljard.[6] Dit is een stijging van 2,6% in vergelijking tot 2019 en 9,3% meer dan in 2011. De uitgaven als percentage van het globale bruto binnenlands product (bbp) was zo'n 2,4% in 2020.[6] In vier van de vijf regio's stegen de militaire uitgaven met 5,1% in Afrika, 4,0% in Europa, 3,9% in Amerika en 2,5% in Azië en Oceanië. Voor het Midden-Oosten kan het SIPRI geen schatting maken vanwege het ontbreken van informatie.

In 2020 waren de landen met de hoogste uitgaven voor het militaire apparaat de Verenigde Staten met US$ 778 miljard en de Volksrepubliek China met US$ 252 miljard.[6] Op de derde plaats stond India met US$ 73 miljard gevolgd door Rusland met US$ 62 miljard. Het Verenigd Koninkrijk stond op de vijfde plaats.[6]

Hieronder een lijst van de tien landen met de hoogste defensiebegroting voor het jaar 2010, bij elkaar US$ 1220 miljard ofwel 76% van de totale uitgaven wereldwijd. De informatie is afkomstig van het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI).[7][8] De totale uitgaven wereldwijd bedroegen in 2010 US$ 1630 miljard.

Rang Land Uitgaven
(US$ miljard)
Wereldaandeel In % van BBP
(2010)
Wereldtotaal 1630 100%
1   Verenigde Staten 698,0 42,8% 4,8
2   China 119,0[9] 7,3%[9] 2,1
3   Verenigd Koninkrijk 59,6 3,7% 2,7
4   Frankrijk 59,3 3,6% 2,3
5   Rusland 58,7[9] 3,6%[9] 4,0
6   Japan 54,5 3,3% 1,0
7   Duitsland 45,2 2,8% 1,3
8   Saoedi-Arabië 45,2 2,8% 10,4
9   India 41,3 2,5% 2,7
10   Italië 36,0 1,8% 1,7

Grootste wapenexporteurs ter wereld bewerken

De internationale handel in wapens en uitrusting was in de periode 2016-2020 ongeveer gelijk aan die van 2011-2015.[6] Het bleef hiermee op een hoog niveau, maar lag nog altijd zo'n 35% onder de piek die werd bereikt 1981-1985 op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Het SIPRI werkt met meerjarige gemiddelden omdat de jaarlijkse fluctuaties groot kunnen zijn. De vijf grootste exporteurs in 2016-2020 waren achtereenvolgens de Verenigde Staten, Rusland, Frankrijk, Duitsland en de Volksrepubliek China. Deze vijf namen voor drie kwart de wereldwijde export van militair materiaal voor hun rekening.[6]

De eenheid in deze tabel zijn zogenaamde trendindicatorwaarden, uitgedrukt in miljoenen dollars in prijzen uit 1990. Deze waarden vertegenwoordigen geen echte financiële stromen maar zijn een ruwe instrument om de volumes van de overdracht van wapens te schatten, onafhankelijk van de gecontracteerde prijzen, die soms wel nul kunnen zijn in het geval van militaire hulp. Uitgedrukt oplopende van 2000 tot 2009. De informatie is afkomstig van het Stockholm International Peace Research Institute.[10]

Rang Leverancier 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1   Verenigde Staten 5908 5229 5698 6866 6700 7453 8003 6288 6658 8641
2   Rusland 5896 5705 5236 6178 5134 5095 5426 5953 5575 6039
3   Duitsland 850 916 1713 1105 2080 2567 3194 2500 2432 2340
4   Frankrijk 1297 1368 1345 2219 1724 1643 2432 1994 1865 834
5   Verenigd Koninkrijk 1368 1068 741 1316 1039 855 1018 982 1022 1054
6   China 499 509 665 292 303 597 430 586 1000 1423
7   Nederland 203 239 342 209 583 1187 1326 530 545 503
8   Zweden 880 191 526 314 538 432 366 454 383 806
9   Italië 216 426 341 212 774 502 684 417 514 627
10   Israël 407 436 368 628 368 299 438 281 807 472
11   Oekraïne 700 311 442 200 290 553 728 330 320 201
12   Spanje 7 120 150 56 108 843 590 610 998 513
13   Zwitserland 193 157 181 243 246 285 301 482 255 137
14   Canada 129 170 263 265 226 226 334 227 169 258
15   Zuid-Korea 165 N/A 100 29 48 94 220 80 163 95

Grootste wapenimporteurs ter wereld bewerken

In 2016–20 waren de vijf grootste importeurs van wapens Saoedi Arabië, India, Egypte, Australia en de Volksrepubliek China. Deze vijf namen ruim een derde van de wereldwijde import voor hun rekening.[6] De regio Azië en Oceanië was de grootste afnemer met 36% gevolgd door het Midden-Oosten met 33% van het wereldwijde totaal.

De eenheid in deze tabel zijn wederom zogenaamde trendindicatoren, uitgedrukt in miljoenen dollars. Deze waarden vertegenwoordigen geen echte financiële stromen, maar zijn een ruwe indicatie om volumes van de overdracht van wapens te schatten, onafhankelijk van de gecontracteerde prijzen, die zo laag als nul kunnen zijn in het geval van militaire hulp.

Rang Importeur 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
1   India 911 1242 1872 2802 2227 1036 1257 2179 1810 2116 3337
2   Singapore 622 220 235 88 384 543 52 368 1123 1729 1078
3   Maleisië 30 26 131 135 48 51 410 546 541 1494 411
4   Griekenland 710 725 491 2241 1528 389 598 1796 563 1269 703
5   Zuid-Korea 1262 623 461 680 986 686 1650 1758 1821 1172 1131
6   Pakistan 158 397 533 592 385 332 262 613 939 1146 493
7   Algerije 418 553 237 197 272 156 308 471 1518 942 791
8   Verenigde Staten 301 449 453 533 512 501 581 731 808 831 893
9   Australië 364 1191 647 798 505 470 682 629 380 757 1677
10   Turkije 1170 553 1009 438 187 1005 422 585 578 675 468
11   Saoedi-Arabië 80 59 555 159 1161 148 185 64 115 626 787
12   Verenigde Arabische Emiraten 243 186 213 695 1246 2198 2026 938 748 604 493
13   China 2015 3366 2819 2207 3080 3511 3831 1474 1481 595 559
14   Noorwegen 263 148 92 4 6 14 469 494 536 576 205
15   Indonesië 171 27 63 398 82 31 58 577 241 452 198

Defensiebedrijven bewerken

Grootste defensiebedrijven wereldwijd bewerken

De 10 grootste wapenproducenten ter wereld in 2008[11][12]
Bedrijf Land Rang Verkoop
Wapens
Omzet
Totaal
Aandeel
Wapens
in totaal
Resultaat Aantal
werknemers
BAE Systems Verenigd Koninkrijk 1 32.420 34.086 95% 3250 106.400
Lockheed Martin Verenigde Staten 2 29.880 42.731 70% 3217 146.000
Boeing VS 3 29.200 60.909 48% 2672 162.200
Northrop Grumman VS 4 26.090 33.887 77% -1262 123.600
General Dynamics VS 5 22.780 29.300 78% 2459 92.300
Raytheon VS 6 21.030 23.174 91% 1672 73.000
EADS Duitsland, Frankrijk en Spanje 7 17.900 63.346 28% 2302 118.350
Finmeccanica Italië 8 13.240 25.037 53% 996 73.400
L-3 Communications VS 9 12.160 14.901 82% 949 65.000
Thales Frankrijk 10 10.760 18.543 58% 952 63.250
Omzet en winst in miljoen US$, Opgave zonder China

Voor het jaar 2020 staan de grootste bedrijven in de tabel hieronder. Hier zijn ook de bedrijven opgenomen uit de Volksrepubliek China, die in de opgave over 2008 nog ontbraken. De Europese bedrijven die in 2008 in de top 10 stonden, staan hieronder ook vermeld ook al zijn ze uit de top gezakt. Raytheon Technologies is sterk gestegen in de ranglijst door de fusie met United Technologies Corporation in 2020. EADS is van naam veranderd in Airbus en Finmeccanica is vanaf 2016 verder gegaan als Leonardo. Rusland ontbreekt in de lijst, maar het staatsbedrijf Rostec is een grote producent en exporteur van wapens. In 2017 behaalde het een omzet van US$ 27 miljard waarvan twee derde militair gerelateerd en verdient daarmee een plaats in de top 10.

De 10 grootste wapenproducenten ter wereld in 2020[13]
Bedrijf Land Rang Verkoop
Wapens
Omzet
Totaal
Aandeel
Wapens
in totaal
Lockheed Martin Verenigde Staten 1 58.210 65.398 89%
Raytheon Technologies VS 2 36.780 56.587 65%
Boeing VS 3 32.130 58.158 55%
Northrop Grumman VS 4 30.420 36.799 83%
General Dynamics VS 5 25.840 37.925 68%
BAE Systems Verenigd Koninkrijk 6 24.020 24.714 97%
Norinco China 7 17.930 70.997 25%
AVIC China 8 16.980 67.923 25%
CETC China 9 14.610 34.302 43%
L3 Harris Technologies VS 10 14.190 18.194 78%
Airbus Duitsland, Frankrijk en Spanje 11 11.990 56.893 21%
Leonardo Italië 13 11.160 15.286 47%
Thales Frankrijk 14 9050 19.365 47%
Omzet en winst in miljoen US$, Opgave zonder Rusland

Europese defensiebedrijven bewerken

Europese defensiebedrijven zijn onder andere:

Defensiebedrijven in Nederland bewerken

In Nederland zijn er zo'n 250 bedrijven actief op het gebied van de productie en export van wapens of wapenonderdelen. In 1998 werd er door de overheid voor minstens 160 miljoen euro aan subsidie besteed aan deze industrie, die werk verschaft aan ongeveer 12.000 mensen. TNO is het bekendste en grootste onderzoeksinstituut dat zich met wapens bezighoudt. Verder zijn onder andere het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en Stork betrokken bij de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter. Scheepswerf De Schelde (eigendom van Damen Shipyards) is leverancier van marineschepen aan onder meer Indonesië. Vaak worden deze schepen uitgerust met Thales commando- en communicatieapparatuur.

Internationale verdragen voor wapenbeheersing bewerken

  • Het Verdrag inzake de wapenhandel (Engels Arms Trade Treaty) is de naam van een potentieel multilateraal verdrag dat de internationale handel in conventionele wapens zou beheersen. Het verdrag is in het voortraject van de ontwikkeling en het is nog niet officieel uitonderhandeld.
  • Het Missile Technology Control Regime (MTCR) is een informeel en vrijwillig samenwerkingsverband tussen 34 landen om de verspreiding van raketten voor onbemande luchtvaartuigen, met technologie in staat om een 500 kg laadvermogen ten minste 300 km dragen, te voorkomen.
  • Het verdrag voor de beperking van de Naval Bewapening (Engels Treaty for the Limitation of Naval Armament) zijn vele afzonderlijke verdragen. In het algemeen hebben deze verdragen betrekking op de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Japan en Frankrijk.
  • De Conventie over Clustermunitie (CCM) (Engels Convention on Cluster Munitions) is een internationaal verdrag dat het gebruik van clusterbommen, een wapen dat submunitie ("bommetjes") over een gebied verstrooit, verbiedt.
  • Het Ruimteverdrag (Engels Outer Space Treaty, een verdrag inzake de beginselen omtrent activiteiten van staten in het onderzoek en gebruik van de kosmische ruimte met inbegrip van de maan en andere hemellichamen, is een verdrag dat de basis van het internationale ruimterecht vormt.
  • Het Verdrag van Ottawa of de Mine Ban Treaty, officieel het Verdrag inzake het verbod van het gebruik, de aanleg van voorraden, de productie en de overdracht van antipersoonsmijnen en inzake de vernietiging, volledig verboden alle antipersoneelmijnen (AP-mijnen).
  • Het nieuwe START -Verdrag voor strategische kernwapenontmanteling is een bilateraal nucleair ontwapeningsverdrag tussen de Verenigde Staten en de Russische Federatie, dat werd ondertekend in Praag op 8 april 2010.
  • Het Protocol van Genève is een verdrag dat is bedoeld om het gebruik van chemische en biologische wapens te verbieden. Het werd ondertekend in Genève op 17 juni 1925 en in werking getreden op 8 februari 1928. Het werd geregistreerd in Volkenbond Verdrag Series op 7 september 1929.
  • Het Verdrag Chemische Wapens (Engels Chemical Weapons Convention) behelst een wereldwijd verbod op het gebruik en het in voorraad hebben van chemische wapens.
  • Het Verdrag biologische wapens behelst een wereldwijd verbod op de ontwikkeling, de productie en het aanleggen van voorraden van bacteriologische (biologische) en toxinewapens. Het was het resultaat van langdurige inspanningen van de internationale gemeenschap om een nieuw instrument dat een aanvulling op het Protocol van Genève 1925 vormde vast te stellen.

Zie ook bewerken

Zie de categorie Military industry van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.