Creil (Nederland)
Creil is een van de tien groendorpen in de Nederlandse gemeente Noordoostpolder. Het dorp heeft 1.795 inwoners.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Flevoland
| ||
| Gemeente |  Noordoostpolder
| ||
| Coördinaten | 52° 46′ NB, 5° 40′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 32,38[1] km² | ||
| - land | 31,95[1] km² | ||
| - water | 0,43[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
1.795[1] (55 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 688 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8312 | ||
| Woonplaatscode | 1281 | ||
| |||
Ligging bewerken
Creil ligt ten noordwesten van Emmeloord. Ten noorden van Creil ligt Rutten, Espel ligt zuidwestelijk van het dorp en Bant ligt aan de oostelijke kant van het dorp. De N715 (Noorderringweg) verbindt Bant en Creil en is een van de belangrijkste transportwegen in het noordelijke gebied van de Noordoostpolder, aangezien deze een verbinding met de A6 vormt. Alle wegen in de Noordoostpolder van dorp naar dorp zijn provinciale wegen en hebben een naam die eindigt op 'ringweg'.
Herkomst naam bewerken
Creil is genoemd naar de Kreil, vermeld in 1398 als een ondiepte 5 à 6 km ten zuidwesten van Stavoren en nog altijd aanwezig op de topografische kaart. Volgens de gefingeerde kroniek van Ocka Scharlensis (ca. 1575) zou daar tot de twaalfde eeuw een bos geweest zijn. Dit berust niet op historische bronnen.[bron?] Als er al sprake is geweest van bos, dan was dit waarschijnlijk niet een bos met hoge bomen, maar een met struikgewas begroeid moeras, dat al in de middeleeuwen moet zijn verdwenen.[bron?]
Ook het polderdorp Kreileroord in de Wieringermeer ontleent zijn naam aan het legendarische woud. Aangezien de naam Creil al elders bestond, koos men bij bouwaanvang in 1957 voor een 'afgeleide' naam.
Volgens de mediëvist Wybren J. Buma heeft de plaatsnaam zich ontwikkeld uit een Romaans woord dat 'rijshout' betekent.[2][3] Hij wijst op het woord Friese kreilen ('wilgentenen'), dat komt van het Oud-Franse creool of greil ('vlechtwerk'), Latijns craticulum ('klein rooster, vlechtwerk').[bron?] Deze woorden zijn weer afgeleid van crātis, dat 'rijshout' aanduidt, maar ook het vlechtwerk dat daarvan gemaakt wordt. Ook in het Engels en het Hollands zijn crew respectievelijk kreil aanduidingen voor het gevlochten wilgenhout, namelijk een mand die gebruikt werd voor het vangen en bewaren van vis.
De taalkundige Klaas Heeroma stelt daarentegen dat kreil- afkomstig is van *krag-il.[bron?] Hij denkt aan het woord krag ('drijvend veeneiland)', dat ook voorkomt in de recente naam Kraggenburg (1847). In het Fries komt het woord kriel(en) voor, met twee betekenissen: één die uitgaat van de vegetatie ('wild opgeschoten struik- of boomgewas, vooral op lage waterachtige landen') en één die uitgaat van de groeibodem ('laag en drassig land met wild struikgewas begroeid'). Beide betekenissen kunnen worden samengevat met 'drassig vegetatiedek'.
Bij Barsingerhorn ligt de buurtschap Kreil, in 1599 vermeld als de Creyl en d'oude Creyldijck. De taalkundige Moritz Schönfeld suggereert dat de betekenis van de naam hier kan zijn verschoven van (met broekbos) 'begroeide zandplaat' naar '(vaar)water', mogelijk een buitendijkse geul die later werd afgesloten.[4] Andere auteurs menen echter dat het om hetzelfde woord als bij Creil gaat.[3] Plaatsnamen met kreil in Oost- en Zuid-Nederland en de naam Crailo in het Gooi betekenen 'kraaienbos' en zijn dus niet verwant aan Creil.
In de schrijfwijze wijkt Creil van de overige kreil-namen af. Dat is een bewuste keuze: men wilde hiermee de historische herkomst van de naam accentueren. De Middelnederlands-aandoende spelling met een c is typerend voor de twintigste eeuw. De historische naam werd echter in de regel met een k geschreven.
Geschiedenis bewerken
Het huidige Creil is ontworpen door de Directie van de Wieringermeer. Met de bouw werd in 1953 begonnen.
Het Kreilerbos was indertijd eigendom van het adellijke geslacht Galama. Vooral Galo Iges Galama placht er rond het begin van de twaalfde eeuw regelmatig te jagen en dat zinde de Hollandse graaf Floris II, die van mening was dat het bos aan Westfriesland toebehoorde en dus aan hem en niet aan Galama, allerminst. Op een zekere dag confisqueerde hij dan ook tijdens de jacht van Galama's dienaren de hele jachtbuit benevens drie jachthonden. Toen Galo Iges dat hoorde zwoer hij dure wraak. Graaf Floris trok zich van het dreigement weinig aan en ging gewoon door met jagen. Met een aantal vrienden trok Galama toen naar het Kreilerbos, trof daar graaf Floris en eiste van hem een volledige schadevergoeding. Graaf Floris, in de vaste overtuiging verkerende dat Galama hem ondergeschikt was, had een dergelijke toon niet verwacht en zei dat dan ook, maar Galama antwoordde dat hij een vrije Fries was en dat het hem vrij stond zijn goed tegen de Hollanders te verdedigen. Vervolgens trok hij zijn zwaard, dat door de graaf maar half ontweken kon worden; het zwaard trof zijn rechterarm. Twee van Floris' dienaren lieten het leven.
Had Galama gelijk? Als het Kreilerbos aan Friesland toebehoorde, dan hadden de graven van Holland daar inderdaad weinig te zeggen, want Friesland behoorde niet aan hen maar aan de bisschop van Utrecht. In ieder geval was het geschil met het duel niet uit de wereld; de strijdende partijen besloten het aan de hertog van Brabant voor te leggen. De hertog overleed evenwel korte tijd later, zonder de zaak tot een einde te kunnen brengen. Ook Graaf Floris heeft de tweekamp niet lang overleefd; mogelijk is door de verwonding aan zijn rechterarm koudvuur ingetreden. Na de dood van Graaf Floris schonk de Duitse keizer Lotharius het gebied aan Holland.
Rotterdamse Hoek bewerken
Ten oosten en ter hoogte van Creil zit in de IJsselmeerdijk een hoek waarop een vuurtoren staat. Deze hoek wordt Rotterdamse Hoek genoemd. Op deze plaats is op de dijk puin uit het door het bombardement verwoeste centrum van Rotterdam gestort.
Vaak wordt gedacht dat het puin voor aanleg van de dijk is gebruikt, maar de dijk richting Urk was eind 1939 al gereed. Het puin lag over een lengte van ruim twee kilometer, met een dikte van zo'n tien meter, op de dijk opgeslagen.
In de loop van de Tweede Wereldoorlog is de dijk aan de binnenzijde met het puin verstevigd, omdat het langer duurde dan gepland om de polder droog te malen. Ook is het gebruikt voor verharding van wegen.
In tegenstelling tot de meeste namen in de Noordoostpolder is deze naam niet van hogerhand afkomstig, maar door de polderwerkers bedacht en pas na verloop van tijd officieel geworden.
Voorzieningen bewerken
Eind 2004 werd het gebouw van de katholieke kerk verbouwd tot een medisch dienstencentrum, Het Saalicon. Hierin werden een huisartsenpraktijk, apotheek, consultatiebureau, zorgmiddelenuitleen, kapsalon en de ouderenzorg in gevestigd. Inmiddels is de huisartsenpraktijk weer verhuisd naar de oude locatie. In de centrale ruimten van het gebouw zijn doorlopende exposities van lokale kunstenaars te bekijken. In Creil is een gemeente van de PKN actief.
Uniek in zijn bestaan is de samenwoonschool waarin de katholieke Jan Roothaan-school, de openbare basisschool De Springplank en de christelijke basisschool De Regenboog in hetzelfde gebouw zitten. De gemeenschappelijke ruimten worden gedeeld, evenals het schoolplein.
In de omgeving van Creil vindt men veel bloembollen-telers en elk jaar wordt in de lente het Creiler Flora georganiseerd, dat een grote bekendheid heeft in de polder, Zuid-Friesland en Noordwest-Overijssel en al menig bekende Nederlander heeft gezien. Vooral eind april zijn de uitgestrekte bloeiende tulpenvelden een bekende bezienswaardigheid.
De plaatselijke voetbalclub is SC Creil.
Openbaar vervoer bewerken
Door Creil rijdt de volgende buslijn:
| Lijn | Route | Vervoerder | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| 77 | Lemmer - Rutten - Creil - Espel - Emmeloord | EBS |
Bijgewerkt op 1 december 2023 18:07 (CET)
Externe link bewerken
Zie ook bewerken
Fotogalerij bewerken
-
Nieuwbouwwijk, liggend in het landschap -
Oost-ingang van Creil tijdens het vijftigjarig bestaan in 2003 -
Winter aan het begin van 2005 -
De protestantse, en tegenwoordig enige, kerk in Creil -
Binnenplaats waaraan onder andere de winkels, het postkantoor, het medisch centrum, de kerk, het pompstation, de FIAT-dealer en het busstation liggen -
Het medisch centrum Saalicon, gelegen aan de binnenplaats. Vroeger was hier de rooms-katholieke kerk gevestigd
Bronnen, noten en/of referenties
|
