Bloemformule

Een bloemformule is een notatiemethode om de opbouw van een bloem weer te geven met behulp van letters, getallen en symbolen. In een kortschrift wordt de wezenlijke informatie gegeven over de bouw van een bloem.
Een bloemdiagram is een schetsmatige tekening van de projectie van een bloem op een vlak loodrecht op de as van de bloem gericht. Het vormt een soort plattegrond, met het doel een overzicht te geven van de bouw van een bloem.^[1]

Een bloemformule probeert de volgende zaken weer te geven: bloemsymmetrie, de aantallen onderdelen, hun onderlinge betrekkingen (zoals hun plaatsing en vergroeiing) en de situering van de vruchtbladen.

Systeem bewerken

Er is een grote variatie in systemen om de bouw van een bloem in een bloemformule weer te geven. Een bloemformule en een bloemdiagram kunnen elkaar aanvullen. De algemene formule wordt gebruikt om de opbouw van een bloem van een plant (soort, geslacht of familie) aan te geven.

Schema samenstelling van een bloemformule
volgorde	symbool voor:	waarde	symbool			opmerkingen en voorbeelden
volgorde	symbool voor:	waarde	alt. 1^[2]	alt. 2	alt. 3	opmerkingen en voorbeelden
1	bloem- symmetrie	actinomorf	*	×		(het symbool voor symmetrie wordt soms achter het teken voor het onderdeel gezet, waar het specifiek betrekking op heeft; bijvoorbeeld: CoZ* of C↓ voor een zygomorfe kroon)*
		zygomorf	↓	Z	†
		asymmetrisch		%	$
extra¹	geslachts- verdeling	mannelijk	♂			(deze aanduiding wordt vaak weggelaten, want het blijkt ook uit de aanwezigheid van een androecium en/of een gynoecium)
		vrouwelijk	♀
		tweeslachtig	⚥
2	kelk	Kalyx Calyx	Kn	K_n	Caⁿ, CAⁿ	K(4-5): kelk met 4 of 5 vergroeide kelkbladen (sepalen) Ca^(4-5): kelk met 4 of 5 vergroeide kelkbladen
3	kroon	Corolla Corolla	Cn	C_n	Coⁿ, COⁿ	C3+3=C₃₊₃: kroon met twee kransen van 3 kroonbladen (petalen) Co⁶: kroon met 6 kroonbladen
2+3	bloemdek	Perigoon met Tepalen	Pn	T_n	CaCoⁿ, CACOⁿ	P3=T₃=CaCo³: bloemdek met 3 bloemdekbladen (tepalen) CaCo⁶: bloemdek met 6 bloemdekbladen
4	meeldraden	Androecium	An	A_n	Aⁿ	A(9)+1=A⁽⁹⁾⁺¹: negen vergroeide meeldraden en 1 losse A_∞=A^∞: veel meeldraden (>12)
5	vrucht- beginsel	Gynoecium	Gn	G_n	Gⁿ	G(4): vruchtbeginsel met 4 vergroeide bovenstandige vruchtbladen (carpellen). Soms wordt de G onderstreept: G⁽⁴⁾
extra²	vruchttype (fructus)		—			(dit gegeven wordt soms toegevoegd)
verklaring: n - staat voor een getal tot ongeveer 12 ∞ - staat voor een groot getal (gewoonlijk meer dan 12)

Daarnaast worden nog verscheidene andere symbolen gebruikt, zoals voor vergroeiing van onderdelen, inplanting van de bloemdelen, steriliteit van meeldraden of vruchtbladen, de bloemboden en stamper.

Vergroeiing: Als gelijksoortige bloemdelen met elkaar vergroeid zijn wordt dit aangegeven met ( ).
Wanneer het niet-gelijksoortige vergroeide bloemdelen betreft, wordt dit aangegeven met [ ] of met { }.

Inplanting: De inplanting van de bloemdelen kan spiraalsgewijs (symbool ) , actinomorf (symbool ×) of zygomorf (symbool %, ↓ of †) zijn.

Steriliteit: Bij steriele meeldraden of vruchtbladen wordt dit aangegeven met een punt achter het aantal.
Voorbeeld: A5 + 5· voor een dubbele krans van meeldraden waarvan de binnenste krans onvruchtbaar is.

Symbolen voor de stamper G:
vergroeid:	(G)
bovenstandig:	G
tussenstandig:	G
onderstandig:	G

Bloembodem en stamper

Met een zwarte streep, bijvoorbeeld onder de formule, kan de bloembodem (receptaculum) worden aangegeven.
Ook is het mogelijk de streep alleen boven de G (gynoecium) te zetten (G) of boven het getal voor het aantal vruchtbladen, bijvoorbeeld G(4).

Voorbeelden bloemformules bewerken

Kruipende boterbloem * K5 C5 A∞ G∞

Eventueel wordt het vruchttype nog toegevoegd.

Voorbeeldvarianten voor Madeliefje (Bellis perennis):

* K ^{0 of pappus} C ⁽⁵⁾ [A ⁽⁵⁾ G ⁽²⁾] Nootje
* K 0 of pappus C(5) [A(5) G(2)] Nootje
* Ca ^{0 of pappus} Co ⁽⁵⁾ [A ⁽⁵⁾ G ⁽²⁾] Nootje

Voorbeeld voor de Viooltjesfamilie (Violaceae)

↑ K5 C5 A5 G(3): bloem zygomorf, kelk met 5 sepalen, kroon met 5 petalen, 5 meeldraden, stamper bestaat uit 3 vergroeide vruchtbladen
Ca⁵ CoZ⁵ A⁵ G⁽³⁾: kelk met 5 sepalen, zygomorfe kroon met 5 petalen, 5 meeldraden, stamper bestaat uit 3 vergroeide vruchtbladen
↓, 5, 5, 5, (3). Hier zijn de letters weggelaten en moeten daarom alle 5 posities ingevuld worden (met uitzondering als er een bloemdek is, bijvoorbeeld -5-, met extra streepjes, voor 5 tepalen).

Andere voorbeelden volgens Strasburger:

Vetkruid (Sedum): * K5 C5 A5+5 G5
Sneeuwklokje (Galanthus): * P3+3 A3+3 G(3)
Dovenetel (Lamium): ↓ K(5) [C(5) A4] G(2)
Boterbloem (Ranunculus): * K5 C5 A∞ G∞

Bloemdiagram bewerken

Zie ook artikel Bloemdiagram.

bloemdiagram van een tulp	Bloemformule van de tulp: * K3 C3 A6 G(3) of K₃ C₃ A₆ G₍₃₎ of * Ca³ Co³ A⁶ G⁽³⁾	tulp van boven

Het bloemdiagram is een schematische voorstelling van een dwarsdoorsnede van een bloem. De dwarsdoorsnede gaat door het meest kenmerkende deel van de bloemdelen.

De onderdelen van de bloem worden in hun onderlinge verband weergegeven, eventueel aangevuld met details van de vormen. Sterk vergroeide bloemdelen worden met een doorgetrokken boogje en zwak vergroeide met een gestippeld boogje aangegeven.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Lanjouw, J. e.a. (1968) Compendium van de Pteridophyta en Spermatophyta (Voortzetting van Pulle's compendium) Academische Paperback. A. Oosthoek's uitgeversmaatschappij N.V., Utrecht
↑ Strasburger: Harder R. e.a. (1962) Lehrbuch der Botanik für Hochschulen 28. Auflage. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart

Externe links

Digital Flowers. Course Ware for Plant Systematics (IB335), Univerity of Illinois

[1] Lanjouw, J. e.a. (1968) Compendium van de Pteridophyta en Spermatophyta (Voortzetting van Pulle's compendium) Academische Paperback. A. Oosthoek's uitgeversmaatschappij N.V., Utrecht

[2] Strasburger: Harder R. e.a. (1962) Lehrbuch der Botanik für Hochschulen 28. Auflage. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart

[1]

[2]