Associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem

Associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem
	Associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Nardetea; (klasse van heischrale graslanden)
Orde:	Nardetalia; (orde van heischrale graslanden)
Verbond:	Violion caninae; (verbond van heischrale graslanden)
Associatie
	Botrychio-Polygaletum; Prsg 1950

De associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem (Botrychio-Polygaletum) is een associatie uit het verbond van heischrale graslanden (Violion caninae). Het is een zeldzame plantengemeenschap met een zeer soortenrijke kruidlaag van grassen, grasachtige planten en kleinbloemige kruiden, die vooral in duingebieden voorkomt.

Deze associatie is door haar hoge biodiversiteit en zeldzaamheid van bijzonder belang voor het natuurbeheer.

Naamgeving en codering bewerken

Synoniem: Botrychio lunariae-Polygaletum vulgaris Prsg 1950
Engels: Fine-grass annual communities of fixed grey dunes
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r19Aa03
Natura2000-habitattypecode (EU-code): H6230
BKW-code: hn

De wetenschappelijke naam Botrychio-Polygaletum is afgeleid van de botanische namen van twee opvallende begeleidende soorten voor de associatie, de gelobde maanvaren (Botrychium lunaria) en de gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris).

Fysiognomie bewerken

Vegetatie van de associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem worden gekenmerkt door een dichte, laagblijvende, min of meer gesloten vegetatie met volledige afwezigheid van een boomlaag. Een beperkte struiklaag met kruipwilg kan aanwezig zijn.

Vooral de kruidlaag is zeer goed ontwikkeld, met zowel grassen als borstelgras, tandjesgras en gewoon reukgras, grasachtige planten als gewone veldbies, en kleinbloemige overblijvende kruiden als tormentil, hondsviooltje, stijve ogentroost en mannetjesereprijs.

De moslaag is weinig opvallend en evenmin divers.

Ecologie bewerken

Deze plantengemeenschap komt vooral voor in de duinen, op de overgang tussen tussen de natte duinvalleien en de drogere duingraslanden. Bij voorkeur is er althans in het voorjaar een hoge grondwatertafel, maar de standplaatsen overstromen nooit. Enige verstoring als begrazing of betreding zijn nodig om de vegetatie open en laag te houden.

De bodem is in de regel oligotroof tot mesotroof, het grondwater enigszins basisch.

Verspreiding bewerken

Het verspreidingsgebied van de associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem is zeer beperkt to enkel de West-Europese kustgebieden.

In Nederland komt deze associatie langs de hele kuststrook voor, maar slechts lokaal en beperkt tot kleine oppervlaktes. De best bekende vertegenwoordigers zijn te vinden in Texel en Goeree. In Vlaanderen wordt ze niet gevonden.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen bewerken

De associatie is meestal zeer soortenrijk. Ze heeft slechts één specifieke kensoort, de veldgentiaan, die in België is uitgestorven en in Nederland zeer zeldzaam. De naamgevende soorten, gelobde maanvaren en gewone vleugeltjesbloem, zijn kensoorten voor het verbond maar komen ook in de zusterassociaties voor. Dominant in de vegetatie zijn voornamelijk tandjesgras, tormentil en hondsviooltje. Verder kunnen er in de associatie zeldzaamheden als herfstschroeforchis, gelobde maanvaren, rozenkransje en kleine schorseneer gevonden worden. Opvallend is de combinatie van soorten die indicatief zijn voor droogte- en voor vochtige bodems.

Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van zandzegge en duinriet.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste ken- en begeleidende plantentaxa van de associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem voor Nederland en Vlaanderen.

Kruidlaag

Veldgentiaan

Hondsviooltje

Stijve ogentroost

Mannetjesereprijs

Gelobde maanvaren

Gewone vleugeltjesbloem

Kentaxon	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Botanische naam
		A	kruipwilg	Salix repens
kA		Z	veldgentiaan	Gentianella campestris
kV		A	hondsviooltje	Viola canina
kV		O	stijve ogentroost	Euphrasia stricta
kV		O	mannetjesereprijs	Veronica officinalis
kV		Z	herfstschroeforchis	Spiranthes spiralis
kV		Z	gelobde maanvaren	Botrychium lunaria
kV		Z	rozenkransje	Antennaria dioica
kV		Z	kleine schorseneer	Scorzonera humilis
kK		D	tandjesgras	Danthonia decumbens
kK		D	tormentil	Potentilla erecta
kK		Z	borstelgras	Nardus stricta
		A	gewone veldbies	Luzula campestris
		A	gewoon reukgras	Anthoxanthum odoratum
		F	gewone vleugeltjesbloem	Polygala vulgaris
		F	gestreepte witbol	Holcus lanatus
		F	gewone brunel	Prunella vulgaris
		F	gewone rolklaver	Lotus corniculatus
	dA	F	zandzegge	Carex arenaria
		F	gewone waternavel	Hydrocotyle vulgaris
		F	fijn schapengras	Festuca filiformis
		F	drienervige zegge	Carex trinervis
		F	blauwe zegge	Carex panicea
		F	zeegroene zegge	Carex flacca
		O	gewoon struisgras	Agrostis capillaris
	dA	O	duinriet	Calamagrostis epigejos
		O	smalle weegbree	Plantago lanceolata
		O	witte klaver	Trifolium repens
		O	muizenoor	Pilosella officinarum
		O	veldbeemdgras	Poa pratensis
		O	kleine leeuwentand	Leontodon saxatilis

Moslaag

Groot laddermos

Kentaxon	Diff.soort	Abundantie	Triviale naam	Opmerking
		F	groot laddermos	Pseudoscleropodium purum
	dA	Z	gaffeltandmos	Dicranum scoparium

Bedreiging en bescherming bewerken

Deze associatie is sterk in de verdrukking , vooral ten gevolge van verdroging, ontkalking, vergrassing en verwaarlozing waardoor ze evolueert naar een struweel. Vreemd genoeg heeft dat in de duinen dikwijls te maken met een vermindering van de betreding en begrazing.

Biologische Waarderingskaart bewerken

In de Biologische Waarderingskaart (BWK) van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is deze associatie opgenomen als droog heischraal grasland (hn).

Dit vegetatietype staat gewaardeerd als 'biologisch zeer waardevol'.

Zie ook bewerken

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J.H.J., Sýkora, K., Smits, N. & Horsthuis M., 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 9789050113090.
Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
A.Zwaenepoel, F.T’Jollyn, V.Vandenbussche & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 6.5 Graslanden, Heischrale graslanden. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
(fr) M.Bissardon & L.Guibal, : Corine biotopes. Version originale. Types d'habitats français. École Nationale du Génie Rural, des Eaux et des Forêts (ENGREF).