Appel (plant)

soort uit het geslacht Appel (Malus)
(Doorverwezen vanaf Appelras)

De appel (Malus domestica Borkh.) is een boom, struik[1] of spil uit het geslacht Malus, waaraan de vooral op het noordelijk halfrond algemeen bekende handappels groeien. De appel groeit in de gematigde streken.

Appel
Appel (plant)
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:Fabiden
Orde:Rosales
Familie:Rosaceae (Rozenfamilie)
Geslacht:Malus
Soort
Malus domestica
Borkh.
Appel (plant)
Dwarsdoorsnede sterappel
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Appel op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Appelbloesem

Geschiedenis

De appel werd al 10.000 v.Chr. in Europa in het wild verzameld en al in het Nabije Oosten geteeld in 4000 v.Chr. Waarschijnlijk is de appel langs de oude zijderoute verspreid, omdat ook het genencentrum van de appel in de omgeving van deze route ligt. De eetbare handappel is het eindresultaat van een eeuwenlang proces van kruising in Centraal-Azië, waar meer dan 25 wilde appelsoorten voorkomen. Geselecteerde rassen werden later in stand gehouden door de door Chinezen uitgevonden techniek van enting.

Ten tijde van de oude Grieken en Romeinen tussen de achtste eeuw v.Chr. en de vijfde eeuw na Chr. was er een florerende teelt van appels. De Romeinen hebben deze rassen verder verspreid over West-Europa. Later is dit gevolgd door verschillende herintroducties vanuit het genencentrum. In de negentiende eeuw hadden vele steden in Europa en Nederland hun eigen rassen. Deze rassen waren zoet of halfzuur, verschillend gekleurd en met verschillende vormen en grootte. Enkele voorbeelden hiervan zijn 'Lunterse Pippeling', 'Brabantse Bellefleur', 'Groninger Kroon', 'Eijsdener Klumpke' en 'Gronsvelder Klumpke'. Europeanen introduceerden de appel in Noord-Amerika. Met het verdwijnen van de hoogstamboomgaarden zijn veel rassen weer verloren gegaan. De verschillende pomologische verenigingen in Nederland proberen zo veel mogelijk oude rassen in stand te houden.

Nachtvorstschade

De boom bloeit afhankelijk van het ras gemiddeld van half april tot eind mei.[2] Tijdens de bloei kan er nachtvorstschade optreden, doordat de bloemen bevriezen en dus niet kunnen uitgroeien tot vruchten. Ook jonge vruchten kunnen beschadigd worden. Nachtvorstschade kan voorkomen worden door bij 0,5 °C met beregenen te beginnen en door te gaan tot de temperatuur boven nul is gekomen. Door de vrijkomende stollingswarmte blijvende de met ijs bedekte bloemen en bloemknoppen rondom de nul graden.[3]

Geslacht

  Zie Malus voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Nederland komt uit het geslacht Malus alleen de wilde appel (Malus sylvestris) in het wild voor. Hij is uiterst zeldzaam en groeit alleen hier en daar nog op de Veluwe, langs beken in de Achterhoek en Drenthe, op de stuwwal bij Nijmegen en in Noord-Limburg.
In België komen lokaal ook nog enkele populaties voor, bijvoorbeeld in de Voerstreek.[4]
In bermen en bosranden komen wel regelmatig verwilderde handappels voor die hun oorsprong vinden in een weggeworpen klokhuis.

Rassen

Er bestaan duizenden appelrassen, terwijl er ook nog steeds nieuwe rassen verschijnen.

Nutritionele informatie

appel
rauw, met schil, per 100 g
water: 85,56 g vezel: 2,4 g energie: 218 kJ (52 kcal)
proteïnes: 0,26 g lipiden: 0,17 g suikers: 10,39 g
sporenelementen
calcium: 6 mg ijzer: 0,12 mg magnesium: 5 mg fosfor: 11 mg
kalium: 107 mg koper: 0,027 mg natrium: 1 mg zink: 0,04 mg
vitamines
vitamine C: 4,6 mg vitamine B1: 0,017 mg vitamine B2: 0,026 mg vitamine B3: 0,091 mg
vitamine B5: 0,061 mg vitamine B6: 0,041 mg vitamine B9: 0 µg vitamine B12: 0,00 µg
vitamine A: 54 UI retinol: 0 µg vitamine E: 0,18 µg vitamine K: 2,2 µg
vetzuren
verzadigde
vetzuren: 0,028 g
enkelvoudig
onverzadigde
vetzuren
: 0,007 g
meervoudig
onverzadigde
vetzuren
: 0,051 g
cholesterol : 0 mg

Ziekten en aantastingen

De bladeren kunnen aangetast worden door onder andere de schimmels meeldauw en schurft. De stam en de takken door vruchtboomkanker (Nectria galligena). De vruchten door onder andere Monilia-rot en Botrytis-rot.
Insecten tasten naast de bladeren en bloemknoppen ook de vruchten aan. Enkele insecten zijn de bladrollers (o.a. fruitmot Cydia pomonella), appelbloedluis, bladluis en appelzaagwesp.

Sinds het eind van de jaren 1990 komt in Nederland in toenemende mate de heksenbezemziekte voor in appelbomen. De oorzaak is aantasting door fytoplasmen. Overdracht kan gebeuren door enten van een aangetaste boom te gebruiken en door zuigende insecten zoals de appelbladvlo of de cicade Fiebriella florii.[5]

Symbolische betekenis

  • In Genesis 2 wordt verteld dat Eva wordt verleid tot het eten van een verboden vrucht en vervolgens op haar beurt Adam daartoe verleidt, waarna beiden uit het paradijs worden verbannen. In de schilderkunst wordt voor de vrucht vaak een appel afgebeeld, hoewel dat niet uit de tekst blijkt.
  • De appel is het attribuut van de heilige Odulfus.
  • Volgens een wijdverbreide anekdote bracht een vallende appel Isaac Newton, terwijl hij ook de maan zag, op het idee, dat zowel de appel als de maan aan dezelfde zwaartekracht onderhevig zijn. Dit markeerde dan een stap in zijn ontdekking van de algemene wet van de zwaartekracht.

Trivia

  • Er is in Gelderland een plaats met de naam Appel. In Oost-Vlaanderen is er een plaats met de naam Appels.
  • Vanuit de gedachte dat snoepen ongezond is, is de leus: Snoep verstandig, eet een appel jarenlang zo populair geweest, dat het bijna een standaard uitdrukking is geworden in de Nederlandse taal.
  • De appel is de belangrijkste vrucht in verhalen: de appel van Adam en Eva, de appel van Willem Tell en de appel van Sneeuwwitje zijn de belangrijkste voorbeelden.

Zie ook

Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Ecologisch tuinieren - Appel (vrucht).
Zoek appel op in het WikiWoordenboek.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Malus domestica op Wikimedia Commons.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Malus op Wikimedia Commons.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Apple op Wikimedia Commons.