Anoplosaurus

geslacht uit de familie Nodosauridae

Anoplosaurus is een geslacht van plantenetende ornithischische dinosauriërs, behorend tot de Thyreophora, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Engeland.

Anoplosaurus
Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Superorde:Dinosauria (Dinosauriërs)
Orde:Ornithischia
Onderorde:Thyreophora
Infraorde:Ankylosauria
Familie:Nodosauridae
Geslacht
Anoplosaurus
Seeley, 1879
Typesoort
Anoplosaurus curtonotus
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Anoplosaurus op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Dinosauriërs

Vondst en naamgeving bewerken

In 1879 benoemde en beschreef Harry Govier Seeley resten van een dinosauriër, die bij Reach in Cambridgeshire waren gevonden, als de typesoort Anoplosaurus curtonotus. De geslachtsnaam is afgeleid van het Oudgriekse ὁπλο~, hoplo~, een stam die in samenstellingen gebruikt wordt die naar bewapening verwijzen. De bedoelde betekenis is dus "ongewapende sauriër", een verwijzing naar het feit dat het volgens Seely — hoewel hij het formeel niet verder determineerde dan een lid van de Dinosauria — een bepantserde dinosauriër betrof maar er geen pantserplaten waren aangetroffen. De soortaanduiding is afgeleid van het Latijn curtus, "kort, gedrongen" en het Grieks νῶτον, nooton, "rug", een verwijzing naar de gedrongen bouw van de rug.

Seeley baseerde zijn beschrijving op een reeks syntypen. Pas in 1998 kozen Xabier Pereda-Superbiola en Paul Barrett daaruit een lectotype, specimen SMC B55731, een stuk van een rechterschouderblad. Dit was volgens Seeley aangetroffen in een laag van de Cambridge Green Sand; Pera-Superbiola & Barrett achtten het waarschijnlijker dat het fossiel uit de Upper Gault Clay afkomstig was. Beide strata stammen uit het late Albien; de Cambridge Green Sand is echter vermoedelijk opgebouwd is uit sediment dat uit veel oudere lagen geërodeerd is. Omdat de verschillende vondsten van een enkel individu afkomstig lijken te zijn, is een herkomst uit deze formatie dus onwaarschijnlijk. Dit betekent ook dat de datering een stuk betrouwbaarder is.

Behalve het lectotype behoorden een groot aantal andere botten tot de reeks, welke door Pereda-Superbiola & Barrett werden aangewezen als paralectotypen. Deze omvatten: SMC B55670, een linkerdentarium van de onderkaak; SMC B55671-55675, een reeks van vijf halswervels; SMC B55676-55688, een reeks van dertien ruggenwervels; SMC B55689-55694, losse wervelbogen; SMC B55695, een rib; SMC B55697-55709, dertien partijen ribfragmenten; SMC B55710-55715, zes losse centra van sacrale wervels; SMC B55716-55720, sacrale ribben; SMC B55721-55728, acht staartwervels; SMC B55729-55730, beide ravenbeksbeenderen; SMC B55732, stukken van een opperarmbeen; SMC B55733, een mogelijk middenhandsbeen; SMC B55734-55735, twee stukken van een linkerdijbeen; SMC B55736-55737, twee stukken van een linkerscheenbeen; SMC B55738-55741, mogelijke middenvoetsbeenderen en SMC B55742, een kootje.

Pereda-Superbiola & Barrett meenden dat Anoplosaurus curtonotus mogelijkerwijs een valide soort was. De soort zou tot de Ankylosauria behoren gezien de aanwezigheid van een hoge processus acromialis, een uitsteeksel op de onderste voorrand van het schouderblad. Het gebrek aan pantserplaten was door Seeley verklaard als een gevolg van de jonge leeftijd van het individu dat ongeveer anderhalve meter lang moet zijn geweest.

Seeley benoemde in 1879 nog een tweede soort van Anoplosaurus: Anoplosaurus major, "de grotere". Dit baseerde hij op fossielen die waren afgesplitst van het materiaal van Acanthopholis stereocercus. Het betrof halswervels, specimen SMC B55561, en staartwervels, alle gevonden bij Cambridge. In 1998 kwamen Pereda-Superbiola & Barrett tot de conclusie dat de staartwervels van een of ander lid van de Iguanodontia afkomstig waren en dus niet bij de halswervels hoorden. Anoplosaurus major achtten zij een nomen dubium.

In 1902 bracht baron Franz Nopcsa beide soorten onder bij Acanthopholis, dus als een Acanthopholis curtonotus en een Acanthopholis major. In 1923 verwees hij een gedeelte van het materiaal van Anoplosaurus naar de Camptosauridae. Dat leidde ertoe dat sommige werken in het midden van de twintigste eeuw Anoplosaurus als een camptosauride classificeerden. De verwijzing naar Acanthopholis wordt tegenwoordig niet als correct gezien.

In 1964 maakte Oskar Kuhn van Syngonosaurus macrocercus Seeley 1879 een derde soort Anoplosaurus macrocercus. Tegelijkertijd maakte hij van een oude spelfout van hem uit 1936: Syngonosaurus macromerus wat slechts een verschrijving geweest was voor Syngonosaurus macrocercus, een Anoplosaurus macromerus, wat dus al evenzeer een foute spelling is.

In 1969 maakte Rodney Steel van Eucercosaurus tanyspondylus Seeley 1879 een vierde soort: Anoplosaurus tanyspondylus. Zowel Syngonosaurus als Eucercosaurus worden tegenwoordig gezien als nomina dubia en de twee laatste soorten van Anoplosaurus zijn daarmee ongeldig.

Fylogenie bewerken

Volgens Pereda-Superbiola & Barrett was Anoplosaurus curtonotus binnen de Ankylosauria een basaal lid van de Nodosauridae, zoals zou blijken uit een ver naar voren doorlopende tandrij — vaststelbaar bij de tandkassen van SMC B55670 waar de tanden echter uitgevallen zijn — en een klein aantal sacrale wervels. Latere cladistische analyses geven Anoplosaurus als een mogelijke zustersoort van Hylaeosaurus. Hierbij moet echter worden bedacht dat jongen vaak trekken hebben van vooroudersoorten en zo een basalere positie suggereren dan het volwassen dier in feite bezat. Aan de andere kant is een basale positie in overeenstemming met de hoge ouderdom van de soort.

Een mogelijke positie van Anoplosaurus in de stamboom van de Nodosauridae wordt getoond door dit kladogram.

Nodosauridae

Antarctopelta





Mymoorapelta




Hylaeosaurus



Anoplosaurus






Tatankacephalus



Polacanthus rudgwickensis


Polacanthinae

Gargoyleosaurus



Hoplitosaurus




Gastonia




Peloroplites



Polacanthus








Struthiosaurus



Zhejiangosaurus





Hungarosaurus




Animantarx




Niobrarasaurus



Nodosaurus



Pawpawsaurus



Sauropelta



Silvisaurus



Stegopelta



Texasetes




Edmontonia



Panoplosaurus