1e Legerkorps (Wehrmacht)

Het Duitse 1e Legerkorps (Duits: Generalkommando I. Armeekorps) was een Duits legerkorps van de Wehrmacht ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Het korps werd ingezet bij de inval van Polen in september 1939, en daarna overgeplaatst naar het westfront, waar de Duitsers een offensief tegen Frankrijk lanceerden. Het korps nam deel aan de aanval op de Sovjet-Unie in 1941 en vocht in de noord-sector van het oostfront tot het eind van de oorlog. Op dat moment was het in actie in Koerland.

1e Legerkorps
Insigne 1e Legerkorps
Oprichting	1 oktober 1934
Ontbinding	8 mei 1945
Land	nazi-Duitsland
Krijgsmacht- onderdeel	Heer
Onderdeel van	Wehrmacht
Type	Legerkorps
Veldslagen	Tweede Wereldoorlog Poolse Veldtocht Westfront Slag om Frankrijk Operatie Barbarossa Oostfront Zak van Koerland
Commandanten	zie commandanten

Krijgsgeschiedenis

Oprichting

Het 1e Legerkorps werd opgericht in oktober 1934 in Wehrkreis I uit de 1e Divisie van de Reichswehr in Königsberg.

1939

Tijdens de aanval op Polen in september 1939 was het korps onderdeel van het 3e Leger als deel van Heeresgruppe Nord. Het 1e Legerkorps, oprukkend vanuit Neidenburg, stootte met de 11e Infanteriedivisie en de Pantserdivisie Kempf slechts vijf kilometer nadat ze de grens ten noorden van Mława waren overgestoken op een uitgebreide defensieve positie waarin de 20e Poolse Infanteriedivisie zich met succes verdedigde. Op 4 september werd Mława ingenomen en het Poolse "Modlin"-Leger moest zich terugtrekken naar de Narew, terwijl het korps in twee dagen naar Ciechanów en Pułtusk optrok. Op 6 september stak het korps de Narew bij Pułtusk over. De 61e Infanteriedivisie voegde zich uit de reserve bij het korps. Op de 8e trokken beide infanteriedivisies op naar het gebied ten noordwesten van Wyszków, waar ze Pools verzet ondervonden. Ondanks voortdurende gevechten werd op de 9e een klein bruggenhoofd over de Westelijke Boeg gevormd. In de rest van de campagne vocht het korps bij Kałuszyn en voor Praga. In oktober werd het korps naar het westen verplaatst.

1940

Op 10 mei 1940 vond de opmars door Zuid-Limburg naar Noord-Frankrijk plaats tijdens de veldtocht in het Westen, waarbij het korps achter de fronttroepen als reserve met de 1e en 11e Infanteriedivisies binnen het 6e Leger opereerde en optrok naar Douai. In de tweede campagnefase (Fall Rot) in juni 1940 werd het korps onder het 4e Leger geplaatst. Na doorbraken aan de Somme volgde de vervolging van de Franse troepen over de Seine tot aan de Loire. Na verdedigende taken uitgevoerd te hebben bij het 7e Leger aan de Atlantische kust werd het korps in september 1940 naar Oost-Pruisen verplaatst, naar de Heimat.

1941

Op 22 juni 1941 nam het korps deel aan de aanval op de Sovjet-Unie (Operatie Barbarossa) als onderdeel van het 18e Leger. De 1e, 11e en 21e Infanteriedivisies, die onder bevel stonden van het korps, staken de Memel over bij Tilsit. De opmars vond plaats over Tauragė en Kelmė op Šiauliai en verder over naar Westelijke Dvina bij Jaunjelgava. De verdere opmars ging richting het Ilmenmeer en op 14 augustus werd Novgorod bereikt door de 11e en 21e Infanteriedivisies en werd een bruggenhoofd gevormd over de Volchov. De spoorlijn tussen Tsjoedovo en Volchov werd tot 20 augustus onderbroken. In november de opmars over de Volchov naar Gruzino. Na het afbreken van het Tichvinoffensief moest het korps zich rond de jaarwisseling terugtrekken achter de Volchov.

1942/43

Slag om de Volchov, januari – juni 1942

Vanaf januari 1942 volgden verdere defensieve gevechten langs de Volchov met de 11e, 21e, 254e en 291e Infanteriedivisies tussen het Ilmenmeere en Gruzino. Na de doorbraak van het 2e Sovjet Stoottroepenleger onder generaal Vlasov, vormde zich westelijk van Tsjoedovo de zogenaamde “Volchov-pocket”. Nadat op 19 maart de pocket bij de basis aan de Vlchov afgesneden was, werd samen met het 38e Legerkorps tussen 22 en 28 juni de pocket vernietigd. Na dit succes stabiliseerde het Volchov-front zich tot begin 1944. In oktober 1943 werd het korps van de Volchov teruggetrokken en als reserve aan het 16e Leger ter beschikking gesteld. In december 1943 vocht het korps op de frontboog in het gebied van Nevel.

1944/45

Onder druk van het Sovjet-winteroffensief moest het korps in februari 1944 terugtrekken richting Polotsk. Begin juli 1944 leidde de ineenstorting van het 3e Pantserleger in het Vitebsk-gebied tot de noodzakelijke terugtrekking van het korps. Onder druk van het 43e Sovjetleger trok het korps via de noordelijk Dvina-oever terug naar het westen en verdedigde samen met Korps z.b.V. Kleffel de zuidoostelijke toegang tot Daugavpils. Hiervoor beschikte het korps over de 125e, 132e en 205e Infanteriedivisies. Tussen 14 en 18 september 1944 volgde bij het begin van het Sovjet-Baltische Offensief verdedigende gevechten rond Riga tegen troepen van het 2e Baltische Front in het zuidelijke Dvina-bruggenhoofd bij Ķekava. Tijdens het offensief naar Memel vond op 10 oktober de Sovjet-doorbraak naar de Oostzee bij Palanga plaats, waarna het korps in Koerland werd afgesneden met de rest van Heeresgruppe Nord. In oktober 1944 beveiligde het korps met de 11e, 87e en 126e Infanteriedivisies het rechter gedeelte van de Koerland-pocket ten zuiden van Liepāja en nabij Priekule. Er volgden hier vijf grote verdedigingsgevechten tot mei 1945

Het 1e Legerkorps, met de 87e en 225e Infanteriedivisies, capituleerde op 8 mei 1945 tegenover de Sovjets ten zuidwesten van Durbe.

Bovenliggende bevelslagen

Leger	Legergroep	Plaats/regio	Begin	Eind
3. Armee	Heeresgruppe Nord	Oost-Pruisen, Narew, Boeg	26 augustus 1939	8 oktober 1939
Grenzabschnitt Nord	Heeresgruppe Nord	Polen	9 oktober 1939
6. Armee	Heeresgruppe B	Nederrijn, Zuid-Limburg, België, Frankrijk	31 oktober 1939	20 mei 1940
4. Armee	Heeresgruppe B	Somme, Loire	20 mei 1940	20 juni 1940
18. Armee	Heeresgruppe B	Loire	20 juni 1940	3 juli 1940
7. Armee	Heeresgruppe B	Atlantische kust	3 juli 1940	13 september 1940
18. Armee	Heeresgruppe B	Oost-Pruisen	13 september 1940	22 april 1941
18. Armee	Abschnittsstab Ostpreußen / Heeresgruppe C	Oost-Pruisen	22 april 1941	21 juni 1941
18. Armee	Heeresgruppe Nord	Batische staten	22 juni 1941	16 juli 1941
Panzergruppe 4	Heeresgruppe Nord	Batische staten	17 juli 1941	27 juli 1941
16. Armee	Heeresgruppe Nord	Batische staten, Volchov	28 juli 1941	3 december 1941
18. Armee	Heeresgruppe Nord	Volchov	3 december 1941	15 september 1943
direct onder bevel	Heeresgruppe Nord		15 september 1943	8 oktober 1943
16. Armee	Heeresgruppe Nord	Nevel, Polotsk	8 oktober 1943	oktober 1944
18. Armee	Heeresgruppe Nord	Koerland	oktober 1944	25 januari 1945
18. Armee	Heeresgruppe Kurland	Koerland	25 januari 1945	8 mei 1945

Commandanten

Generaal Kuno-Hans von Both

Rang	Naam	Begin	Eind
Luitenant-generaal	Walter Petzel	1 september 1939	25 oktober 1939
Luitenant-generaal	Kuno-Hans von Both	26 oktober 1939	3 maart 1942
Generaal der Cavalerie	Phillip Kleffel	3 maart 1942	1 april 1943
Luitenant-generaal	Otto Wöhler	1 april 1943	15 augustus 1943
Generaal der Cavalerie	Phillip Kleffel	15 augustus 1943	17 september 1943
Luitenant-generaal	Martin Grase	17 september 1943	1 januari 1944
Generaal der Infanterie	Carl Hilpert	1 januari 1944	20 januari 1944
Luitenant-generaal	Walter Hartmann	20 januari 1944	1 mei 1944
Generaal der Infanterie	Carl Hilpert	1 mei 1944	1 augustus 1944
Luitenant-generaal	Theodor Busse	1 augustus 1944	9 januari 1945
Luitenant-generaal	Friedrich Fangohr	20 januari 1945	21 april 1945
Luitenant-generaal	Christian Usinger	21 april 1945	8 mei 1945

Op 1 oktober 1939 werd Walter Petzell tot Generaal der Artillerie bevorderd. Luitenant-generaal Kuno von Both kreeg tijdelijk het commando over het 1ste korps. Op 1 juni 1940 werd hij tot Generaal der Infanterie bevorderd, waarbij hij het feitelijke commando over het korps kreeg. Bij zijn bevordering tot Generaal der Infanterie op 1 juni 1943 kreeg Otto Wöhler het feitelijke bevel over het korps.

Luitenant-generaal Martin Grase, luitenant-generaal Theodor Busse en luitenant-generaal Friedrich Fangohr kregen tijdelijk het commando over het 1ste korps. Enkel na hun bevordering tot Generaal der Infanterie, respectievelijk op 1 november 1943 en 9 november 1944 en 16 maart 1945, kregen ze ook het feitelijke commando over het korps.

Bronnen

• Robert Kirchubel - Atlas of the Eastern Front
• Earl F Ziemke – Moscow to Stalingrad: Decision in the East
• Samuel Mitcham - The German Defeat in the East
• David Glantz - The Battle for Leningrad 1941-1944
• Prit Butar - Between Giants : The battle for the Baltics in World War II
• Georg Tessin – Verbände und Truppen der deutschen Wehrmacht 1933-1945